ارائه احکام ضروری خمس
خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الرُّسُلُ کلُوا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّی بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ»([1]) ای رسولان، از غذاهای پاکیزه و حلال تناول کنید و به نیکوکاری و اعمال صالح بپردازید که من به هر چه می‌کنید آگاهم.
آیه زکات در قرآن کریم: إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَاِبْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ»([2]) (مصرف) صدقات منحصرا مختص است به (این هشت طایفه): فقیران و عاجزان و متصدیان اداره صدقات و کسانی که باید تألیف قلوب آنها کرد (یعنی برای متمایل کردن بیگانگان به دین اسلام) و آزادی بندگان و قرض‌داران و در راه خدا (یعنی در راه تبلیغ و رواج دین خدا) و به راه درماندگان. این مصارف هشتگانه فرض و حکم خداست، که خدا دانا و بر تمام مصالح خلق آگاه است.
آیه خمس در قرآن کریم: «وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ»([3]) بدانيد كه هرچه غنيمت گرفتيد، همانا خمس (يك‌پنجم) آن براى خداوند و رسول خدا و خويشاوندان (او، اهل‌بيت عليهم السلام) و يتيمان و بينوايان و در راه‌ماندگان (از سادات) است، اگر به خداوند و آنچه بر بنده‌ى خود، روز جدايى (حقّ از باطل،) روز درگيرى دو گروه (با ايمان و بى‌ايمان در جنگ بدر) نازل كرديم، ايمان داريد و خداوند بر هر چيزى تواناست
زکات به نُه چیز تعلق می‌گیرد
- گندم
- جو
- خرما
- انگور
- گوسفند
- گاو
- شتر
- طلا
- نقره
خمس به هفت چیز تعلق می‌گیرد
- منفعت کسب
- مال حلال مخلوط به حرام
- معدن
- گنج
- غنیمت
- جواهری که به واسطه فرو رفتن در دریا به دست می‌آید
- زمینی که کافر ذمّی از مسلمانان می‌خرد
متعلق خمس درآمد
مازاد درآمد بعد از سال مالی مورد تعلق خمس است.
کسانی که سال مالی ندارند، پس از گذشت یک سال از زمان درآمد، هرچه از درآمد مانده (مازاد درآمد) مورد تعلق خمس است.
در احکام نماز و دیگر اعمال، هر جا سخن از مباح است؛ یکی از موارد آن این است که مورد تعلق خمس یا زکات نباشد.
تعیین سال خمسی و محاسبه خمس
هر مسلمانی که درآمد دارد باید سال مالی داشته باشد چه مازاد درآمد سالیانه داشته باشد و خمس بدهکار باشد و چه مازاد درآمد سالیانه نداشته باشد و خمس بدهکار نباشد.
تعیین سال مالی برای همه کسانی که درآمد دارند چه مازاد درآمد داشته باشند و چه مازاد درآمد سالیانه نداشته باشند، لازم و ضروری است.
فرایند تعیین سال مالی و محاسبه خمس بسیار ساده و راحت است پس آن را جدی بگیریم و برای تعیین آن مراجعه نماییم.
پرداخت یا دست گردان خمس
بدهی خمس را با دست گردان کردن و مهلت گرفتن و تقسیط کردن می‌توان پرداخت نمود.
کسانی که بدهی خمس دارند با دست گردان کردن و مهلت گرفتن یا تقسیط به راحتی می‌توانند خمس خود را پرداخت نمایند.
پرداخت یا دست گردان و یا به ذمه قرار دادن خمس باید با نظر حاکم شرع یا مجتهد باشد.
به ذمه گرفتن خمس بدون اذن حاکم شرع یا مجتهد جایز نیست.
تصرف در مال مورد تعلق خمس
از آن جائی که خمس به عین تعلق می‌گیرد، کسی حق ندارد تا خمس مال خود را نداده، در آن مال تصرف نماید، چرا که تصرف در مال بدون تعیین سال مالی و تعیین خمس آن مال، حکم غصب را دارد و حرام است.
کسی که سال خمسی برای خود قرار نداده است اگر با پول مخمس لباس تهیه نماید، نمی‌تواند در آن لباس نماز بخواند.
هر گونه تصرف در مالی که مورد تعلق خمس قرار گرفته است بدون اجازه حاکم و یا مجتهد از نظر شرعی حرام و حکم غصب دارد.
تعیین مبدأ سال خمسی یک امر قهری است.
سال مالی تجار و کاسب‌ها اولین روز شروع به کسب و کار، کارمندان، اولین روزی که متمکن از دریافت حقوق شوند و کشاورزان اولین برداشت: آیات عظام امام، بهجت، خامنه‌ای، فاضل و صافی.
مبدأ سال خمسی اولین روزی که درآمد برای او حاصل شده است و فرقی بین تاجر و کارمند و کشاورز نیست: آیات عظام خوئی، تبریزی، زنجانی، سبحانی، مکارم، نوری، وحید و هاشمی.
اولین روزی است که شروع به کار کرده است: آیت الله سیستانی.
مسئله:
- مبدأ سال خمسی برای معامله اتفاقی
کسی که شغلش کاسبی نیست، اگر اتفاقا معامله‌ای کند و منفعتی ببرد، بعد از آنکه یک سال از موقعی که فایده برده بگذرد، باید خمس مقداری را که از مخارج سالش زیاد آمده بدهد.
- سال خمسی چند شغله‌ها
می‌تواند برای هر کدام، سال جداگانه‌ای قرار دهد، ولی چنانچه در یکی از شغلها زیان دید، نمی‌تواند از سود دیگری جبران کند: آیات عظام امام، اراکی، بهجت، تبریزی، خامنه‌ای خوئی، سیستانی، صافی، فاضل، گلپایگانی، نوری و هاشمی.
می‌تواند برای هر کدام، سال جداگانه‌ای قرار دهد، ولی چنانچه در یکی از شغلها زیان دید، به احتیاط واجب نمی‌تواند از سود دیگری جبران کند: آیات عظام تبریزی، خوئی، فاضل، صافی و گلپایگانی
باید برای تمام درآمدها یک سال خمسی قرار دهد: آیات عظام مکارم، وحید و سبحانی.
[1]. سوره مؤمنون آیه 51.
[2]. آیه 60 سوره توبه
[3]. آیه 41 سوره انفال
دیدگاهتان را بنویسید