توفیق انجام صحیح و مقبول اعمال و مناسک و بهره برداری معنوی از سفر حج، بستگی به استفاده از زاد و توشه‌ی حلال دارد. هزینه سفر حج باید از بهترین و پاکترین مال باشد تا حاجی را بپذیرند و لذت معنوی سفر در کام انسان شیرین گردد.
خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم در باره پاکی زاد و توشه می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الرُّسُلُ کلُوا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّی بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ»([1]) ای رسولان، از غذاهای پاکیزه و حلال تناول کنید و به نیکوکاری و اعمال صالح بپردازید که من به هر چه می‌کنید آگاهم.
امام باقر علیه السلام در باره پاکی زاد و توشه حج می‌فرماید: «لا یَقْبَلُ اللهُ عَزَّ وَ جَلّ حَجّاً وَ لاعُمْرَةً مِنْ مالِ حَرامٍ»([2]) خداوند حج وعمره با مال حرام را نمی‌پذیرد.
امام باقر علیه السلام در باره پاکی زاد و توشه حج در جای دیگر، چنین می‌فرماید: « مَن أصابَ مالاً مِن أربَعٍ لَم يُقبَلْ مِنهُ في أربَع : مَن أصابَ مالاً مِن غُلولٍ أو رِبا أو خِيانَةٍ أو سِرقَةٍ، لَم يُقبَلْ مِنهُ في زَكاةٍ و لا في صَدَقةٍ و لا في حَجٍّ و لا في عُمرَةٍ»([3]) هركه از چهار راه مالى به دست آورد، چهار چيز از او پذيرفته نشود: كسى كه از راه دزديدن غنايم يا ربا يا خيانت در امانت يا سرقت، مالى به دست آورد، زكات، صدقه، حجّ و عمره از او پذيرفته نمى‌شود.
پیامبر گرامی اسلام در باره مردی که با مال حرام به حج می‌رود می‌فرماید: «هنگامی که مردی با مال حرام به حج می‌رود و در میقات می‌گوید: لَبَّییک وَ سَعْدَیک، خداوند در پاسخ به او می‌فرماید لا لَبَّیک وَلا سَعْدَیک حَتّی تَرُدَّ ما فِی یَدَیک»([4])
زائر برای هزینه‌های عمره و حج باید از مالی استفاده نماید که مورد تعلق خمس نباشد یا از مالی استفاده نماید که خمس آن داده شده باشد. … می‌فرماید: «التّزَوّدُ مِن أطیبِ الزّاد»([5]) ….
مال شبهه‌ناک که از حقوق خدا و مردم باشد این سفر را خراب می‌کند. هزینه حج را باید از خمس، زکات و ردّ مظالم و دیگر حقوق مردم، پاک کنیم.
احکام خمس هزینه حج
- حج با پول غیر مخمس حکم غصب دارد و باطل است؛
- کسی که با پول غیر مخمس لباس احرام تهیه کند، طواف او باطل است؛
- کسی که درآمد دارد و سال خمسی برای خود قرار نداده باید برای تعیین سال مالی خود و راهنماییهای دیگر، به روحانی کاروان مراجعه نماید و الّا عمره وحج او مشکل پیدا می‌کند و چه بسا عمره و حج او باطل شود؛
- کسی که با هزینه دیگری به عمره یا حج می‌رود و یقین به وجود خمس در مال او دارد، لازم است خمس مخارج را بپردازد؛
- کسانی که بدهی خمس دارند با دست گردان کردن و مهلت گرفتن یا تقسیط توسط نمایندگان مراجع و روحانی کاروان، به راحتی می‌توانند خمس خود را پرداخت نمایند؛
- فرایند تعیین سال مالی و محاسبه خمس بسیار ساده و راحت است پس آن را به تاخیر نیندازین، جدی بگیرید و برای تعیین آن مراجعه نمایید.
حکم خمس فیش حج
سپرده‌های حج و عمره که خمس ندارد:
اگر از درآمد بین سال خمسی ثبت نام کرده و در همان سال به حج یا عمره مشرف شود، اصل و سود آن خمس ندارد: همه مراجع.
اگر با قرض یا وام ثبت نام کرده و تا زمان رفتن به حج و عمره قرض را اداء نکرده و هیچ قسطی از وام پرداخت نشده است، خمس ندارد: همه مراجع.
اگر با قرض یا وام ثبت نام کرده و در همان سال تشرف قرض را اداء کرده است، اصل آن خمس ندارد: همه مراجع.
پول ثبت نامی از مواردی بوده که خمس به آن تعلق نمی‌گیرد مثل دیه و مهریه که در این صورت اصل آن خمس ندارد. (مازاد مهریه خمس دارد: بهجت)
سپرده‌های حج و عمره که خمس دارد:
اگر با پولی که از درآمد پس انداز شده و سال بر آن گذشته باشد، بدون پرداخت خمس آن، ثبت نام کند، در این صورت باید خمس آن را پرداخت نماید: همه مراجع.
موردی که بخشی از آن خمس دارد و بخشی از آن خمس ندارد:
اگر وجه ثبت نامی تلفیقی از حالت اول و دوم باشد بخش اول خمس ندارد و بخش دوم خمس دارد: همه مراجع.
از درآمد بین سال ثبت نام کند و پس از گذشت سال خمسی، مشرف شود (در صورتی که حج مستقر نشده باشد)
خمس ندارد: آیات عظام بهجت، جوادی، سبحانی، مكارم و نوری.
آیت الله نوری افزوده‌اند: ولی اگر در سال قبل از ثبت نام مستطیع بوده و تأخیر انداخته و به حساب واریز نكرده، خمس دارد.
خمس دارد: آیات عظام خامنه‌ای، تبریزی، خویی، سیستانی، فاضل، صافی، گلپایگانی و وحید.
آیات عظام فاضل و سیستانی افزوده‌اند: مگر حج مستقر شده باشـد و راه دیگری برای تشرف نباشد.
در حج واجب یا عمره اگر به وسیله‌ای آن را بر خود واجب كرده مثل نذر، خمس اصل پول واجب نیست و در حـج و عمره مستحبی، واجب است: آیت الله زنجانی.
خمس سود فیش
سود خمس ندارد: آیات عظام بهجت و مكارم.
سود خمس دارد مطلقا: آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، صافی، فاضل، گلپایگانی، و وحید.
اگر قابـل دریافـت نیسـت، از درآمـد سـال وصـول محسوب می‌شود كه اگر در همان سال صرف در هزینه حـج شـود خمس ندارد: آیات عظام خامنه‌ای، جوادی، سبحانی و نوری.
اگر قابـل دریافـت نیسـت، از درآمـد سـال وصـول محسوب می‌شود كه اگر در همان سال صرف در هزینه حـج شـود و به حج هم برود، خمس ندارد: حضرت امام.
در حج واجب یا عمره‌ای که آن را بـر خود واجب كرده مثل نذر، خمس واجب نیست و در حج و عمره مستحبی واجب است مگر آن مقدار از سـود كـه مربـوط بـه سـال تشرّف است: آیت الله زنجانی.
حکم خمس فیش حج به بیان دیگر
مبلغ فیش حج از نظر تعلق به خمس، به سه شکل است:
اوّل: از مال خمس داده شده ثبت نام کرده است: اصل و سود خمس ندارد. (همه مراجع عظام).
دوّم: از مالی ثبت نام کرده که سال بر آن گذشته و مورد تعلق خمس بوده است: اصل و سود خمس دارد. (همه مراجع عظام).
سوّم: از درآمد سال ثبت نام کرده و سال بعد یا سال‌های بعد به حج می‌رود در این صورت فتاوای مراجع مختلف است:
اصل و سود خمس ندارد: آیات عظام بهجت، جوادی سبحانی و مکارم.
اصل و سود خمس دارد: آیات عظام تبریزی، خویی، صافی گلپایگانی، مظاهری و وحید.
اصل و سود در حج مستقر خمس دارد: آیت الله نوری.
اصل و سود در حج و عمره واجب خمس ندارد و در حج و عمره مستحبی خمس دارد: آیت الله زنجانی.
اصل و سود خمس دارد مگر آن که حج مستقر شده باشد و امکان تشرف نداشته است که در این صورت خمس ندارد: آیت الله فاضل.
اصل و سود خمس دارد مگر آن که حج مستقر شده باشد و امکان تشرف نداشته است که در این صورت اصل خمس ندارد اما سود خمس دارد: آیت الله سیستانی.
اصل خمس دارد امّا سود خمس ندارد: حضرت امام و آیت الله خامنه‌ای.
مبالغی که همراه حاجی است
مبالغی که همراه حاجی است، از نظر تعلق خمس سه شکل است:
مال خمس داده شده یا مالی که مورد تعلق خمس نیست، همراه دارد: خمس ندارد.
از مال سال گذشته و مورد تعلق خمس، همراه دارد: خمس دارد.
تعیین سال مالی و محاسبه خمس را جدی بگیریم و برای تعیین سال مالی که بسیار ساده و راحت است مراجعه نمایید. حواسمان باشد از پاکترین مال برای این سفر استفاده کنیم.
[1]. سوره مؤمنون آیه 51.
[2].بحار الانوار/ ج ۹۶/ ۱۲۰
[3]. الأمالي للصدوق : 528/713 .
[4]. فيض القدير 1 : 328
[5]. آیه 197 بقره
دیدگاهتان را بنویسید