نماز جماعت: بخش چهارم: شرائط تحقق نماز جماعت
شرط اول: اتحاد نوع در نماز جماعت:
- نماز امام و مأمون باید در نوع، اتحاد داشته باشد مانند: نماز یومیه، به یومیه و آیات، به آیات؛
- نماز امام و مأمون اگر در نوع اتحاد نداشته باشد مانند اقتدای نماز طواف به نماز صبح یا بالعکس اشکال دارد؛
- نماز امام و مأمون لازم نیست در کیفیت یکسان باشد مانند نماز عصر، به نماز ظهر یا نماز قصر، به تمام یا نماز قضا، به ادا یا نماز آیات زلزله، به نماز آیات کسوف.
شرط دوم: تعیین امام جماعت
- مأموم باید امام را با اسم یا وصف یا اشاره ذهنی یا اشاره خارجی معین نماید مثل این که اقتدای به شخص حاضر را نیت نماید، گر چه او را نشناسد، ولی میداند که عادل است و برای اقتدا صلاحیت دارد؛
- اگر نیت اقتدا به شخصی نماید به حساب این که زید است و بعدا معلوم شد که عمرو است، چنانچه عمرو عادل باشد، و ركنی را اضافه نكرده باشد نماز و جماعتش صحیح است و اگر رکنی را به خیال اقتدا، زیاد کرده باشد، بهتر است نماز را تمام کند، سپس اعاده نماید؛
- اگر نیت اقتدا به شخصی نماید به حساب این که زید است و بعدا معلوم شد که عمرو است، چنانچه عمرو عادل نباشد، نماز جماعت او باطل است (فرادا می شود) و اگر رکنی را زیاد نکرده باشد، نمازش صحیح است و اگر رکنی را به خیال اقتدا، زیاد کرده باشد نمازش هم باطل است و بهتر است نماز را تمام کند، سپس اعاده نماید.
شرط سوم: اتحاد و یکی بودن امام جماعت
امام جماعت در هر نماز باید یکی باشد، پس اگر کسی اقتدای به دو نفر را نیت کند، گر چه آن دو با هم نماز بخوانند، صحیح نیست.
شرط چهارم: مأموم بداند نماز امام از نمازهائی است که میشود به جماعت خواند
- امامت جماعت، در حال خواندن نماز یومیه خود باشد، می شود به او اقتدا کرد
- اگر امام جماعت، در حال خواندن نماز قضای یومیه خود باشد، می شود به او اقتدا کرد
- اگر امام جماعت، نمازش را احتیاطا قضا می کند یا قضای احتیاطی نماز کس دیگر را می خواند، نمی شود به او اقتدا کرد
- اگر انسان نداند نمازی را که امام میخواند، نماز واجب یومیه است یا نماز مستحب، نمیتوان به او اقتدا کرد.
شرط پنجم: نیت نماز جماعت داشتن برای مأموم
- مأموم باید نیت اقتدای به امام داشته باشد و الا جماعت منعقد نمیشود، گر چه در افعال و اقوال از امام تبعیت کند؛
- امام لازم نیست نیت نماز جماعت داشته باشد، گر چه حصول ثواب برای امام، متوقف بر چنین نیتی است؛[1]
- اگر در بین نماز شک کند که اقتدا کرده یا نه، اگر هیأت مأموم را دارد (یعنی در حالی باشد که وظیفه مأموم است، مثلا به حمد و سوره امام گوش می دهد) باید نماز را به جماعت تمام کند، و اگر هیأت مأموم را ندارد (یعنی مشغول کاری باشد که هم وظیفه امام و هم وظیفه مأموم است مثلا در رکوع یا سجده باشد) باید نماز را به نیت فرادی تمام نماید.
شرط ششم: حداقل نفرات در نماز جماعت
در غیر از نماز جمعه و عید حداقل نفرات در نماز جماعت دو نفر است یکی امام، دیگری مأموم، چه مأموم مرد باشد یا زن، بلکه بنابر اقوا اگر مأموم بچه ممیز باشد نیز کفایت میکند.
زمان اقتدا به نماز جماعت
- در جمیع حالات نماز جماعت میشود اقتدا کرد حتی در تشهد آخر نماز؛
- اگر موقعی که امام در رکوع است، اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگر چه ذکر امام تمام شده باشد، نمازش به طور جماعت صحیح است و یک رکعت حساب می شود، اما اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد، نمازش فرادی می شود؛
- اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و به مقدار رکوع خم شود و شک کند که به رکوع امام رسیده یا نه، نمازش فرادی می شود؛
- اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و پیش از آن که به اندازه رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد، می تواند نیت فرادی کند، یا صبر کند تا امام برای رکعت بعد برخیزد و آن را رکعت اول نماز خود حساب کند و لی اگر برخاستن امام به قدری طول بکشد که نگویند این شخص نماز جماعت می خواند، باید نماز را فرادی تمام کند؛
- اگر اول نماز یا بین حمد و سوره اقتدا کند و پیش از آن که به رکوع رود امام سر از رکوع بردارد، نماز او به طور جماعت صحیح است، و باید رکوع کند و خود را به امام برساند؛
- اگر مأموم در رکعت دوم اقتدا کند، در قنوت و تشهد از امام تبعیت میکند و احتیاط آن است که در موقع تشهد خواندن امام، به حالت تجافی بنشیند، و وقتی برای رکعت دوم میایستد، واجب است حمد را بخواند و اگر برای سوره وقت ندارد، در رکوع به امام برسد؛
- اگر موقعی که امام در رکعت دوم نماز چهار رکعتی است اقتدا کند، بایددر رکعت دوم نمازش که رکعت سوم امام است، بعد از دو سجده بنشیند و تشهد را به مقدار واجب بخواند و برخیزد، و چنانچه برای گفتن سه مرتبه تسبیحات وقت ندارد،یک مرتبه بگوید و در رکوع، خود را به امام برساند؛
- اگر مأموم بخواهد در رکعت سوم یا چهارم امام اقتدا کند، باید حمد و سوره را بخواند و اگر برای سوره وقت ندارد باید حمد را تمام کند و در رکوع، خود را به امام برساند و اگر به خواندن حمد نمیرسد باید موقع رکوع اقتدا کند؛
- کسی که یک رکعت از امام عقب مانده وقتی امام تشهد رکعت آخر را می خواند می تواند برخیزد و نماز را تمام کند و یا انگشتان دست، و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند نگه دارد و صبر کند تا امام سلام نماز را بگوید و بعد برخیزد؛
- اگر موقعی برسد که امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، باید بعد از نیت و گفتن تکبیرة الاحرام بنشیند و تشهد را با امام بخواند ولی سلام را نگوید و صبر کند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بایستد و بدون آن که دوباره نیت کند و تکبیر بگوید، حمد و سوره را بخواند و آن را (همین رکعتی که دارد می خواند) رکعت اول نماز خود حساب کند؛
- اگر در حین خواندن نماز واجب، نماز جماعت منعقد شود، مستحب است به نافله عدول نماید و نافله را در دو رکعتی تمام نماید و اقتدا کند؛
- اگر در حین خواندن نافله، نماز جماعت منعقد شود و خوف نرسیدن به آن داشته باشد، مستحب است نماز نافله را قطع کند؛
- اگر امام یا ماموم بخواهد نمازی را که به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند، در صورتی که جماعت دوم و اشخاص آن غیر از اول باشد، اشکال ندارد.
- موقعی که امام جماعت نماز یومیه می خواند هر کدام از نمازهای یومیه را می شود به او اقتدا کرد ولی اگر نماز یومیه اش را احتیاطا دوباره می خواند فقط در صورتی که مأموم احتیاطا بخواهد همان نماز احتیاطی امام را بخواند، می تواند به او اقتدا کند.[2]
[1]. مگر در نماز جمعه و نماز عید فطر و عید قربان.
[2]. توضیح المسائل مراجع: باب نماز جماعت
دیدگاهتان را بنویسید