احکام چند دقیقه ای: تفاوت و اشتراک نماز واجب و نماز مستحب

 احکام نماز: تفاوت و اشتراک نماز واجب و نماز مستحب

نماز واجب و نماز مستحب در شانزده مورد باهم تفاوت دارند

1. همه نمازهای مستحبی دو رکعتی هستند (غیر از نماز وتر) بر خلاف نمازهای واجب؛
2. نماز مستحبی، اذان و اقامه ندارد، بر خلاف نمازهای واجب یومیه؛
3. نماز مستحبی را می‌شود در حال نشستن و راه رفتن و پشت به قبله خواند، بر خلاف نمازهای واجب؛
4. نمازهای مستحبى را مى توان با صداى بلند يا كوتاه خواند، برخلاف نمازهاى واجب يوميه كه بايد طبق وظيفه عمل نمود؛
5. خواندن سوره بعد از حمد، در نمازهاى مستحبى واجب نيست[1]، بر خلاف نمازهای واجب؛
6. خواندن بيش از يك سوره، در نماز مستحبى اشكال ندارد، بر خلاف نمازهای واجب که مكروه است؛
7. خواندن سوره‏‌هاى سجده دار در نمازهاى مستحبى اشكال ندارد، برخلاف نماز واجب؛
8. در نمازهاى مستحبى مى‌‏توان به جاى سوره، يك يا چند آيه از سوره را تلاوت كرد، برخلاف نمازهای واجب؛
9. زياد شدن رکن، نمازهای مستحبی را باطل نمی‌کند، بر خلاف نمازهای واجب؛[2]
10. شكستن نماز مستحبى از روى اختيار، مانعى ندارد، بر خلاف نمازهای واجب؛
11. نماز مستحبى را نمى ‏توان به جماعت خواند[3] بر خلاف نمازهای واجب؛
12. در نمازهاى مستحبى مى‌توان دیگران را در ثواب آن شریک کرد، بر خلاف نمازهای واجب؛
13. شک در شماره رکعت‌های نماز مستحبی دو رکعتی، نماز را باطل نمی‌کند، بر خلاف نمازهای واجب دو رکعتی؛
14. شک در نمازهای مستحبی، می‌‏تواند بنا را بر اقل و یا اکثر گذاشت، بر خلاف نمازهای واجب؛[4]
15. اگر در نماز مستحبی کاری کند که برای آن سجده سهو واجب شود، لازم نيست بعد از نماز سجده سهو به جا آورد، بر خلاف نمازهای واجب؛
16. اگر در نماز مستحبی يک سجده يا تشهد را فراموش نمايد لازم نيست بعد از نماز قضای سجده و تشهد را بجا آورد، بر خلاف نمازهای واجب.

اشتراک نماز مستحب و واجب

نمازهای مستحب و واجب در هشت مورد مشترک هستند

1. طهارت در تمام نمازها شرط است، چه نماز مستحب باشد و چه نماز واجب باشد؛[5]
2. اباحه در تمام نمازها شرط است، چه نماز مستحب باشد و چه نماز واجب باشد؛
3. حرف زدن و خوردن و آشامیدن نماز را باطل می‌کند، چه نماز مستحب باشد و چه نماز واجب باشد؛[6]
4. کم شدن رکن و ورود به رکن بعدی، نماز را باطل می‌کند، چه نماز مستحب باشد و چه نماز واجب باشد؛
5. شک در یکی از اذکار یا یکی از اعمال، اگر در محل باشد، باید آن را به جا آورد، چه نماز مستحب باشد و چه نماز واجب باشد؛
6. شک در یکی از اذکار یا یکی از اعمال، اگر محل آن گذشته باشد، به شک خود اعتنا نکند، چه نماز مستحب باشد و چه نماز واجب باشد؛
7. اگر پيش از گذشتن وقت شک کند که نماز مربوط به آن وقت را خوانده يا نه، باید آن را به جا آورد، چه نماز مستحب باشد و چه نماز واجب باشد؛
8. اگر بعد از وقت شک کند که نماز مربوط به آن وقت را خوانده يا نه، به شک خود اعتنا نکند، چه نماز مستحب باشد و چه نماز واجب باشد.[7]

[1]. مگر آنکه دستور خاصی داشته باشد مانند نماز حضرت جعفر طیار.

[2]. پس اگر يکی از اعمال نماز مستحبی را فراموش کند و موقعی يادش بيايد که مشغول رکن بعد از آن شده بايد آن عمل را انجام دهد و دوباره آن رکن را بجا آورد، مثلا اگر در بين رکوع يادش بيايد که سوره را نخوانده بايد برگردد و سوره را بخواند و دوباره به رکوع رود.

[3]. غیر از نماز استسقاء و نماز عید فطر و عید قربان: در زمان غیبت به نیت رجاء.

[4]. هر چند بنا گذاشتن بر اقل افضل است مگر آنکه طرف بیشتر موجب بطلان نماز شود که در این صورت بنا را باید بر کمتر گذاشت.

[5]. غیر از نماز میت که طهارت لازم ندارد گرچه مستحب است.

[6]. آب خوردن در نماز وتر در نزدیک اذان صبح، ماه رمضان، نماز را باطل نمی کند.

[7]. توضیح المسائل جامع: باب احکام نماز.