خلاصه و عصاره اسلام در بیان امام رضا علیه السلام

حضرت امام على بن موسى الرضا علیه السّلام در رساله‌ای، جوهره اسلام ناب محمدی و خلاصه عصاره عقاید شیعه را بیان فرموده است.

اگر کسی بخواهد نسبت به اسلام و اصول آن آگاهی داشته باشد یا کسی بخواهد اسلام و اصول آن را به دیگران معرفی نماید، این رساله جامع و کامل در شناخت و معرفی اسلام ناب محمدی است.

بسیاری از مسلمانان از اسلام، یک شناخت کلی یا ناقص دارند و در معرفی اسلام به دیگران، عاجز و ناتوانند و این رساله بهترین شناخت را برای معرفی اسلام ارائه می‌کند.

حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ مُحَمدِ بْنِ عُبْدُوسٍ النَّیسَابُورِی رَضِی اللَّهُ عَنْهُ بِنَیسَابُورَ فِی شَعْبَانَ سَنَةِ اثْنَتَینِ وَ خَمْسِینَ وَ ثَلَاثِمِائَةٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِی بْنُ مُحَمدِ بْنِ قُتَیبَةَ النَّیسَابُورِی عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ قَالَ: سَأَلَ الْمأْمُونُ عَلِی بْنَ مُوسَى الرِّضَا عَلَیهِ الْسَّلام أَنْ یکتُبَ لَهُ محْضَ الْإِسْلَامِ عَلَى الْإِیجَازِ وَ الِاخْتِصَارِ فَکتَبَ عَلَیهِ الْسَّلام ؛

عبد الواحد نیشابوری به سند صحیح از علی بن محمد نیشابوری و او از فضل بن شاذان نقل می‌کند که مأمون در نامه‌ای از حضرت امام على بن موسى الرضا علیه السّلام خواست که اصول اسلام را بر سبیل ایجاز و اختصار برای او بنگارد و آن بزرگوار رساله‌ی مختصری در این باره نوشت.

أَنَّ محْضَ الْإِسْلَامِ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیک لَهُ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً صَمداً قَیوماً سَمِیعاً بَصِیراً قَدِیراً قَدِیماً بَاقِیاً عَالِماً لَا یجْهَلُ قَادِراً لَا یعْجِزُ غَنِیاً لَا یحْتَاجُ عَدْلًا لَا یجُورُ؛

همانا اسلام ناب و خالص، شهادت به وحدانیت خداوند تبارک و تعالی است. معبودی که برای او همانند و شریکی نیست، خداوند یکتایی که بی‌نیاز و پاینده است، قائم بذاتی که شنوا و بینا است، قدرتمندی که ازلى و سرمدى است، عالم و آگاهى که هیچ چیز بر او پوشیده نیست، توانایى که عجز و ناتوانی در او راه ندارد، بى‌نیاز و غنىّ‌‌ی که احتیاج و نیاز در او راهى ندارد، عادلى که ستم از او سر نزند.

وَ أَنَّهُ خالِقُ کلِّ شَی‏ءٍ وَ لَیسَ کمِثْلِهِ شَی‏ءٌ لَا شِبْهَ لَهُ وَ لَا ضِدَّ لَهُ وَ لَا کفْوَ لَهُ وَ أَنَّهُ الْمقْصُودُ بِالْعِبَادَةِ وَ الدُّعَاءِ وَ الرَّغْبَةِ وَ الرَّهْبَةِ؛

و او آفرینندۀ همه چیز است، و هیچ همتا و نظیر ندارد، مانند و شبیه، همکار و شریک ندارد، و او در عبادت و دعاء و سؤال و در رجاء و خوف مقصود و مطلوب است.

وَ أَنَّ مُحَمداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَمِینُهُ وَ صَفِیهُ وَ صَفْوَتُهُ مِنْ خَلْقِهِ وَ سَیدُ الْمُرْسَلِینَ وَ خَاتَمُ النَّبِیینَ وَ أَفْضَلُ الْعَالَمِینَ لَا نَبِی بَعْدَهُ وَ لَا تَبْدِیلَ لِمِلَّتِهِ وَ لَا تَغْییرَ لِشَرِیعَتِهِ؛

همانا اسلام ناب و خالص، شهادت به رسالت محمد صلّى الله علیه و آله است که بنده و فرستاده و امین و صفى خداوند و برگزیده از میان خلق است. هم او که سید فرستادگان و خاتم پیغمبران و افضل عالمیان است. پیامبرى که بعد از او، پیامبری نیست و براى ملت او، تبدیلى نیست و براى شریعت او، تغییرى نیست.

وَ أَنَّ جَمِیعَ ما جَاءَ بِهِ مُحَمدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِینُ وَ التَّصْدِیقُ بِهِ وَ بِجَمِیعِ منْ مضَى قَبْلَهُ مِنْ رُسُلِ اللَّهِ وَ أَنْبِیائِهِ وَ حُجَجِهِ؛

و این که همه آن چه محمد بن عبد اللّه صلّى الله علیه و آله، آورده حق آشکار است و تصدیق او و قبول همه گذشتگان پیش از او، از رسولان و پیامبران و حجت‌هاى خداوند است.

وَ التَّصْدِیقُ بِکتَابِهِ الصَّادِقِ الْعَزِیزِ الَّذِی لا یأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَینِ یدَیهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَکیمٍ حَمِیدٍ؛

همانا اسلام ناب و خالص، تصدیق و قبول کتاب خدا که راست و عزیز است، کتابی که هیچ باطلى از پیش روى و از پس آن، به او راه نیابد، قرآنی که از نزد خدای حکیم و ستوده فرستاده شده است.

وَ أَنَّهُ الْمُهَیمِنُ عَلَى الْکتُبِ کلِّهَا وَ أَنَّهُ حَقٌّ مِنْ فَاتِحَتِهِ إِلَى خَاتِمتِهِ نُؤْمِنُ بِمُحْکمِهِ وَ مُتَشَابِهِهِ وَ خَاصِّهِ وَ عَامِّهِ وَ وَعْدِهِ وَ وَعِیدِهِ وَ نَاسِخِهِ وَ منْسُوخِهِ وَ قِصَصِهِ وَ أَخْبَارِهِ لَا یقْدِرُ أَحَدٌ مِنَ الْمخْلُوقِینَ أَنْ یأْتِی بِمِثْلِهِ؛

و تصدیق و قبول این که قرآن در بردارنده و پرتو افکن بر همه کتب آسمانى است و از فاتحه تا خاتمه‌ی آن حق است و تصدیق و قبول محکم و متشابه و خاص و عام و وعد و وعید و ناسخ و منسوخ و قصص و اخبار آن که احدى از مخلوقات قادر نیست که مثل آن را بیاورد.

وَ أَنَّ الدَّلِیلَ بَعْدَهُ وَ الْحُجَّةَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ وَ الْقَائِم بِأَمْرِ الْمُسْلِمِینَ وَ النَّاطِقَ عَنِ الْقُرْآنِ وَ الْعَالِم بِأَحْکامِهِ أَخُوهُ وَ خَلِیفَتُهُ وَ وَصِیهُ وَ وَلِیهُ الَّذِی کانَ مِنْهُ بِمنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى عَلِی بْنُ أَبِی طَالِبٍ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ إمام الْمُتَّقِینَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ وَ أَفْضَلُ الْوَصِیینَ وَ وَارِثُ عِلْمِ النَّبِیینَ وَ الْمُرْسَلِینَ؛

و شهادت به این که راهنمای بعد از پیامبر و حجت بر مؤمنین و قائم به امر مسلمین و ناطق قرآن کریم و عالم به احکام آن، برادر و خلیفه و وصى و ولى او است، کسى که نسبتش به پیامبر همانند هارون نسبت به موسى است و او على بن ابى طالب امیر المؤمنین و امام المتقین و قائد الغر المحجلین^([1]) و افضل الوصیین و وارث علم النبین و المرسلین است.

وَ بَعْدَهُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَینُ سَیدَا شَبَابِ أهل الْجَنَّةِ ثُم عَلِی بْنُ الْحُسَینِ زَینُ الْعَابِدِینَ ثُم مُحَمدُ بْنُ عَلِی بَاقِرُ عِلْمِ الْأَوَّلِینَ ثُم جَعْفَرُ بْنُ مُحَمدٍ الصَّادِقُ وَارِثُ عِلْمِ الْوَصِیینَ ثُم مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ الْکاظِمُ ثُم عَلِی بْنُ مُوسَى الرِّضَا ثُم مُحَمدُ بْنُ عَلِی ثُم عَلِی بْنُ مُحَمدٍ ثُم الْحَسَنُ بْنُ عَلِی ثُم الْحُجَّةُ الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ وَلَدُهُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیهِمْ أَجْمعِینَ؛

و بعد از او حسن و حسین دو سید جوانان اهل بهشتند و بعد از او على بن الحسین، زین العابدین و سپس محمد بن على، باقر علم اولین، سپس جعفر بن محمد الصادق، وارث علم وصیین، سپس موسى بن جعفر الکاظم، سپس على بن موسى الرضا، سپس محمد بن على، سپس على بن محمد، سپس حسن بن على، سپس الْحُجَّةُ الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ درود و رحمت خدا بر همگى ایشان باد.

أَشْهَدُ لَهُمْ بِالْوَصِیةِ وَ الْإمامةِ وَ أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةِ اللَّهِ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ کلَّ عَصْرٍ وَ أَوَانٍ وَ أَنَّهُمُ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى وَ أَئِمةُ الْهُدَى وَ الْحُجَّةُ عَلَى أهل الدُّنْیا إِلَى أَنْ یرِثَ اللَّهُ الْأَرْضَ وَ منْ عَلَیهَا؛

شهادت به وصایت و امامت ایشان و این که در هیچ عصر و زمانى، زمین خالى از حجت خدا بر خلق نخواهد بود و این که ایشان دستاویز محکم و ائمه هدى و حجت بر اهل دنیا هستند تا این که خدا آنان را وارث زمین و آنچه را در آن است گرداند.

وَ أَنَّ کلَّ منْ خَالَفَهُمْ ضَالٌّ مُضِلٌّ تَارِک لِلْحَقِّ وَ الْهُدَى؛

شهادت به این که هر کسى مخالفت ایشان نماید، گمراه شده و گمراه کننده خواهد بود و واگذار کننده حق و محروم از هدایت است.

وَ أَنَّهُمُ الْمُعَبِّرُونَ عَنِ الْقُرْآنِ وَ النَّاطِقُونَ عَنِ الرَّسُولِ بِالْبَیانِ منْ ماتَ وَ لَمْ یعْرِفْهُمْ ماتَ مِیتَةً جَأهلیةً؛

و ایشان مفسران قرآن و بهترین بیان کننده فرمایشات رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله هستند و هر کس بمیرد و آنان را نشناسد، بمرگ جاهلىت مرده است.

وَ أَنَّ مِنْ دِینِهِمُ الْوَرَعَ وَ الْعِفَّةَ وَ الصِّدْقَ وَ الصَّلَاحَ وَ الِاسْتِقَامةَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ أَدَاءَ الْأَمانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ طُولَ السُّجُودِ وَ صِیام النَّهَارِ وَ قِیام اللَّیلِ وَ اجْتِنَابَ الْمحَارِمِ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ وَ حُسْنَ الْعَزَاءِ وَ کرَم الصُّحْبَةِ؛

و آیین ایشان پرهیزگارى، پاکدامنى، راستگوئى، درستى، پایدارى، کوشش و بازگرداندن امانات مردم، خواه نیکوکار و خواه گناهکار است و همچنین آیین آنان سجده‌های طولانی، روزه‌داری، شب‌زنده‌دارى و دورى از محرّمات و انتظار فرج؛ با بکارگیری صبر و شکیبائى و کوشش در تحقق آنان و و حسن رفتار با دوستان.

ثُم الْوُضُوءُ کما أَمرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کتَابِهِ غَسْلُ الْوَجْهِ وَ الْیدَینِ إِلَى الْمِرْفَقَینِ وَ مَسْحُ اَلرَّأْسِ وَ اَلرِّجْلَینِ مَرَّةً وَاحِدَةً وَ لاَ ینْقُضُ الْوُضُوءَ إِلاَّ غَائِطٌ أَوْ بَوْلٌ أَوْ رِیحٌ أَوْ نَوْمٌ أَوْ جَنَابَةٌ وَ أَنَّ مَنْ مَسَحَ عَلَى الْخُفَّینِ فَقَدْ خَالَفَ اَللَّهَ تَعَالَى وَ رَسُولَهُ وَ تَرَک فَرِیضَتَهُ وَ کتَابَهُ؛

و گرفتن وضو آن گونه که خداوند در کتاب خود امر فرموده است از شستن روى و دو دست از آرنج‌ها و مسح سر و روى دو پا یک بار و این که وضو را جز غائط‍‌ یا بول یا رها شدن باد از معده یا خواب یا جنابت باطل نمى‌کند و این که هر کس مسح پاها را بر بشره و پوست نکشد و روى کفش خود را مسح کند، براستى که خدا و رسولش را مخالفت نموده است و واجب او را ترک کرده و کتابش را عمل ننموده است.

وَ غُسْلُ یوْمِ الْجُمُعَةِ سُنَّةٌ وَ غُسْلُ الْعِیدَینِ وَ غُسْلُ دُخُولِ مَکةَ وَ الْمَدِینَةِ وَ غُسْلُ اَلزِّیارَةِ وَ غُسْلُ الْإِحْرَامِ وَ أَوَّلِ لَیلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَیلَةِ سَبْعَ عَشْرَةَ وَ لَیلَةِ تِسْعَ عَشْرَةَ وَ لَیلَةِ إِحْدَى وَ عِشْرِینَ وَ لَیلَةِ ثَلاَثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ هَذِهِ الْأَغْسَالُ سُنَّةٌ وَ غُسْلُ الْجَنَابَةِ فَرِیضَةٌ وَ غُسْلُ الْحَیضِ مِثْلُهُ؛

و غسل روز جمعه و غسل دو عید فطر و قربان و غسل وارد شدن به مکه یا مدینه و غسل زیارت و غسل احرام و غسل شب اوّل ماه رمضان و شب هفدهم و شب نوزدهم و شب بیست و یکم و شب بیست و سوم ماه که همه این‌ها سنّت و مستحب است و غسل جنابت و غسل حیض واجب آن است.

وَ اَلصَّلاَةُ الْفَرِیضَةُ اَلظُّهْرُ أَرْبَعُ رَکعَاتٍ وَ الْعَصْرُ أَرْبَعُ رَکعَاتٍ وَ الْمَغْرِبُ ثَلاَثُ رَکعَاتٍ وَ الْعِشَاءُ الْآخِرَةُ أَرْبَعُ رَکعَاتٍ وَ الْغَدَاةُ رَکعَتَانِ هَذِهِ سَبْعَ عَشْرَةَ رَکعَةً؛

و نمازهای واجب عبارت است از: ظهر چهار رکعت، عصر چهار رکعت، مغرب سه رکعت، عشاء در آخر شب چهار رکعت و نماز صبح دو رکعت که هفده رکعت مى‌شود.

وَ اَلسُّنَّةُ أَرْبَعٌ وَ ثَلاَثُونَ رَکعَةً ثَمَانُ رَکعَاتٍ قَبْلَ فَرِیضَةِ اَلظُّهْرِ وَ ثَمَانُ رَکعَاتٍ قَبْلَ الْعَصْرِ وَ أَرْبَعُ رَکعَاتٍ بَعْدَ الْمَغْرِبِ وَ رَکعَتَانِ مِنْ جُلُوسٍ بَعْدَ الْعَتَمَةِ تُعَدَّانِ بِرَکعَةٍ وَ ثَمَانُ رَکعَاتٍ فِی اَلسَّحَرِ وَ اَلشَّفْعُ وَ الْوَتْرُ ثَلاَثُ رَکعَاتٍ یسَلَّمُ بَعْدَ اَلرَّکعَتَینِ وَ رَکعَتَا الْفَجْرِ؛

و نمازهای مستحبی در شبانه روز سى و چهار رکعت است که هشت رکعت قبل از نماز واجب ظهر و هشت رکعت قبل از نماز عصر و چهار رکعت پس از نماز مغرب و دو رکعت نشسته پس از نماز عشاء که یک رکعت محسوب مى‌شود و هشت رکعت در هنگام سحر و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر و دو رکعت نافلۀ نماز صبح است.

وَ اَلصَّلاَةُ فِی أَوَّلِ الْوَقْتِ أَفْضَلُ وَ فَضْلُ الْجَمَاعَةِ عَلَى الْفَرْدِ أَرْبَعٌ وَ عِشْرُونَ؛

و نماز در اوّل وقت افضل است و ثواب نماز جماعت بیست و چهار برابر نماز فرادى است.

وَ لاَ صَلاَةَ خَلْفَ الْفَاجِرِ وَ لاَ یقْتَدَى إِلاَّ بِأَهْلِ الْوَلاَیةِ وَ لاَ یصَلَّى فِی جُلُودِ الْمَیتَةِ وَ لاَ فِی جُلُودِ اَلسِّبَاعِ؛

و نماز به جماعت با امام جماعت فاجر نماز نیست و جز به کسانى که اهل ولایت و شیعه على علیه السّلام هستند، اقتدا جایز نیست و در پوست حیوان مرده و پوست حیوان درنده نماز خواندن جایز نیست.

وَ لاَ یجُوزُ أَنْ یقُولَ فِی اَلتَّشَهُّدِ الْأَوَّلِ اَلسَّلاَمُ عَلَینَا وَ عَلَى عِبَادِ اَللَّهِ اَلصَّالِحِینَ لِأَنَّ تَحْلِیلَ اَلصَّلاَةِ اَلتَّسْلِیمُ فَإِذَا قُلْتَ هَذَا فَقَدْ سَلَّمْتَ؛

و جایز نیست در تشهد اول گفتن «السّلام علینا و على عباد اللّٰه الصّالحین» چون این جزء سلام است و با گفتن آن نمازگزار از نماز خارج می‌شود.

وَ اَلتَّقْصِیرُ فِی ثَمَانِیةِ فَرَاسِخَ وَ مَا زَادَ وَ إِذَا قَصَّرْتَ أَفْطَرْتَ وَ مَنْ لَمْ یفْطِرْ لَمْ یجْزِئْ عَنْهُ صَوْمُهُ فِی اَلسَّفَرِ وَ عَلَیهِ الْقَضَاءُ لِأَنَّهُ لَیسَ عَلَیهِ صَوْمٌ فِی اَلسَّفَرِ؛

و نماز با رفتن هشت فرسخ و زیادتر، شکسته می‌شود و چون مسافرت کنى و نماز را شکسته بخوانى روزه را باید افطار کنى، و هر کس در سفر شرعى روزه بگیرد و افطار نکند، روزه‌اش باطل است و باید آن را در حضر قضا کند، زیرا روزه در سفر باطل است.

وَ الْقُنُوتُ سُنَّةٌ وَاجِبَةٌ فِی الْغَدَاةِ وَ اَلظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ؛

و قنوت در نمازهای صبح و ظهر و عصر و مغرب و عشاء سنّت واجب است (یعنى حتّى الامکان باید آن را بجا آورد).

وَ اَلصَّلاَةُ عَلَى الْمَیتِ خَمْسُ تَکبِیرَاتٍ فَمَنْ نَقَصَ فَقَدْ خَالَفَ سُنَّةً وَ الْمَیتُ یسَلُّ مِنْ قِبَلِ رِجْلَیهِ وَ یرْفَقُ بِهِ إِذَا أُدْخِلَ قَبْرَهُ؛

و برای نماز بر میت پنج تکبیر است، پس هر کس کم کند یعنى کمتر از پنج تکبیر بگوید با سنّت مخالفت کرده است و چون میت را بگور سرازیر کنند باید ابتدا از پایش، آرام آرام داخل قبر کنند.

وَ الْإِجْهَارُ بِ‍بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ فِی جَمِیعِ اَلصَّلَوَاتِ سُنَّةٌ؛

و بلند گفتن «بِسْمِ‌ اَللّٰهِ‌ اَلرَّحْمٰنِ‌ اَلرَّحِیمِ‌» در تمامى نمازها سنّت است.

وَ اَلزَّکاةُ الْفَرِیضَةُ فِی کلِّ مِائَتَی دِرْهَمٍ خَمْسَةُ دَرَاهِمَ وَ لاَ یجِبُ فِیمَا دُونَ ذَلِک شَیءٌ وَ لاَ تَجِبُ اَلزَّکاةُ عَلَى الْمَالِ حَتَّى یحُولَ عَلَیهِ الْحَوْلُ وَ لاَ یجُوزُ أَنْ یعْطَى اَلزَّکاةُ غَیرَ أَهْلِ الْوَلاَیةِ الْمَعْرُوفِینَ؛

و زکات واجب در هر دویست درهم، پنج درهم است و در کمتر از آن زکاتى نیست و زکات بر مال تعلّق نمى‌گیرد مگر پس از این که سال بر او بگذرد و جایز نیست که زکات را بغیر شیعه داد.

وَ الْعُشْرُ مِنَ الْحِنْطَةِ وَ اَلشَّعِیرِ وَ اَلتَّمْرِ وَ اَلزَّبِیبِ إِذَا بَلَغَ خَمْسَةَ أَوْسَاقٍ وَ الْوَسْقُ سِتُّونَ صَاعاً وَ اَلصَّاعُ أَرْبَعَةُ أَمْدَادٍ؛

و عُشر زکات گندم و جو و خرما و مویز، چون به پنج وسق یعنی شصت صاع 240 مدّ، رسید نه کمتر، زکات تعلّق می‌گیرد.

وَ زَکاةُ الْفِطْرِ فَرِیضَةٌ عَلَى کلِّ رَأْسٍ صَغِیرٍ أَوْ کبِیرٍ حُرٍّ أَوْ عَبْدٍ ذَکرٍ أَوْ أُنْثَى مِنَ الْحِنْطَةِ وَ اَلشَّعِیرِ وَ اَلتَّمْرِ وَ اَلزَّبِیبِ صَاعٌ وَ هُوَ أَرْبَعَةُ أَمْدَادٍ وَ لاَ یجُوزُ دَفْعُهَا إِلاَّ إِلَى أَهْلِ الْوَلاَیةِ؛

و زکات فطره بر هر فردى، چه کوچک و چه بزرگ، چه آزاد و چه برده، چه مرد و چه زن، واجب است و آن یک صاع از گندم و جو و خرما و مویز است و هر صاع چهار مدّ و هر مدّ 750 گرم است و جایز نیست به غیر شیعۀ امامى داده شود.

وَ أَکثَرُ الْحَیضِ عَشَرَةُ أَیامٍ وَ أَقَلُّهُ ثَلاَثَةُ أَیامٍ وَ الْمُسْتَحَاضَةُ تَحْتَشِی وَ تَغْتَسِلُ وَ تُصَلِّی وَ الْحَائِضُ تَتْرُک اَلصَّلاَةَ وَ لاَ تَقْضِی وَ تَتْرُک اَلصَّوْمَ وَ تَقْضِی؛

و حد اکثر زمان حیض ده روز و حد اقل زمان آن سه روز است. و زن مستحاضه باید با پنبه مانع بیرون آمدن خون شود و غسل کند و نماز را بجا آورد و امّا حائض نماز و روزه را ترک کرده و پس از پاکی نماز را باید قضا کند.

وَ صِیامُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَرِیضَةٌ یصَامُ لِلرُّؤْیةِ وَ یفْطَرُ لِلرُّؤْیةِ؛

و روزه ماه رمضان واجب است و با رؤیت هلال شروع مى‌شود و با رؤیت هلال ماه بعد به اتمام می‌رسد.

وَ لاَ یجُوزُ أَنْ یصَلَّى اَلتَّطَوُّعُ فِی جَمَاعَةٍ لِأَنَّ ذَلِک بِدْعَةٌ وَ کلُّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ وَ کلُّ ضَلاَلَةٍ فِی اَلنَّارِ؛

و نماز مستحبّى را نمى‌توان به جماعت خواند زیرا که آن بدعت است و هر بدعتی، گمراهى است و هر گمراهى سرانجامش دوزخ است.

وَ صَوْمُ ثَلاَثَةِ أَیامٍ مِنْ کلِّ شَهْرٍ سُنَّةٌ فِی کلِّ عَشَرَةِ أَیامٍ یوْمٌ أَرْبِعَاءُ بَینَ خَمِیسَینِ؛

و روزه سه روز در هر ماه در هر دهه یک روز پنجشنبۀ اوّل و پنجشنبۀ آخر و چهارشنبۀ وسط‍‌ مستحب است.

وَ صَوْمُ شَعْبَانَ حَسَنٌ لِمَنْ صَامَهُ؛

و روزه ماه شعبان بسیار نیکو پسندیده است براى هر که روزه بدارد.

وَ إِنْ قَضَیتَ فَوَائِتَ شَهْرِ رَمَضَانَ مُتَفَرِّقَةً أَجْزَأَ؛

و روزه‌هاى قضاشده ماه رمضان را می‌توان با فاصله گرفت و مجزى است.

وَ حِجُّ الْبَیتِ فَرِیضَةٌ عَلَى مَنِ اِسْتَطٰاعَ إِلَیهِ سَبِیلاً وَ اَلسَّبِیلُ اَلزَّادُ وَ اَلرَّاحِلَةُ مَعَ اَلصِّحَّةِ؛

و حجّ‌ خانه خدا بر کسى که مستطیع باشد واجب است و مراد از استطاعت، باز بودن راه، فراهم بودن خرجی و آماده بودن وسیله سفر و سلامتی بدن است.

وَ لاَ یجُوزُ الْحَجُّ إِلاَّ تَمَتُّعاً وَ لاَ یجُوزُ الْقِرَانُ وَ الْإِفْرَادُ اَلَّذِی یسْتَعْمِلُهُ الْعَامَّةُ إِلاَّ لِأَهْلِ مَکةَ وَ حَاضِرِیهَا؛

و حجّ‌ براى غیر اهل مکه، حجّ‌ تمتّع است و حجّ‌ قِران و اِفراد (که سنّی‌ها بجا مى‌آورند ) درست نیست مگر براى کسانى که از اهل مکه‌اند و منزلشان در آن است.

وَ لاَ یجُوزُ الْإِحْرَامُ دُونَ الْمِیقَاتِ قَالَ اَللَّهُ تَعَالَى «وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلّٰهِ»^([2])؛

و احرام قبل از رسیدن به میقات صحیح نیست. خداوند متعال می‌فرماید: براى تقرّب به خدا، حجّ‌ و عمره را تمام کنید.

وَ لاَ یجُوزُ أَنْ یضَحَّى بِالْخَصِی لِأَنَّهُ نَاقِصٌ وَ لاَ یجُوزُ الْمَوْجُوءُ؛

و جایز نیست گوسفند اخته و همچنین گوسفندى که بیضه‌هاى او در اثر ضربه‌اى از کار افتاده باشد؛ را قربانى کرد چرا که حیوان ناقص است.

وَ الْجِهَادُ وَاجِبٌ مَعَ الْإِمَامِ الْعَدْلِ وَ مَنْ قُتِلَ دُونَ مَالِهِ فَهُوَ شَهِیدٌ؛

و جهاد به دستور امام عادل واجب است و هر کس به جهت حفظ‍‌ مال خود کشته شود شهید است.

وَ لاَ یجُوزُ قَتْلُ أَحَدٍ مِنَ الْکفَّارِ وَ اَلنُّصَّابِ فِی دَارِ اَلتَّقِیةِ إِلاَّ قَاتِلٍ أَوْ سَاعٍ فِی فَسَادٍ وَ ذَلِک إِذَا لَمْ تَخَفْ عَلَى نَفْسِک وَ عَلَى أَصْحَابِک؛

و کشتن هر یک از کافران یا نواصب در زمان تقیه، جایز نیست، مگر آن که قاتل یا ماجراجو و مفسد باشد و این در صورتی است که بر خود و اصحاب و یاران خود نترسد.

وَ اَلتَّقِیةُ فِی دَارِ اَلتَّقِیةِ وَاجِبَةٌ وَ لاَ حِنْثَ عَلَى مَنْ حَلَفَ تَقِیةً یدْفَعُ بِهَا ظُلْماً عَنْ نَفْسِهِ؛

و تقیه کردن در زمان تقیه و یا محلّ‌ تقیه واجب است و کسى که براى دفع ظلم از خود از روى تقیه، سوگند به دروغ یاد کند کفّاره ندارد و گناه نکرده است.

وَ اَلطَّلاَقُ لِلسُّنَّةِ عَلَى مَا ذَکرَهُ اَللَّهُ تَعَالَى فِی کتَابِهِ وَ سُنَّةِ نَبِیهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ لاَ یکونُ طَلاَقٌ لِغَیرِ سُنَّةٍ وَ کلُّ طَلاَقٍ یخَالِفُ الْکتَابَ فَلَیسَ بِطَلاَقٍ کمَا أَنَّ کلَّ نِکاحٍ یخَالِفُ الْکتَابَ فَلَیسَ بِنِکاحٍ؛

و طلاق بنا به روش و سنت رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله آن روشى که خداوند تعالى در کتاب خود فرموده و در سنّت رسول آمده صحیح است و در غیر آن روش و شرائط‍‌، طلاق مخالف کتاب است و صحیح نیست، چنان که نکاح نیز اگر با کتاب خدا مخالف بود، نکاح نیست و رابطه و علقۀ زوجیت ایجاد نمی‌کند.

وَ لاَ یجُوزُ أَنْ یجْمَعَ بَینَ أَکثَرَ مِنْ أَرْبَعِ حَرَائِرَ وَ إِذَا طُلِّقَتِ الْمَرْأَةُ لِلْعِدَّةِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ لَمْ تَحِلَّ لِزَوْجِهَا حَتّٰى تَنْکحَ زَوْجاً غَیرَهُ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیهِ السَّلاَمُ اِتَّقُوا تَزْوِیجَ الْمُطَلَّقَاتِ ثَلاَثاً فِی مَوْضِعٍ وَاحِدٍ فَإِنَّهُنَّ ذَوَاتُ أَزْوَاجٍ؛

و جایز نیست مرد بیش از چهار زن آزاد در نکاح خود داشته باشد و هر گاه زن سه بار طلاق عدّى داده شد، دیگر بر آن مرد حرام می‌شود مگر آن که شوهر دیگری پس از عقد دایم او را طلاق دهد و محلل شود. و امیر مؤمنان علیه السّلام فرموده است: بپرهیزید از ازدواج با زنانى که در یک مجلس سه بار طلاق داده شوند زیرا طلاق آنان باطل است و اینان هنوز در نکاح شوهر خود هستند.

وَ اَلصَّلَوَاتُ عَلَى اَلنَّبِی صَلَّى اَللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَاجِبَةٌ فِی کلِّ مَوْطِنٍ وَ عِنْدَ الْعُطَاسِ وَ اَلذَّبَائِحِ وَ غَیرِ ذَلِک؛

و صلوات بر پیغمبر واجب است در همه جا، هنگام عطسه کردن، هنگام ذبح حیوانات حلال گوشت و غیر اینها.

وَ حُبُّ أَوْلِیاءِ اَللَّهِ تَعَالَى وَاجِبٌ وَ کذَلِک بُغْضُ أَعْدَاءِ اَللَّهِ وَ الْبَرَاءَةُ مِنْهُمْ وَ مِنْ أَئِمَّتِهِمْ؛

و دوستى با دوستان خدا و دشمنى با دشمنان خدا و بیزارى جستن از آنها و از پیشوایانشان واجب است.

وَ بِرُّ الْوَالِدَینِ وَاجِبٌ وَ إِنْ کانَا مُشْرِکینِ وَ لاَ طَاعَةَ لَهُمَا فِی مَعْصِیةِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لاَ لِغَیرِهِمَا فَإِنَّهُ لاَ طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیةِ الْخَالِقِ؛

و نیکى به پدر و مادر واجب است هر چند مشرک باشند، امّا طاعتشان در امرى که معصیت خداى عزّ و جلّ‌ است جایز نیست، نه تنها پدر و مادر بلکه اطاعت هیچ کس در معصیت پروردگار جایز نیست، چرا که اطاعت هیچ مخلوقى در نافرمانى و معصیت خالق، روا نیست.

وَ ذَکاةُ الْجَنِینِ ذَکاةُ أُمِّهِ إِذَا أَشْعَرَ وَ أَوْبَرَ؛

ذبح برّه‌ی مرده در رحم مادر، که مو و کلک پیدا کرده، همان ذبح مادر است.

وَ تَحْلِیلُ الْمُتْعَتَینِ اَللَّتَینِ أَنْزَلَهُمَا اَللَّهُ تَعَالَى فِی کتَابِهِ وَ سَنَّهُمَا رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ مُتْعَةُ اَلنِّسَاءِ وَ مُتْعَةُ الْحَجِّ؛

و جایز بودن دو متعه که خداوند در کتابش نازل فرموده و پیامبر صلّى اللّٰه علیه و آله آن را سنّت نهاده است، یکى متعه زوجه و دیگرى متعه در حجّ تمتّع‌.

وَ الْفَرَائِضُ عَلَى مَا أَنْزَلَ اَللَّهُ تَعَالَى فِی کتَابِهِ وَ لاَ عَوْلَ فِیهَا وَ لاَ یرِثُ مَعَ الْوَلَدِ وَ الْوَالِدَینِ أَحَدٌ إِلاَّ اَلزَّوْجُ وَ الْمَرْأَةُ؛

و میراث همان نحوى است که خداوند تعالى در کتابش مقرّر فرموده است و نباید از آن حدود تعدّى کرد و با وجود فرزند و پدر و مادر احدى از اقوام، جز شوهر یا زوجه، دیگری ارث نمى‌برد.

وَ ذُو اَلسَّهْمِ أَحَقُّ مِمَّنْ لاَ سَهْمَ لَهُ وَ لَیسَتِ الْعَصَبَةُ مِنْ دِینِ اَللَّهِ تَعَالَى؛

و کسانى که در کتاب خدا سهمى براى ایشان ذکر شده است، به میراث سزاوارترند از کسانى که حقّى بر ایشان ذکر نشده است و عصبه یعنی واگذاری زیادی سهام به غیر وراث، از دین خدا نیست.

وَ الْعَقِیقَةُ عَنِ الْمَوْلُودِ لِلذَّکرِ وَ الْأُنْثَى وَاجِبَةٌ وَ کذَلِک تَسْمِیتُهُ وَ حَلْقُ رَأْسِهِ یوْمَ اَلسَّابِعِ وَ یتَصَدَّقُ بِوَزْنِ اَلشَّعْرِ ذَهَباً أَوْ فِضَّةً وَ الْخِتَانُ سُنَّةٌ وَاجِبَةٌ لِلرِّجَالِ وَ مَکرُمَةٌ لِلنِّسَاءِ؛

عقیقه کردن از براى مولود پسر یا دختر و همچنین نامگذارى و تراشیدن موى سر در روز هفتم و صدقه دادن به طلا یا نقره به اندازه آن لازم است و ختنه کردن براى پسران واجب و برای دختران نیکو است.

وَ أَنَّ اَللَّهَ تَبَارَک وَ تَعَالَى «لاَ یکلِّفُ نَفْساً إِلاّٰ وُسْعَهٰا»^([3])؛

و خداوند تبارک و تعالى کسى را بیش از طاقتش مکلّف نمى‌سازد.

وَ أَنَّ أَفْعَالَ الْعِبَادِ مَخْلُوقَةٌ لِلَّهِ تَعَالَى خَلْقَ تَقْدِیرٍ لاَ خَلْقَ تَکوِینٍ وَ اَللَّهُ خٰالِقُ کلِّ شَیءٍ وَ لاَ نَقُولُ بِالْجَبْرِ وَ اَلتَّفْوِیضِ؛

و افعال بندگان مخلوق خدا است، امّا به خلق تقدیر که خواسته مختار باشند در انجام یا ترک، نه خلق تکوین که اختیار نداشته باشند در انجام یا ترک و البتّه خداوند، خالق همه چیز است و ما نه بجبر و نه به تفویض قائل نیستیم.

وَ لاَ یأْخُذُ اَللَّهُ الْبَرِیءَ بِالسَّقِیمِ وَ لاَ یعَذِّبُ اَللَّهُ تَعَالَى الْأَطْفَالَ بِذُنُوبِ الْآبَاءِ وَ لاٰ تَزِرُ وٰازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرىٰ؛

و خداوند بى‌تقصیر را بجاى مجرم و تقصیر کار مؤاخذه نمى‌کند، و کودکان را بگناه پدران عذاب نمى‌نماید،و هیچ کس بار دیگرى را نخواهد کشید.

وَ أَنْ لَیسَ لِلْإِنْسٰانِ إِلاّٰ مٰا سَعىٰ؛

و براى شخص نیست مگر آنچه را که خود بکوشش بدست آورده است.

وَ لِلَّهِ أَنْ یعْفُوَ وَ یتَفَضَّلَ وَ لاَ یجُورَ وَ لاَ یظْلِمَ لِأَنَّهُ تَعَالَى مُنَزَّهٌ عَنْ ذَلِک؛

و بر خداوند است که بگذرد و عفو کند و بفضل و کرمش رفتار نماید. و ستم و جور و ظلم از او صادر نمى‌شود زیرا که منزّه و مبرّاى از آن است.

وَ لاَ یفْرِضُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ طَاعَةَ مَنْ یعْلَمُ أَنَّهُ یضِلُّهُمْ وَ یغْوِیهِمْ وَ لاَ یخْتَارُ لِرِسَالَتِهِ وَ لاَ یصْطَفِی مِنْ عِبَادِهِ مَنْ یعْلَمُ أَنَّهُ یکفُرُ بِهِ وَ بِعِبَادَتِهِ وَ یعْبُدُ اَلشَّیطَانَ دُونَهُ؛

و خداوند فرمانبرى کسى را که می‌داند او مردم را گمراه می‌کند و از صراط‍‌ حقّ‌ دور می‌سازد واجب نساخته است و براى رسالتش این چنین کسى را برنگزیده است و از بندگانش آن کس را که می‌داند که وى به او و بعبادتش کافر خواهد شد و پیروى شیطان را خواهد کرد انتخاب نمى‌کند.

وَ أَنَّ الْإِسْلاَمَ غَیرُ الْإِیمَانِ وَ کلُّ مُؤْمِنٍ مُسْلِمٌ وَ لَیسَ کلُّ مُسْلِمٍ مُؤمِن؛

و این که اسلام غیر از ایمان است و هر مؤمنى مسلمان است، ولى هر مسلمانى مؤمن نیست.

وَ لاَ یسْرِقُ اَلسَّارِقُ حِینَ یسْرِقُ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لاَ یزْنِی اَلزَّانِی حِینَ یزْنِی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ أَصْحَابُ الْحُدُودِ مُسْلِمُونَ لاَ مُؤْمِنُونَ وَ لاَ کافِرُونَ؛

و دزد در هنگام دزدى ایمان ندارد و همچنین زانى در هنگام زنا کردن ایمان از او سلب شده و در آن حال مؤمن نیست، چرا که مؤمن زنا نمى‌کند و اصحاب حدود کسانى که مستحقّ‌ کیفر حدّ هستند نه از مؤمنانند و نه از کافران بلکه تنها مسلمانند.

وَ اَللَّهُ تَعَالَى لاَ یدْخِلُ اَلنَّارَ مُؤْمِناً وَ قَدْ وَعَدَهُ الْجَنَّةَ وَ لاَ یخْرِجُ مِنَ اَلنَّارِ کافِراً وَ قَدْ أَوْعَدَهُ اَلنَّارَ وَ الْخُلُودَ فِیهَا؛

و خداوند هیچ مؤمنی را که وعده بهشت به او داده، به دوزخ داخل نمی‌برد و کافرى را که وعده خلود ابدى در آتش به او داده از آتش بیرون نمی‌برد.

 وَ لاٰ یغْفِرُ أَنْ یُشْرَک بِهِ وَ یغْفِرُ مٰا دُونَ ذٰلِک لِمَنْ یشٰاءُ وَ مُذْنِبُ و أَهْلِ اَلتَّوْحِیدِ لاَ یخْلُدُونَ فِی اَلنَّارِ وَ یخْرُجُونَ مِنْهَا وَ اَلشَّفَاعَةُ جَائِزَةٌ لَهُمْ؛

و خداوند کسى را که مشرک باشد نمى‌آمرزد و بغیر از شرک، آنچه را که صلاح بداند مى‌آمرزد و گناهکار موحّد را در آتش دوزخ مخلّد نمى‌دارد و روزى او را از آتش نجات خواهد داد و شفاعت در حقّ‌ ایشان جایز است.

وَ إِنَّ اَلدَّارَ الْیوْمَ دَارُ تَقِیةٍ وَ هِی دَارُ الْإِسْلاَمِ لاَ دَارُ کفْرٍ وَ لاَ دَارُ إِیمَانٍ؛

و این روزگار، روزگار تقیه است

و این سرزمین، سرزمین اسلام است نه سرزمین کفر و نه سرزمین ایمان.

وَ الْأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ اَلنَّهْی عَنِ الْمُنْکرِ وَاجِبَانِ إِذَا أَمْکنَ وَ لَمْ یکنْ خِیفَةٌ عَلَى اَلنَّفْسِ؛

و امر بمعروف و نهى از منکر هر دو از واجبات است در صورت امکان،که بیمى بر جان شخص نباشد.

وَ الْإِیمَانُ هُوَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ وَ اِجْتِنَابُ جَمِیعِ الْکبَائِرِ وَ هُوَ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ وَ إِقْرَارٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْکانِ؛

و ایمان همان اداء امانت و پرهیز از جمیع گناهان کبیره و شناخت و معرفت خدا و رسول به دل و صمیم قلب و اقرار با زبان و عمل به ارکان است.

وَ اَلتَّکبِیرُ فِی الْعِیدَینِ وَاجِبٌ فِی الْفِطْرِ فِی دُبُرِ خَمْسِ صَلَوَاتٍ وَ یبْدَأُ بِهِ فِی دُبُرِ صَلاَةِ الْمَغْرِبِ لَیلَةَ الْفِطْرِ وَ فِی الْأَضْحَى فِی دُبُرِ عَشْرِ صَلَوَاتٍ وَ یبْدَأُ بِهِ مِنْ صَلاَةِ اَلظُّهْرِ یوْمَ اَلنَّحْرِ وَ بِمِنًى فِی دُبُرِ خَمْسَ عَشْرَةَ صَلاَةً؛

و تکبیر در روز عید فطر و قربان لازم است. در عید فطر در تعقیب نماز مغرب شب عید تا پنج نماز و در عید قربان عقب نماز ظهر تا ده نماز است و براى کسى که در منى حاضر است بعد از پانزده نماز لازم است.

وَ اَلنُّفَسَاءُ لاَ تَقْعُدُ عَنِ اَلصَّلاَةِ أَکثَرَ مِنْ ثَمَانِیةَ عَشَرَ یوْماً فَإِنْ طَهُرَتْ قَبْلَ ذَلِک صَلَّتْ وَ إِنْ لَمْ تَطْهُرْ حَتَّى تَجَاوَزَ ثَمَانِیةَ عَشَرَ یوْماً اِغْتَسَلَتْ وَ صَلَّتْ وَ عَمِلَتْ مَا تَعْمَلُ الْمُسْتَحَاضَةُ؛

و زن بعد از زایمان و نفاس بیش از هجده روز ترک نماز نمى‌کند، پس اگر پیش از این پاک شد، نماز بخواند ولى اگر از هجده روز گذشت و خون بند نیامد پس غسل می‌کند و نماز گزارد و عمل مستحاضه را انجام دهد.

وَ یؤْمِنُ بِعَذَابِ الْقَبْرِ وَ مُنْکرٍ وَ نَکیرٍ وَ الْبَعْثِ بَعْدَ الْمَوْتِ وَ الْمِیزَانِ وَ اَلصِّرَاطِ؛

و ایمان به عذاب قبر و عالم برزخ و به منکر و نکیر و برانگیخته شدن پس از مرگ در روز رستاخیز و به میزان و پل صراط‍‌؛ واجب است.

وَ الْبَرَاءَةُ مِنَ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ هَمُّوا بِإِخْرَاجِهِمْ وَ سَنُّوا ظُلْمَهُمْ وَ غَیرُوا سُنَّةَ نَبِیهِمْ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ؛

و بیزارى از کسانى که در حقّ‌ آل محمّد علیهم السّلام ظلم کردند و آنان را خانه نشین نمودند و از بلاد و زادگاه خود بیرون راندند و ستم به آنان را مرسوم کردند و سنّت پیامبر را تغییر دادند؛ واجب است.

وَ الْبَرَاءَةُ مِنَ اَلنَّاکثِینَ وَ الْقَاسِطِینَ وَ الْمَارِقِینَ اَلَّذِینَ هَتَکوا حِجَابَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ نَکثُوا بَیعَةَ إِمَامِهِمْ وَ أَخْرَجُوا الْمَرْأَةَ وَ حَارَبُوا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیهِ السَّلاَمُ وَ قَتَلُوا اَلشِّیعَةَ الْمُتَّقِینَ رَحْمَةُ اَللَّهِ عَلَیهِمْ وَاجِبَةٌ؛

و همچنین بیزارى از پیمان شکنان در جنگ جمل و قاسطین در جنگ صفین و مارقین و خوارج در جنگ نهروان، که حرمت رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله هتک کردند و بیعت با امامشان را شکستند و آنان که آن زن را سوار بر شتر کرده و به جنگ با امیر مؤمنان علیه السّلام پرداختند و شیعیان با تقوى را که رحمت خدا بر ایشان بادکشتند.

وَ الْبَرَاءَةُ مِمَّنْ نَفَى الْأَخْیارَ وَ شَرَّدَهُمْ وَ آوَى اَلطُّرَدَاءَ اَللُّعَنَاءَ وَ جَعَلَ الْأَمْوَالَ دُولَةً بَینَ الْأَغْنِیاءِ وَ اِسْتَعْمَلَ اَلسُّفَهَاءَ مِثْلَ مُعَاوِیةَ وَ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ لَعِینَی رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ؛

و بیزارى از آن کسی که صحابه نیکوکار را نفى بلد و آواره کرد و ملعونان را پناه داد و اموال مسلمین را در میان توانگران پخش کرد و فقرا و ضعفا را محروم ساخت و بی‌خردان را از کارگزاران مملکت اسلامى قرار داد مانند معاویه و عمرو بن عاص که هر دو مورد لعن رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله بودند.

وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَشْیاعِهِمْ وَ اَلَّذِینَ حَارَبُوا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیهِ السَّلاَمُ وَ قَتَلُوا الْأَنْصَارَ وَ الْمُهَاجِرِینَ وَ أَهْلَ الْفَضْلِ وَ اَلصَّلاَحِ مِنَ اَلسَّابِقِینَ،

بیزارى از دوستان ایشان که با امیر مؤمنان به محاربه برخاستند و انصار و مهاجرین را کشتند و اهل فضل و صلاح را از پیشینیان به قتل رسانیدند.

وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَهْلِ اَلاِسْتِیثَارِ وَ مِنْ أَبِی مُوسَى الْأَشْعَرِی وَ أَهْلِ وَلاَیتِهِ «اَلَّذِینَ ضَلَّ سَعْیهُمْ فِی الْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا وَ هُمْ یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یحْسِنُونَ صُنْعاً `أُولٰئِک اَلَّذِینَ کفَرُوا بِآیٰاتِ رَبِّهِمْ» وَ بِوَلاَیةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیهِ السَّلاَمُ «وَ لِقٰائِهِ» کفَرُوا بِأَنْ لَقُوا اَللَّهَ بِغَیرِ إِمَامَتِهِ «فَحَبِطَتْ أَعْمٰالُهُمْ فَلاٰ نُقِیمُ لَهُمْ یوْمَ الْقِیٰامَةِ وَزْناً»^([4]) فَهُمْ کلاَبُ أَهْلِ اَلنَّارِ ؛

و بیزارى از اهل شورى و از ابی موسى اشعرىّ‌ و دوستانش که زیان کارترین مردمند که «تلاششان ضایع گردید در حالی که مى‌پندارند که کار نیکو انجام مى‌دهند و اینانند که بآیات و نشانه‌هاى پروردگارشان کافر گشتند» و به ولایت امیر المؤمنین علیه السّلام و لقای خداوند کافر شدند چرا که لقای پروردگار بدون قبول امامتش، مقبول نیست «پس اعمالشان یکسر تباه و نابود مى‌شود و روز رستاخیز ترازوئى براى ایشان بپا نخواهیم کرد که بدان عمل خیر ایشان سنجیده شود» در حقیقت آنان سگان اهل دوزخند.

وَ الْبَرَاءَةُ مِنَ الْأَنْصَابِ وَ الْأَزْلاَمِ أَئِمَّةِ اَلضَّلاَلَةِ وَ قَادَةِ الْجَوْرِ کلِّهِمْ أَوَّلِهِمْ وَ آخِرِهِمْ وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَشْبَاهِ عَاقِرِی اَلنَّاقَةِ أَشْقِیاءِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ مِمَّنْ یتَوَلاَّهُمْ؛

و بیزارى از بت‌ها و پیرامون آنان که پیشوایان ضلالت و گمراهى هستند و از همه جلوداران ظلم و ستم از اوّلین و تا آخرینشان و بیزارى از کسانى که مانند پى‌کنندگان ناقۀ صالح بودند که آنان اشقیاء اوّلین و اینان اشقیاء آخرین هستند و از هر کس که با آنان طرح دوستى ریخته است.

وَ الْوَلاَیةُ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیهِ السَّلاَمُ وَ اَلَّذِینَ مَضَوْا عَلَى مِنْهَاجِ نَبِیهِمْ عَلَیهِ وَ آلِهِ السَّلامُ وَ لَمْ یغَیرُوا وَ لَمْ یبَدِّلُوا مِثْلِ سَلْمَانَ الْفَارِسِی وَ أَبِی ذَرٍّ الْغِفَارِی وَ الْمِقْدَادِ بْنِ الْأَسْوَدِ وَ عَمَّارِ بْنِ یاسِرٍ وَ حُذَیفَةَ الْیمَانِی وَ أَبِی الْهَیثَمِ بْنِ التَّیهَانِ وَ سَهْلِ بْنِ حُنَیفٍ وَ عُبَادَةَ بْنِ اَلصَّامِتِ وَ أَبِی أَیوبَ الْأَنْصَارِی وَ خُزَیمَةَ بْنِ ثَابِتٍ ذِی اَلشَّهَادَتَینِ وَ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِی وَ أَمْثَالِهِمْ رَضِی اَللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَحْمَةُ اَللَّهِ عَلَیهِمْ؛

و واجب است پیروی از امیر الؤمنین علیه السّلام و دوستی با کسانى که به راه و روش پیغمبرشان صلوات اللّٰه علیه استوار ماندند و چیزى از سنّت او را تغییر ندادند و دست به بدعت نزدند مانند سلمان فارسى و ابوذر غفارى و مقداد بن اسود و عمّار یاسر و حذیفة بن الیمانی و ابو هیثم بن تیهان و سهل بن حنیف، عبادة بن صامت و ابو ایوب انصارى و خزیمة بن ثابت ذو الشّهادتین و ابو سعید الخدرى و امثال اینان که خداوند از آنان راضى بود و رحمت و رضوانش بر ایشان باد.

وَ الْوَلاَیةُ لِأَتْبَاعِهِمْ وَ أَشْیاعِهِمْ وَ الْمُهْتَدِینَ بِهُدَاهُمْ وَ اَلسَّالِکینَ مِنْهَاجَهُمْ رِضْوَانُ اَللَّهِ عَلَیهِمْ؛

و واجب است دوستى تابعان و پیروانشان و هدایت یافتگان به راهنمائى و تعلیم ایشان و کسانى که در راه آنان قدم برداشتند و به روش آنان عمل کردند، خشنودی و رضوان خداوند بر ایشان باد.

وَ تَحْرِیمُ الْخَمْرِ قَلِیلِهَا وَ کثِیرِهَا وَ تَحْرِیمُ کلِّ شَرَابٍ مُسْکرٍ قَلِیلِهِ وَ کثِیرِهِ وَ مَا أَسْکرَ کثِیرُهُ فَقَلِیلُهُ حَرَامٌ وَ الْمُضْطَرُّ لاَ یشْرَبُ الْخَمْرَ لِأَنَّهَا تَقْتُلُهُ؛

و از آئین اسلام حرمت خمر و مسکرات است، چه اندک و چه بسیار و حرمت هر مست کننده‌اى چه اندک و چه بسیار. و هر چه بسیارش مستى آور باشد، اندکش نیز حرام است و مضطرّ به آن نباید شراب بخورد زیرا او را خواهد کشت.

وَ تَحْرِیمُ کلِّ ذِی نَابٍ مِنَ اَلسِّبَاعِ وَ کلِّ ذِی مِخْلَبٍ مِنَ اَلطَّیرِ وَ تَحْرِیمُ اَلطِّحَالِ فَإِنَّهُ دَمٌ وَ تَحْرِیمُ الْجِرِّی وَ اَلسَّمَک اَلطَّافِی وَ الْمَارْمَاهِی وَ اَلزِّمِّیرِ وَ کلِّ سَمَک لاَ یکونُ لَهُ فَلْسٌ؛

و از آئین اسلام حرمت هر حیوان درّنده‌اى است که داراى دندان‌هاى نیش هستند و هر صاحب چنگالى از پرندگان و نیز حرمت طحال چون خون بسته است و حرمت جرّى و ماهى مرده روى آب و مار ماهى و زمّیر و هر ماهى که فلس ندارد.

وَ اِجْتِنَابُ الْکبَائِرِ وَ هِی قَتْلُ اَلنَّفْسِ اَلَّتِی حَرَّمَ اَللّٰهُ تَعَالَى وَ اَلزِّنَاءُ وَ اَلسَّرِقَةُ وَ شُرْبُ الْخَمْرِ؛

و از آئین اسلام اجتناب و دورى از گناهان کبیره مانند: قتل نفس که خداوند آن را حرام فرموده است و زنا و دزدى و خوردن مسکرات است.

وَ عُقُوقُ الْوَالِدَینِ وَ الْفِرَارُ مِنَ اَلزَّحْفِ وَ أَکلُ مَالِ الْیتِیمِ ظُلْماً وَ أَکلُ الْمَیتَةِ وَ اَلدَّمِ وَ لَحْمِ الْخِنْزِیرِ وَ مٰا أُهِلَّ لِغَیرِ اَللّٰهِ بِهِ مِنْ غَیرِ ضَرُورَةٍ وَ أَکلُ اَلرِّبَا بَعْدَ الْبَینَةِ وَ اَلسُّحْتُ وَ الْمَیسِرُ وَ الْقِمَارُ وَ الْبَخْسُ فِی الْمِکیالِ وَ الْمِیزَانِ وَ قَذْفُ الْمُحْصَنَاتِ وَ اَللِّوَاطُ وَ شَهَادَةُ اَلزُّورِ؛

و از گناهان کبیره، فراهم کردن نارضایتى والدین و فرار از میدان نبرد و خوردن مال یتیم از راه ستم و زور و خوردن مردار و خون و گوشت خوک و ذبایحى که نام غیر خدا بر آن برده شده است یا نام خدا بر آن برده نشده است و رباخوارى پس از دانستن آن و مال حرام و قمار و کم فروشى در کیل و وزن و تهمت زدن به زنان پاکدامن و عمل قوم لوط‍‌ و به دروغ شهادت دادن است.

وَ الْیأْسُ مِنْ رَوْحِ اَللَّهِ وَ الْأَمْنُ مِنْ مَکرِ اَللَّهِ وَ الْقُنُوطُ مِنْ رَحْمَةِ اَللَّهِ وَ مَعُونَةُ اَلظَّالِمِینَ وَ اَلرُّکونُ إِلَیهِمْ وَ الْیمِینُ الْغَمُوسُ وَ حَبْسُ الْحُقُوقِ مِنْ غَیرِ الْعُسْرَةِ وَ الْکذِبُ وَ الْکبْرُ وَ الْإِسْرَافُ وَ اَلتَّبْذِیرُ وَ الْخِیانَةُ وَ اَلاِسْتِخْفَافُ بِالْحَجِّ وَ الْمُحَارَبَةُ لِأَوْلِیاءِ اَللَّهِ تَعَالَى وَ اَلاِشْتِغَالُ بِالْمَلاَهِی وَ الْإِصْرَارُ عَلَى اَلذُّنُوبِ؛

و از گناهان کبیره، یأس از رحمت خداوند و ایمن از عقوبت خداوندی است و همچنین قطع امید از رحمت پروردگار و یارى ظالمان و  پیروی ستمگران و سوگند به دروغ و نپرداختن حقوق مردم با داشتن مال، و دروغ گفتن و تکبّر و اسراف و تبذیر و خیانت کردن و کوچک شمردن حجّ‌ خانه خدا و نبرد با اولیاء حقّ‌ تعالى و سرگرم شدن به لهو و لعب و اصرار بر گناهان است⁽[5]⁾.

همچنین برای دریافت مطالب بالا به صورت فایل پی دی اف اینجا کلیک نمائید

[1]. رهبری پاک طینت، سفید روی و فروزنده.

[2]. سوره بقره آیه 196.

[3]. سوره بقره آیه 286.

[4]. سوره کهف آیه 104 و  105.

[5]. الشيخ الصدوق: عيون أخبار الرضا: جلد: 2 صفحه: 121.