دوّمین عمل حج تمتع، وقوف به عرفات است.
دومین عمل حج تمتع، وقوف در عرفات است. حاجی برای حج تمتع باید در روز عرفه نهم ذی‌حجه از ظهر شرعی تا غروب شرعی و وقت نماز مغرب، در سرزمین عرفات بماند.
نیت وقوف به عرفات
برای خدا و انجام فرمان الهی و به قصد تقرب به خالق هستی، برای حج تمتع از زوال ظهر تا غروب شرعی در سرزمین عرفات می‌مانم، اِمْتِثالاً لِاَمْرِ الله وَ قُرْبَةً اِلَی الله وَ خالِصاً لله. (به نوع حج توجه شود)
احکام وقوف به عرفات
حرکت به سمت عرفات اگر در روز باشد مردان باید اتوبوس بدون سقف سوار شوند
حاجی قبل از مغرب به هیج وجه سوار ماشین نشود.
آداب و اعمال وقوف به عرفات
- با وضو بودن: امام صادق علیه السلام: لا یصلُحُ الوُقوفُ بِعَرَفَةَ عَلى غَیرِ طَهارَةٍ[1]؛ وقوف در عرفات، بدون وضو شایسته نیست؛
- از اسباب تفرق حواس از خداوند دوری کردن؛
- توجه قلبی به حضرت حق جل و علا؛
- تضرع زیاد به درگاه حضرت حق؛
- یادآوری نعمتها و تفضل‌های الهی؛
- حمد الهی و تهلیل و تمحید حضرت حق؛
- خدا را به اسماء الله خواندن، مثل آخر سوره حشر؛
- به آیاتی که در آن ذکر حمد آمده خدا را حمد کردن؛
- به آیاتی که در آن ذکر تسبیح آمده خدا را تسبیح کردن؛
- به آیاتی که در آن ذکر تکبیر آمده تکبیر گفتن؛
- به آیاتی که در آن ذکر تهلیل آمده تهلیل کردن؛
- دعاهای مأثور آن روز را خواندن مانند دعای عرفه؛
- بسیار بگوید اللَّهُمَّ أَعْتِقْنِی مِنَ النَّارِ؛
- زیاد صدقه دادن؛
- از رفتن روی جبل الرحمه خوداری کردن؛
- از دعا در حق دیگران غافل نشدن. حضرت امام کاظم علیه السلام: إنّ مَنْ دَعَا لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیبِ نُودِی مِنَ الْعَرْشِ وَ لَکَ مِأَةُ أَلْفِ ضِعْفٍ[2]؛ هر کس برادر دینی خود را غیاباً دعا کند از عرش (خدای باعظمت) به او ندا می‌رسد: صد هزار برابر (آنچه برای برادر خود خواستی) به تو عطا گردید؛
- در توبه و انابه به درگاه خداوند کوشیدن: پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرماید: ما مِن یومٍ أکثَرَ أن یعتِقَ اللّه فِیهِ عَبدَا مِنَ النّارِ مِن یومِ عَرَفَةَ[3]؛ خداوند در هیچ روزى به اندازه روز عرفه، بندگان را از آتش دوزخ نمى‌رهاند.
در روایت دیگر می‌فرماید: مِنَ الذُّنُوبِ مَا لَا يُغْفَرُ إِلَّا بِعَرَفَاتٍ [4]؛ برخی گناهان است که جز در عرفات بخشیده نخواهد شد.
از پیامبر گرامی اسلام سؤال شد بزرگترین جرم حاجی در عرفات چیست؟ حضرت فرمود: الّذی ینصَرِفُ مِن عَرَفاتٍ وهُوَ یظُنّ أنّهُ لَم یغفَر لَهُ[5]؛ از بزرگ ترین گناهان این است که زائر از عرفات بیاید و گمان کند که آمرزیده نشده است.
امام صادق علیه السلام فرمود: مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فی شَهْرِ رَمَضانَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ إلی قابِلٍ إلا أنْ یَشْهَدَ عَرَفَةَ[6]؛ اگر ماه مبارک رمضان بر کسی گذشت و او آمرزیده نشد، تا ماه مبارک آینده به آمرزش او امیدی نیست مگر آنکه عرفه را با شرایط آن ادراک کند. در حقیقت خداوند تبارک و تعالی در عرفات به زائرش و مهمانش، چک سفید می‌دهد اما چه مقدار استفاده میشود، بستگی به لیاقت حاجی دارد.
در حرکت از عرفات آرامش کامل داشتن. پیامبر گرامی اسلام در کوچ از عرفات فرمود: أيُّهَا النّاسُ ، عَلَيكُم بِالسَّكينَةِ، فَإِنَّ البِرَّ لَيسَ بِالإيضاعِ[7]؛ اى مردم! آرامش داشته باشید، نیکى در تند تاختن نیست.
سرزمین عرفات
سرزمین عرفات اوّلین موقف حج است و منطقه‌ای خارج از محدوده حرم است و جبل الرحمة درآن واقع است. خداوند تبارک و تعالی در روز عرفه به ملائکه مباهات میکند. حضرت امام حسین علیه السلام دعای مشهور عرفه را در این سرزمین انشا فرمودند. و حضرت مهدی صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه در این سرزمین حضور دارند.
نقل است حضرت آدم و حوا بعد از حبوط یکدیگر را در این سرزمین پیدا کردند. و حضرت ابراهیم در این سرزمین آموزش مناسک حج را از خداوند تبارک و تعالی درخواست کرد: أَرِنَا مَنَاسِکنَا[8]و جبرائیل در این سرزمین مأمور تعلیم حضرت ابراهیم شد و فرمود: هَذِهِ عَرَفَاتٌ،فَاعْرِفْ بِهَا مَنَاسِكَكَ،وَ اعْتَرِفْ بِذَنْبِكَ[9].
در شب نهم که حضرت ابراهیم فرمان ذبح اسماعیل را در خواب برای بار دوم دید برای او مسلم شد که رؤیای صادق است و باید فرزندش را ذبح کند این معرفت در روز نهم و در سرزمین عرفات حاصل شد. به این سبب آن روز را عرفه و آن سرزمین را عرفات نامیدهاند.
اسرار وقوف به عرفات
از حضرت علی علیه السلام از سِّر وقوف به عرفات سؤال شد و آن بزرگوار فرمود: لِأَنّ الکعبَةَ بَیتُهُ والحَرَمَ دارُهُ، فَلَمّا قَصَدوهُ وافِدینَ وَقَفَهُم بِالبابِ یتَضَرّعونَ إلَیهِ[10]؛ یعنی چون کعبه، خانه او و حرم درِ آن است، لذا وقتی او را قصد کردند، باید نزدِ در تضرّع کنان بایستند تا اجازه ورود صادر شود.
اولین باری که حاجی برای انجام عمره، به حرمت حرم، محرم شد و وارد حرم گردید؛ خداوند به او ارفاق کرد و بدون هر شرطی به او اجازه ورود داد، اما گسستن از غیر و پیوستن به خدا و رسیدن به مقام قرب الهی مراحلی دارد که حاجی باید آن مراحل را طی کند تا شایستگی لازم را کسب کند و لایق حریم حرم گردد.
و این لیاقت و این آمادگی، چگونه باید به دست بیاید؟
مهمان خدا اگر بخواهد به مقام ضیوف الرَّحمن نایل آید و به بارگاه الهی بار یابد؛ باید پس از کسب شایستگی لازم به حرم وارد شود، پس حاجی بعد از احرام از حرم خارج شده و عازم صحرای عرفات میشود تا با دعا، مناجات و راز و نیاز، شایستگی ورود به حریم حرم را پیدا میکند.
گفت که سرمست نه‌ای * رو که از این دست نه‌ای
گفت که دیوانه نه‌ای * رو که از این خانه نه‌ای
رفتم و دیوانه شدم * لایق این خانه شدم
گفت که با بال و پری * من پر و بالت ندهم
در هوس بال و پرش * بی پرو پرکنده شدم
به طواف کعبه رفتم به حرم رَهَم ندادند
تو برونِ در، چه کردی؟ که درونِ خانه آیی؟
بر این اساس حاجی باید دو باره احرام ببندد و از حرم خارج شود و مراحل پاک بازی را شروع کند.
این آمادگی کجا باید ایجاد شود؟ بیرون از حرم باشد.
کدام نقطه‌ی بیرون از حرم؟ عرفات.
چرا عرفات؟ چون اولین اقدام برای هر کار ارزشمند شناخت و معرفت است پس اولین گام کسب شایستگی، وقوف به عرفات است.
وقوف در عرفات چه ساعتی از شبانه‌روز است؟ در روز.
چرا روز؟ چون معرفت نور است و روز با نور و روشنایی همراه است.
چه وقتی از روز؟ بعد از ظهر.
چرا بعد از ظهر؟ چون صبح برای انجام مقدمات است و از همه مهمتر این که بین این مرحله با مرحله بعدی که باید در شب صورت گیرد فاصله نیفتد.
حاجی با وقوف در عرفات باید به معارف دینی واقف شود و از اسرار الهی نظام آفرینش با خبر گردد و بداند که خدای سبحان به همه نیازها واقف و بر رفع همه آنها توانمند و رحمتش وسع کل شی است. این جاست که چرایی عکس العمل امام سجاد علیه السلام در برابر سائلی که از امام درخواست کمک کرده بود روشن میشود که فرمود: ما از خدا در چنین روزی دنیا نمی‌خواهیم تو چگونه از غیر خدا دنیا طلب میکنی؟
احکام انواع وقوف به عرفات
اختیاری رکنی
اختیاری غیررکنی
اضطراری
ابتدای وقوف اختیاری عرفات
وقوف بنا بر احتیاط واجب، بعد از زوال روز نهم ذی‌الحجه تا غروب شرعی و وقت نماز مغرب: آیات عظام امام، بهجت، جوادی، گلپایگانی، فاضل، صافی، مکارم و نوری.
وقوف بنا بر احتیاط واجب، بعد از زوال روز نهم ذی‌الحجه و اظهر، جواز تأخیر تا یک ساعت بعد از ظهر: آیات عظام خوئی، تبریزی و هاشمی.
وقوف بنا بر احتیاط واجب، از اول ظهر و جواز تأخیر به مقدار ادای نماز ظهر و عصر پشت سر هم: آیت الله خامنه‌ای.
وقوف بنا بر احتیاط واجب، از اول ظهر و جواز تأخیر به به اندازه انجام یک غسل و خواندن متعاقب نماز ظهر و عصر: آیت الله سیستانی.
وقوف بنا بر احتیاط واجب، از اول ظهر و جواز تأخیر به مقدار ادای نماز ظهر و عصر پشت سر هم: در مسجد نمره: آیت الله سبحانی.
وقوف بنا بر احتیاط واجب، از اول ظهر روز نهم تا غروب و جواز تأخیر به مقدار انجام غسل و خواندن نماز ظهر و عصر پشت سر هم با یک اذان و دو اقامه، به شرط اشتغال به این اعمال: آیت الله وحید.
تأخیر وقوف از اول زوال به مقدار ادای نماز ظهر و عصر بدون تردید جایز است، بلکه تأخیر آن تا قبل از زوال حمره مشرقیه، به مقدار مسمّای عرفی وقوف جایز می‌باشد: آیت الله زنجانی
جمع بندی: بعد از زوال روز نهم ذی‌الحجه.
انتهای وقوف اختیاری عرفات
غروب آفتاب است: بهجت، تبریزی، خویی، مکارم و وحید.
غروب شرعی یعنی زوال حمره مشرقیه است: امام، جوادی، خامنه‌ای، زنجانی، سبحانی، صافی، فاضل، گلپایگانی و نوری.
با شک در سقوط قرص خورشید، غروب شرعی (زوال حمره مشرقیه) است و در صورت اطمینان به سقوط قرص خورشید، بنا بر احتیاط واجب، غروب شرعی است: سیستانی.
جمع بندی: غروب شرعی و زوال حمره مشرقیه و وقت نماز مغرب.
ترک عمدی وقوف رکنی عرفات
ترک عمدی وقوف رکنی، به این معنا که در هیچ جزء ظهر تا مغرب در عرفات نباشد، مبطل حج است، هر چند وقوف اضطراری عرفات را هم درک کند: همه مراجع.
وقوف اضطراری عرفات
وقوف اضطراری: عبارت است از وقوف مقداری از شب دهم برای کسی که به واسطه عذری از ظهر روز نهم تا غروب شرعی در عرفات نباشد و هیچ جزئی از آن زمان را درک نکند، کافی است که مقداری از شب عید را هر چند اندک در عرفات بماند.
خروجِ غیر ضروری از عرفات و کفاره آن
کوچ عمدی از عرفات پیش از غروب شرعی و عدم بازگشت، علاوه بر حرمت، کفاره نیز دارد و کفارۀ آن یک شتر است که در صورت عدم توانایی، باید هجده روز روزه بگیرد: همه مراجع.
بازگشت به عرفات پس از خروج غیر ضروری
کفاره ثابت نیست اگر چه احتیاط در پرداخت آن است: آیات عظام امام، خامنه‌ای، خوئی، تبریزی، وحید، زنجانی، سیستانی، فاضل، سبحانی، صافی، گلپایگانی، هاشمی و مکارم.
ثبوت کفاره بنا بر احتیاط واجب: آیات عظام اراکی، بهجت و نوری.
جمع بندی: با ارجاع احتیاطی‌ها کفاره ثابت نیست اگر چه احتیاط در پرداخت آن است.
[1] – بحار الأنوار – ط مؤسسةالوفاء، ج99، ص248
[2] – معجم الأحاديث المعتبرة ، ج6، ص387
[3] – حج و عمره در قرآن و حديث، ج1، ص 388
[4] – هداية الأمة إلى أحكام الأئمة – منتخب المسائل، ج5، ص362
[5] – مستدرك الوسائل، ج10، ص30
[6] – منتهى المطلب في تحقيق المذهب، ج9، ص 457
[7] – حج و عمره در قرآن و حديث ،ج 1، ص338
[8] – بقره، آیهی 128
[9] – البرهان في تفسير القرآن، ج4، ص615
[10] – حج و عمره در قرآن و حديث، ج1، ص392
دیدگاهتان را بنویسید