سرچشمه مقام و منزلت حضرت فاطمه زهرا

مقام و منزلت فاطمه زهرا از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ آیا این مقام و منزلت به خاطر دختر پیامبر بودن یا همسر علی بودن و یا مادر ائمه اطهار بودن است؟ یا سرچشمه دیگری دارد؟

حضرت فاطمه زهرا سَلام‌الله‌عَلَیها دارای مقام و منزلت بسیار والا و ارزشمندی است. احادیث بسیاری از پیامبر گرامی اسلام صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ و سَلَّم در باره شخصیت والای حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها وارد شده است. در احادیث نبوی آن بزرگوار چنین توصیف شده  است: فرشته انسانی: فَاطِمَةُ حَوْرَاءَ إِنْسِيَّةً، سرور زنان عالم: سیدةُ نِساءِ العالمینَ، الگوی نیکو: أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ، مبرا از هر شر و ناپاکی: فُطِمَتْ مِنْ الشَّرِ، بی‌همتا در خلقت: ما کانَ لَها کُفْوٌ عَلَی الْأَرْضِ و شب قدر: هِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ.

در احادیث بسیاری، فاطمه زهرا، پاره تن پیامبر: فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنّی، نور دیده پیامبر: هی نورُ عَینی، سرور و شادابی قلب پیامبر: فَاطِمَةُ بَهْجَةُ قَلْبِی و قلب و روح پیامبر: هِيَ قَلْبِي‏ وَ رُوحِيَ‏، معرفی شده است

در احادیث محبت فاطمه زهرا مایه نجات امت است: حُبُّ فَاطِمَةَ يَنْفَعُ فِي مِائَةِ مَوْطِنٍ، رضایت و ناراحتی او معیار رضایت و ناراحتی خداوند است: إنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لَیَغْضَبُ لِغَضَبِ فاطِمَةَ وَ یَرْضی لِرِضاها و اِنَّ اللهَ لَیَغْضَبُ لِغَضَبِکِ و یَرضی لِرِضاکِ و ناراحتی او سبب آتش است: وَ مَنْ أَبْغَضَهَا فَهُوَ فِي النَّارِ.

سؤال

مقام و منزلت فاطمه زهرا از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ آیا این مقام و منزلت به خاطر دختر پیامبر بودن یا همسر علی بودن و یا مادر ائمه اطهار بودن است؟ یا سرچشمه دیگری دارد؟

جواب

گرچه نسبت فاطمه زهرا به عنوان دختر پیامبر گرامی اسلام و همسر امیر مؤمنان و مادر ائمه اطهار علیهم‌السلام بالاترین فضیلت و بی‌مانندترین شرافت است؛ لکن مقام و منزلت، فاطمه زهرا تنها بخاطر انتسابش‌ به پیامبر یا ائمه اطهار نیست، چرا که نسبت‌ها هرگز نمی‌توانند چنین عظمتی را خلق کنند، بلکه مقام و منزلت، آن بزرگوار بخاطر معرفت، یقین، تسلیم، تقوا و اخلاص آن بزرگوار است. شایستگی‌ها و گزینش الهی است که آن بزرگوار را به عنوان اسوه‌ مطرح کرده است. شایستگی فاطمه زهرا در ابعاد معنوی؛ آن بزرگوار را هم‌سنگ نبوت، همسر ولایت و مادر امامت کرده است، نه این که هم‌سنگ نبوت، همسر ولایت و مادر امامت به آن حضرت شخصیت و مقام داده باشد.

پیامبر گرامی اسلام ضمن رد فضیلت خویشاوندی می‌فرماید: قریشی بر غیر قریشی هیچ فضیلتی ندارد مگر به تقوای الهی، حقیقتی که قرآن کریم مؤید آن است آن‌جائی که می‌فرماید: إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُم؛ گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست. همان حقیقتی که امام حسن مجتبی در جواب کسی که به حضرت عرضه داشت: شما چه با عظمت وعزیزید! فرمود: این عزت ایمان است که در من مشاهده می‌کنید.

آن‌چه سبب مقام و منزلت فاطمه زهرا شده است را پیامبر گرامی اسلام در روایتی به سلمان فارسی چنین بیان می‌فرماید: یا سَلْمَانُ إِنَّ ابْنَتِی فَاطِمَةَ مَلَأَ اللَّهُ قَلْبَهَا وَ جَوَارِحَهَا إِیمَاناً إِلَى مُشَاشِهَا؛ اى سلمان همانا خداوند متعال قلب و جوارح دخترم فاطمه را از ایمان مملوّ نموده است.

حضرت امام در این زمینه می‌فرماید: یکی از میراث‌های نامبارک فرهنگ‌های غیر اسلامی، بیان شخصیت حضرت فاطمه زهرا، تنها از زاویه دختری برای پیامبر و مادری برای ائمه علیهم‌السلام است و به شایستگی‌ها و گزینش الهی که در شکل‌گیری شخصیت آن حضرت نقش برجسته داشته و آن بزرگوار را به عنوان اسوه‌ای برای همه انسان‌ها، به ویژه همه زنان عالم، مطرح ساخته است بی‌توجهی شده است.

نتایج این دیدگاه

1. ضرورت تلاش و کوشش

وقتی كسب مقامات معنوی به خاطر ایمان و عمل شد نه بخاطر انتساب، این تصور غلط: كه هر شخصی، به بزرگی منتسب باشد؛ دیگر لازم نیست برای کسب مقامات معنوی فعالیت نماید! اصلاح می‌شود. اتفاقاً هرچه انتساب بیشتر و هرچه جایگاه رفیع‌تر و هرچه مسئولیت سنگین‌تر؛ ارتباط با خالق هستی لازم‌تر است و تلاش برای خودسازی و کسب مقامات معنوی ضروری‌تر است.

2. باز بودن راه برای همه 

وقتی كسب مقامات معنوی به خاطر ایمان و عمل شد نه بخاطر انتساب، معلوم می‌شود راه رسیدن به مقامات والای معنوی برای همه باز است. درست است که پیامبر شدن، امام شدن، دختر پیامبر شدن، مادر امام شدن برای هر کس ممکن نیست؛ اما راه ولی‌الله شدن، راه کسب فضائل و مقامات والای معنوی برای همه باز است و همگان می‌توانند به این مقامات برسند، پس كسی نمی‌تواند بهانه كند كه ما چون این انتساب را نداریم، نمی‌توانیم به آن مقامات معنوی برسیم، در نتیجه از تلاش برای خودسازی و کسب مقامات معنوی دست بکشد.