نماز جماعت: بخش سوم: شرائط صحت نماز جماعت
شرط اول: نبود حائل (حتی پرده)
- بین مأموم مرد و امام؛
- بین مأمومین مرد و بعضی دیگر که واسطه اتصال به امام هستند؛
- بین مأمومین زن و بعضی دیگر از زنان که واسطه اتصال به امام هستند؛
- اگر بین نماز حائل ایجاد شود نماز فرادا میشود.
موارد زیر مانع است:
- پرده؛
- شیشه گرچه شفاف باشد؛
- مانع سیار پیوسته مانند جمعیتی که به صورت پیوسته حرکت کنند.
موارد زیر مانعی ندارد:
- وجود حائل بین زن و امام؛
- وجود حائل بین زن و مأمومین مرد؛
- تاریکی که مانع دیدن شود؛
- غبار که مانع دیدن شود؛
- مأمومین جلوتر، که آماده برای اقتدا باشند؛
- وجود حائل غیر ثابت، مانند گذشتن انسان یا حیوان؛
- حائل کوتاهی که مانع دید در جمیع حالات نماز نشود؛
- بچه ممیز که خوب و بد را می فهمد، چنانچه ندانند نماز او باطل است.
شرط دوم: اتصال صفوف نماز جماعت به یکدیگر
بین محل سجده مأموم و امام و بین محل سجده مأموم و صف جلو بیش از یک قدم معمولی نباید فاصله باشد؛
- احتیاط مستحب آن است که جای سجده مأموم با جای کسی که جلوی او ایستاده هیچ فاصله نداشته باشد؛
- اگر مأموم فقط به واسطه کسی که طرف راست یا چپ او اقتدا کرده، به امام متصل باشد، چنانچه به اندازه یک قدم معمولی فاصله داشته باشند نمازش صحیح است؛
- اگر در نماز بین مأموم و امام یا بین مأموم و کسی که مأموم به واسطه او به امام متصل است بیشتر از یک قدم بزرگ فاصله پیدا شود نمازش فرادی می شود و صحیح است؛
- اگر نماز همه کسانی که در صف جلو هستند تمام شود یا همه نیت فرادی نمایند، اگر فاصله به اندازه یک قدم بزرگ نباشد نماز صف بعد به طور جماعت صحیح، و اگر بیشتر از این مقدار باشد نماز فرادی می شود و صحیح است (نماز به صورت فرادی صحیح است)
- اگر معلوم باشد که نماز افراد صف جلو باطل است و عنوان مانع تلقی شود نماز صف عقب باطل است؛
- اگر شک کند نماز افراد صف جلو صحیح است یا نه، باید حمل بر صحت شود؛
- اگر بداند نماز یک صف از صفهای جلو باطل است، در صفهای بعد نمی تواند اقتدا کند، ولی اگر نداند نماز آنان صحیح است یا نه، می تواند اقتدا نماید؛
- اگر نماز افراد صف جلو بنابر تقلید خودشان صحیح باشد و بنا بر تقلید افراد صف بعد باطل باشد، چنانچه صف جلو حائل یا فاصله به حساب آید، داخل شدن در آن نماز جماعت، اشکال دارد.
شرط سوم: عقب تر امام قرار گرفتن مأمومین
مأموم نباید جلوتر از امام قرار گیرد و باید طوری بایستد که در هنگام نشستن زانوهایش از امام جلو نزد.
شرط چهارم: دیدن امام توسط نفرات صف اول و دیدن نفرات صف جلو، توسط نفرات صف عقب
- اگر به واسطه طولانی شدن صف اول، کسانی که دو طرف صف ایستاده اند امام را نبینند می توانند اقتدا کنند و نیز اگر به واسطه درازی یکی از صفهای دیگر، کسانی که دو طرف آن ایستاده اند، صف جلوی خود را نبینند، اشکالی ندارد؛
- اگر امام در محراب باشد و کسانی که دو طرف محراب ایستاده اند و به واسطه دیوار محراب، امام را نمی بینند؛
- اگر صف های جماعت تا درب مسجد برسد کسی که مقابل درب پشت صف ایستاده نمازش صحیح است، و نیز نماز کسانی که پشت سر او اقتدا می کنند، صحیح می باشد ولی کسانی که دو طرف او ایستاده اند و صف جلو را نمی بینند، نمی توان اقتدا کنند؛
- کسی که پشت ستون ایستاده، اگر صف جلو را نبیتد، نمی توان اقتدا کنند.
شرط پنجم: هم سطح بودن یا پایین بودن جای امام نسبت به جای مأمومین
- جایی که امام ایستاده نباید بالاتر از جای مأمومین باشد؛
- اگر زمین سراشیب باشد و امام در طرفی که بلندتر است بایستد در صورتی که سراشیبی آن زیاد نباشد و طوری باشد که به آن زمین مسطح بگویند مانعی ندارد؛
- اگر جای مأموم، در حد یک طبقه، بلندتر از جای امام باشد مانعی ندارد اما بیشتر از اشکال دارد.
شرط ششم: سکوت مأمومین هنگام خواندن قرائت توسط امام
- مأموم در دو رکعت اول نماز اخفاتی نباید حمد و سوره را بخواند؛
- مأموم در دو رکعت اول نماز جهری که صدای امام را می شنود، نباید حمد و سوره را بخواند؛
- در دو رکعت اول نماز جهری اگر صدای امام را نمیشنود، می تواند حمد و سوره را آهسته بخواند؛
- خواندن حمد و سوره برای مأمومی که به رکعت اول و دوم نماز جماعت نرسد، لازم است اما اگر امام به رکوع رود و مأموم فرصت پیدا نکند که سوره را بخواند؛ به خواندن حمد اکتفا کند و در رکوع به امام ملحق شود و اگر بازهم به او مهلت نداد تا حمد را بخواند در سجده به امام ملحق شود.
شرط هفتم: خواندن اذکار واجب نماز و تسبیحات رکعت سوم و چهارم توسط مأموم
مأموم باید غیر از حمد و سوره همه اذکار نماز را بخواند.
شرط هشتم: متابعت مأموم در گفتن تکبیرة الاحرام
- مأموم تکبیرة الاحرام را باید بعد از گفتن تکبیرة الاحرام امام بگوید، نه مقدم و نه همزمان؛
- بعد از تکبیر امام اگر صف جلو آماده نماز، و تکبیر گفتن آنان نزدیک باشد کسی که در صف بعد ایستاده، می تواند تکبیر بگوید ولی احتیاط مستحب آن است که صبر کند تا تکبیر صف جلو تمام شود؛
- اگر مأموم سهوا یا به گمان آن که امام تکبیر را گفته است، تکبیرة الاحرام را قبل از امام بگوید، نماز او فرادا میشود و اگر بخواهد وارد نماز جماعت شود، باید به نماز مستحبی عدول کند و آن را دو رکعتی تمام کند.
متابعت در غیر از تکبیرة الاحرام
متابعت مأموم از امام در دیگر اقوال چه بشنود و چه نشنود، لازم نیست، گر چه متابعت مأموم از امام در قول مسموع موافق احتیاط است.
شرط نهم: متابعت مأموم از امام در افعال
- مأموم در اعمال، نباید از امام جلو بیفتد و نباید زیاد عقب بیفتد؛
- ترک متابعت یعنی جلو افتادن یا و عقب افتادن زیاد از امام بطوری که او را از شکل جماعت خارج سازد، گناه است و جماعتش را باطل میکند اما نماز صحیح است مگر موردی که به آن اشاره خواهد شد؛
- اگر سهوا پیش از امام به رکوع رود، واجب است سر بردارد و اگر سر برندارد تا امام برسد نمازش صحیح است؛
- اگر سهوا پیش از امام به سجده رود، واجب است که سر بردارد و با امام به سجده رود و نمازش صحیح است؛
- اگر مأموم سهوا یا به گمان آن که امام سرش را از رکوع بلند کرده است، سرش را بلند کند، واجب است برگردد و اگر پیش از آن که به رکوع برسد، امام سر بردارد اما او به رکوع برود، نمازش باطل است؛
- اگر مأموم اشتباها از سجده سر بردارد و ببیند امام در سجده است باید به سجده برگردد؛ (همان یک سجده حساب می شود)
- اگر مأموم سهوا یا به گمان آن که امام سرش را از سجده بلند کرده است، سرش را بلند کند، واجب است برگردد و اگر پیش از آن که به سجده برسد، امام سر بردارد اما او به سجده برود، نمازش باطل است؛
- اگر اشتباها سر از رکوع یا سجده بردارد و سهوا یا به خیال اینکه به امام نمی رسد به رکوع یا سجده نرود نمازش صحیح است.
مواردی كه مأموم بخاطر متابعت نكردن، گناه كرده اما نماز جماعتش صحیح است
- اگر مأموم واجبات رکوع را انجام داده و سهوا یا به گمان آن که امام سرش را بلند کرده، سرش را از رکوع بلند کند و عمدا برنگردد؛
- اگر مأموم واجبات سجده را انجام داده و سهوا یا به گمان آن که امام سرش را بلند کرده، سرش را از سجده بلند کند و عمدا برنگردد؛
- اگر مأموم واجبات رکوع را انجام داده، عمدا قبل از امام، سر از رکوع بلند کند؛
- اگر مأموم واجبات سجده را انجام داده، عمدا قبل از امام، سر از سجده بلند کند.
مواردی كه مأموم باید نماز را تمام کند سپس نماز را اعاده كند
- اگر مأموم بعد از اتمام قرائت ركعت اول و دوم امام، قبل از امام سهوا به رکوع رود، باید برگردد و پس از اتمام، نماز را اعاده کند؛
- اگر مأموم قبل از امام، سهوا به سجده رود، باید برگردد و پس از اتمام، نماز را اعاده کند؛
- اگر مأموم سر از سجده بلند کند و ببیند که امام در سجده است و به خیال آن که امام هنوز در سجده اول است، به قصد متابعت از او به سجده برگردد، پس از آن معلوم شود که سجده دوم امام بوده است، باید نماز را تمام و دوباره نماز را اعاده نماید؛
- اگر به خیال آن که سجده دوم امام است، پس به قصد سجده دوم به سجده رود، پس از آن معلوم شود که سجده اول امام بوده، باید سجده خودش را سجده دوم حساب کند و پس از اتمام، نماز را اعاده کند؛
- اگر مأموم در دو رکن پشت سر هم از امام جلو یا عقب بیفتد بنابر احتیاط واجب باید نماز را تمام کند و دوباره بخواند، اگر چه بعید نیست نمازش صحیح باشد و فرادی شود.
مواردی كه مأموم بخاطر متابعت نكردن گناه كرده و نمازش باطل است
- اگر مأموم قبل از اتمام قرائت ركعت اول و دوم امام عمدی به ركوع برود؛
- اگر مأموم قبل از انجام واجبات ركوع، قبل از امام، عمدی سر از رکوع بردار؛
- اگر مأموم قبل از انجام واجبات سجده، قبل از امام، عمدی سر از سجده بردار؛
- اگر مأموم بعد از انجام واجبات سجده، عمدا قبل از امام، از سجده سر بلند کند و عمدا برگردد؛
- اگر مأموم بعد از انجام واجبات سجده، عمدا قبل از امام، از سجده سر بلند کند و عمدا برگردد.
مواردی كه مأموم بخاطر متابعت نكردن گناه كرده و نمازش باطل است و بهتر است نماز را تمام و سپس اعاده كند
- اگر مأموم سهوا یا به گمان آن که امام سرش را از ركوع بلند کرده است، سرش را بلند کند و برنگردد، در حالی که واجبات رکوع را انجام نداده باشد؛
- اگر مأموم سهوا یا به گمان آن که امام سرش را از سجده بلند کرده است، سرش را بلند کند و برنگردد، در حالی که واجبات سجده را انجام نداده باشد؛
- اگر مأموم سهوا قبل از امام از رکوع بلند شود سپس جهت متابعت از امام، به رکوع برگردد و قبل از آن که به حدّ رکوع برسد، امام از رکوع بلند شود، بعید نیست که نماز باطل باشد و احتیاط آن است که تمام کند و اعاده نماید.
موارد كه متابعت برای مأموم در همان موضع، جایز نیست
- اگر مأموم بعد از اتمام قرائت ركعت اول و دوم امام، قبل از امام عمدا به رکوع رود؛
- اگر مأموم قبل از امام عمدا به سجده رود؛
- اگر مأموم بعد از ذکر و سایر واجبات، عمدا قبل از امام، از ركوع سر بلند کند؛
- اگر مأموم بعد از ذکر و سایر واجبات، عمدا قبل از امام، از سجده سر بلند کند؛
- اگر مأموم پیش از امام عمدا سلام دهد.
با توجه به آن چه بیان شد
اگر مأموم واجبات رکوع و سجده را انجام داده و سهوا یا به گمان آن که امام سرش را بلند کرده، سرش را از رکوع بلند کند و بداند به رکوع امام میرسد، باید برگردد اما اگر مأموم واجبات رکوع و سجود را انجام داده و عمدا قبل از امام، سر از رکوع بلند کند، نباید برگردد (البته نماز وی صحیح است گرچه گناه کرده است).[1]
[1]. توضیح المسائل مراجع: باب نماز جماعت
دیدگاهتان را بنویسید