مقدمه: حج با معرفت و مقبول به چه چیزهایی نیاز دارد؟
حج با معرفت و مقبول، به فراهم کردن به موقع و صحیح مقدمات و آماده سازی لوازم سفر نیاز دارد
مقدمات و لوازم سفر معنوی حج چیست؟
مقدمات و لوازم سفر معنوی حج به یک سری آموزش‌ها وفراگیرها و به رعایت یک سری نکات لازم و ضروری و به فراهم کردن یک سری مقدمات و به انجام یک سری اقدامات نیاز دارد؛ که در «سلسله مباحث آموزش حجاج بیت الله الحرام» به آن پرداخته شده است.
ابتدا چند نکته مهم
نکته اول: شاکر باشیم
ابتدا حمد و سپاس خداوندی را سزد که حج را روزی ما کرد و دعاهای ماه مبارک رمضانمان مستجاب شد: «اَللّهُمَّ ارْزُقْني حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرامِ فِي عامي هذا وَ في كُلِّ عام ما اَبْقَيْتَني في يُسْر مِنْكَ وَ عافِيَة وَسَعَةِ رِزْق وَلاتُخْلِني مِنْ تِلْكَ الْمواقِفِ الْكَريمَةِ وَالْمَشاهِدِ الشَّريفَةِ وَزِيارَةِ قَبْرِ نَبِيِّكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَفِى جَمِيعِ حَوائِجِ الدُّنْيا وَالْآخِرَةِ فَكُنْ لِی» خدایا، زیارت خانه‌ی محترمت را در امسال و در هر سال تا زمانی‌که زنده‌ام می‌داری نصیبم کن در آسانی و تندرستی و گشادگی روزی و محرومم نکن مرا از آن اماکن باارزش و مشاهد دارای مزیّت و برتری و زیارت قبر پیامبرت که درود تو بر او و بر خاندانش باد و در تمام حاجات دنیا و آخرت یاور من باش.
«اَللّهُمَّ اِنّي اَساَلُكَ فيما تَقْضي وَتُقَدِّرُ مِنَ الاَمْرِ الْمَحْتُومِ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضاءِ الَّذي لايُرَدُّ وَ لايُبَدَّلُ اَنْ تَكْتُبَني مِنْ حُجّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَيِّئاتُهُمْ وَاجْعَلْ فِيما تَقْضِى وَتُقَدِّرُ أَنْ تُطِيلَ عُمْرِى وَتُوَسِّعَ عَلَىَّ رِزْقِى، وَتُؤَدِّىَ عَنِّى أَمانَتِى وَدَيْنِى، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ» خدایا، از تو می‌خواهم در آنچه حکم می‌کنی و مقدّر می‌نمایی، از فرمان حتمی در شب قدر، از حکمی که برگشت داده نمی‌شود و به حکم دیگر تغییر نمی‌یابد، اینکه مرا در شمار زائران خانه محترمت بنویسی، آن زائرانی که پاک و خالص است زیارتشان و پذیرفته است تلاششان و آمرزیده است گناهشان و نابود شده است بدی‌هایشان و قرار ده در آنچه حکم می‌کنی و مقدّر می‌نمایی اینکه عمرم را طولانی سازی و روزی‌ام را فراوان کنی و امانت و قرضم را ادا نمایی، دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان([۱]).
نکته دوم: ما به حج دعوت شدیم
توفیق حاصل شده برای سفر حج را خواست خود ندانیم بلکه آن را موهبت و هدیه الهی بدانیم که حج نه قسمت است نه همت بلکه دعوت است و بدانیم ما را برای حج دعوت کردند. و این که در موقع احرام لبیک می‌گوییم، دلیل بر این است که ما را دعوت کردند، همان گونه که دیگران بسیار تلاش کردند و نصیبشان نشد. آری او مقدمات را فراهم کرده، او خواسته، او طلب کرده، او هزینه‌اش را فراهم کرده است پس آن را قدر بدانیم و شکر آن را بجا آوریم و از عجب و غرور که آفت این سفر است به شدت پرهیز نماییم.
نکته سوم: حج را فرصت بدانیم
حج را فرصت بدانیم برای آمرزش گناهان، برای پاک شدن از آلودگی‌ها، برای خودسازی و تهذیب نفس، برای کسب معنویت و معرفت و نورانیت، برای تقرب به خدا و برای پرواز در ملکوت عالم. پس این فرصت را غنیمت شماریم و بهترین استفاده‌ها را از آن ببریم که رمز موفقیت‌های بزرگ است.
شرابِ لعل و جایِ امن و یارِ مهربان ساقی
دلا کی بِه شود حالت، اگر اکنون نخواهد شد[۲]
نکته چهارم: در حج، بریدن از تعلقات را تمرین کنیم
حج تمرین برای بریدن از دلبستگی‌ها است. دلبستگی آدم را بند می‌کند، نمی‌گذارد دل بکند، نمی‌گذارد آزاد شود و پرواز کند. همه بدبختی بشر برای این دلبستگی‌ها است. این که در ابتدای اعمال حاجی محرم می‌شود و بسیاری از حرکات مباح بر او حرام می‌شود مانند نگاه در آینه که خود دیدن است یا ارتباط زناشویی که خود و دیگر دیدن است؛ همه برای تمرین بردیدن از تعلقات و دلبستگی‌ها است.
بزرگان نکردند در خود نگاه
خدابینی از خویشتن بین مخواه
ز مغرور دنیا ره دین مجوی
خدابینی از خویشتن بین مجوی[۳]
نکته پنجم: به واجبات اهمیت دهیم
اوّلاً: اهتمام و جدّيت در انجام فرايض و واجبات، نشان ایمان و تقوای فرد و تسلیم در برابر حضرت حق است. هیچ عملی به اندازه انجام صحیح، دقیق و به موقع واجبات، ارزش ندارد. در حدیث قدسی خداوند تبارک و تعالی عمل به فرائض را بهترین وسیله تقرب دانسته و می‌فرماید: «ما تَقَرَّبَ الیَّ عَبْدی بِشَیْ ءٍ احبَّ الیَّ ممَّا افْترضْتُهُ علیْهِ»([۴]) بنده به چیزی محبوب‌تر و بهتر از عمل به واجبات به من تقرب نمی‌جوید و نزدیک نمی‌شود.
پیامبر گرامی در انجام فرايض می‌فرماید: «اِعْمَلْ بِفَرائِضِ اللهِ تَکُنْ اَتْقَی النّاسِ»([۵]) به آنچه خدا واجب کرده عمل کن تا با تقواترین مردم باشی. امام سجّاد علیه السّلام عمل به فرائض را نشان برتری افراد می‌داند و فرمود: «مَنْ عمِلَ بمَا افْتَرَضَ الله عَلَیْهِ فَهُو مِنْ خیرِ النّاس»([۶])؛ هر کس عمل کند به آنچه خدا بر او واجب کرده از بهترینِ مردم است.
نکته ششم: وظایف دینی را طبق دستور انجام دهیم
وظایف دینی را باید طبق دستور انجام داد. کسی حق ندارد دستورات دین را به شکل دلخواه انجام دهد. کسی حق ندارد عملی که زمان خاص دارد را در زمان دیگری بیاورد. یا عملی که مکان خاص دارد را در مکان دیگری بیاورد. کسی حق ندارد عملی که در دین وارد نشده و مأثور نیست را به اسم دین انجام دهد. دستورات دین سلیقه بردار نیست و نباید در انجام دستورات دین سلایق را نقش داد. نقش دادن سلایق در انجام دستورات دین، سبب انحراف و بدعت در دین می‌شود.
عبد اللّه بن سنان از حضرت امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که فرمود: «سَتُصيبُكُم شُبْهَةٌ فَتَبْقُونَ بِلا عَلَمٍ يُرى و لا إمامٍ هدى، و لا يَنجُو مِنها إلاّ مَن دَعا بدُعاءِ الغَريقِ. قلتُ: كيفَ دعاءُ الغَريقِ؟ قالَ: يقولُ: «يا اللّه ُ يا رحمنُ يا رحيمُ يا مُقَلِّبَ القُلوبِ ثَبِّتْ قَلبِي على دِينِكَ فقلتُ: يا مُقلِّبَ القلوبِ و الأبصارِ ثَبِّتْ قلبي على دِينِكَ! فقالَ: إنّ اللّهَ عزّ و جلّ مُقلِّبُ القلوبِ و الأبصارِ، و لكنْ قُلْ كما أقولُ: يا مُقلّبَ القلوبِ ثَبّتْ قلبي على دِينِكَ»([۷]) زود است به شبهه اى گرفتار آييد كه نه نشانه‌اى براى پيدا كردن راه خواهيد ديد و نه پيشوايى كه هدايتتان كند، از آن شبهه تنها آن كس رهايى يابد كه دعاى غريق را بخواند. عرض كردم: دعاى غريق چگونه است؟ حضرت فرمود: این دعا را بخوانید: يا اللّه ُ يا رحمنُ يا رحيمُ يا مُقَلِّبَ القُلوبِ ثَبِّتْ قَلبِي على دِينِكَ. من دعا را تکرار کردم و گفتم: «يا مقلّب القلوب و الأبصار، ثبّت قلبى على دينك» در این هنگام امام فرمود: البته خداوند عزّ و جلّ مقلّب القلوب و الأبصار هست. اما تو همان گونه كه من گفتم بگو.
نکته هفتم: با مستحبات به واجبات تنه نزنیم
حواسمان باشد، مستحبات به واجبات تنه نزند. هیچ مستحبی، نباید به عمل واجب آسیب برساند یا مرتکب حرام شود. مستحبی که به واجب آسیب برساند، یا سبب ارتکاب حرام شود، نه تنها مستحب نست، بلکه حرام است.
نکته هشتم: واجبات نماز را فراگیر بگیریم
از آن جایی که همه مراجع فراگیری احکام و انجام صحیح واجبات و همه مسائلی را که انسان به آنها احتیاج دارد را بر هر مسلمانی واجب می‌دانند لازم است همه نسبت به احکام طهارت، واجبات نماز و تصحیح حمد و سوره و اذکار نماز اهمیت دهیم و برای فراگیری صحیح و دقیق آن اقدام نماییم.
نکته نهم: مناسک حج را به دقت فراگیری بگیریم
لازمه انجام کامل و صحیح اعمال و بهره‌مندی از معنویت حج، فراگیری دقیق احکام و مناسک است. همان گونه که حضرت ابراهیم بعد از ساخت بنای کعبه از خداوند تبارک و تعالی درخواست می‌کند تا اعمال حج را به او یاد دهند و می‌فرماید « وَأَرِنَا مَناسِکنا وتُب عَلَینا إنّک أنتَ التّوّابُ الرّحیمُ»([۸]) روش و آداب عبادتمان را به ما نشان ده و توبه ما را بپذیر، که تو توبه‌پذیر و مهربانی. و پیامبر گرامی صلى الله علیه و آله و سلم در باره فراگیری مناسک حج و عمره می‌فرماید: «تَعَلّموا مَناسِکَکُم فَإِنّها مِن دینِکُم»([۹]) احکام و مناسک حج را فراگیرید که جزء دین و آیین شماست. و یا پیامبر گرامی در خطبه غدیریه می‌فرماید «مَعَاشِرَ النَّاسِ حُجُّوا الْبَیتَ بِکمَالِ الدِّینِ وَالتَّفَقُّهِ»([۱۰]) ای مردم! خانه‌ی خدا را با دین کامل و دانش ژرف دیدار کنید. بر همین اساس همه مراجع، فراگیری همه مسائلی را که انسان به آنها احتیاج دارد را واجب می‌دانند.
نکته دهم: مناسک حج را بسیار دقیق بدانیم
اعمال عمره و حج بسیار دقیق است و هزاران مسئله و حکم دارد و اگر در فراگیری و انجام بی‌توجهی و بی‌دقتی شود دردسرساز خواهد شد پس در فراگیری مناسک و انجام آن بسیار دقت نماییم و در همه جلسات شرکت کنیم.
نکته یازدهم: مناسک حج را آسان و راحت بدانیم
اعمال عمره و حج بسیار راحت و آسان است پس نسبت به اعمال حج دلهره نداشته باشیم، چرا که اعمال حج به گونه‌ای هست که حتی ضعیف‌ترین افراد، می‌توانند بهترین اعمال را انجام دهند؛
نکته دوازدهم: مرجع تقلید خود را تعیین نماییم
از آن جایی که عمل بدون تقلید باطل است پس مرجع تقلید خود را تعیین نماییم.
نکته سیزدهم: سال مالی خود را تعیین نماییم
از آن جایی که هر مسلمانی که درآمد دارد باید سال مالی داشته باشد، نسبت به تعیین سال مالی و پرداخت خمس و همچنین واجبات مالی خود اقدام نماییم.
نکته سیزدهم: نسبت به کاروان دلهره نداشته باشیم
نسبت به کاروان دلهره نداشته باشیم چرا که سازمان حج و زیارت، کارگزاران حج را از میان افراد با تجربه، آن هم بعد از آزمون و بررسی سوابق، گزینش می‌نماید و نهایت دقت را انتخاب افراد به عمل می‌آورد تا اعمال زائران بیت الله الحرام به بهترین و شایسته‌ترین وجه صورت گیرد.
دیگر نکات
- سؤال خود را راحت و بدون رودرواسی با روحانی کاروان مطرح کنیم؛
- خودکار و دفتر همراه داشته باشیم؛
- نسبت به شرکت در همه جلسات آموزشی اهتمام بورزیم؛
- مناسک مرجع خود و کتاب آداب الحرمین را تهیه نماییم؛
- در کانال پیام رسان کاروان عضو شویم؛
- اطلاعات خود را در سامانه تکمیل کنیم؛
- عزیزانی که بر تصحیح نماز تسلط دارند یا در فعالیت‌های فرهنگی می‌توانند کمک کنند یا قاری قرآن یا حافظ قرآن یا مداح اهل بیت یا مسلط به فضای مجازی هستند، برای همکاری، خود را به روحانی کاروان معرفی نماید؛
[۱]. این دعا را سید ابن طاووس از امام صادق و امام موسی بن جعفر علیهماالسلام روایت کرده که فرمودند: در ماه رمضان پس از هر فریضه خوانده شود.
[۲]. دیوان حافظ غزل شمارهٔ ۱۶۴.
[۳]. بوستان سعدی باب چهارم.
[۴]. ملکی تبریزی، میرزا جواد، کتاب لقاء الله، ص۲۹.
[۵]. اصول کافی، ج۲، ص۸۲.
[۶]. کافی، ج۲، ص۸۱.
[۷]. كمال الدين : ۳۵۲/۴۹.
[۸]. سوره بقره آیه ۱۲۸.
[۹]. تاريخ دمشق: ۲۶ / ۲۱۱.
[۱۰]. روضةالواعظين: ج ۱ ص ۸۹.
دیدگاهتان را بنویسید