زیارت، حضور عاشقانه، در دیار معشوق و دل دادن صمیمانه، در کوی دلدار و دلدادگی عارفانه‌ی مرید، در کوی مراد و سر سپردن خالصانه، در پیش سردار و جان در کف نهادن، در آستان جانان و به مقصد و مقصود رسیدن است.
طفیل هستى عشقند، آدمى و پرى * ارادتى بنما تا سعادتى ببرى
ابتدا چند نکته
نکته اوّل
چرا باید به مکّه و مدینه و کربلا و مشهد برویم؟ اگر قصد خیر داریم! چرا بجای آن مدرسه، بیمارستان، ورزشگاه، خیریه نمی‌سازیم؟ یا چرا به بیچاره‌ای، یا به دختران دم بختی، یا به بی‌خانمانیِ، یا به بیماران صعب العلاج یا به ازدواج جوانان کمک نکنیم؟
استاد شهید مطهری در این باره می‌فرماید: زیارت فقط برای کار خیر یا ثواب نیست، بلکه صحبت بالاتر از خیر و ثواب است، سخن از عرض ارادت و محبت است، سخن از دلدادگی و معاشقه است سخن از کسب فیض و فضیلت است، سخن از نیرو گرفتن و زنده شدن است، سخن از آمادگی برای کار خیر است.
نکته دوّم
گرچه زیارت در کنار مزار شریف پیامبر و ائمه اطهار بسیار مطلوب است امّا بعضی فکر می‌کنند وقتی وارد حرم پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام شدند و کنار ضریح قرار گرفتند؛ خدمت آن بزرگواران رسیده‌اند و می‌توانند آن بزرگواران را زیارت کنند و به آن بزرگواران عرض ادب و احترام داشته باشند و به آن بزرگواران تمسک جویند و آن بزرگواران را واسطه‌ی فیض قرار دهند، در حالی که ما هر جا که باشیم می‌توانیم آن بزرگواران را زیارت کنیم و به آن بزرگواران، عرض ادب و احترام داشته باشیم و آن بزرگواران را واسطه‌ی فیض الهی قرار دهیم.
بعضی فکر می‌کنند وقتی کنار ضریح پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام قرار گرفتند؛ آن بزرگوار آنان را می‌بیند، صدای آنان را می‌شنود، جواب آنان را می‌دهد «اَشْهَدُ اَنَّک تَشْهَدُ مَقامی وَ تَسْمَعُ کلامِی وَ تَرُّدُ سَلامی» در حالی که آن بزرگواران در همه‌ی مکان‌ها، در همه‌ی عرصه‌ها و در همه‌ی حرکات و سکنات زندگی شیعیان، حاضر و ناظر هستند، ما را می‌بینند، صدای ما می‌شنوند، جواب ما را می‌دهند و از رفتار پسندیده‌ی ما خرسند و از رفتار ناپسند ما دلگیر می‌شوند. «شُهَداءَ عَلی خَلْقِهِ».
بعضی فکر می‌کنند حرم، به گنبد و ضریح و به صحن و سرا است در حالی که حرم به گنبد و بارگاه نیست بلکه به وجود شریف و مقدّس پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام است، مگر ائمه‌ی بقیع که حرم و بارگاه ندارند؛ امام و واجب التعظیم نیستند؟!
نکته سوّم
بعضی فکر می‌کنند سفره پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام، فقط در مهمانسرا پهن است! در حالی که این مرز و بوم همه، خان گسترده‌ی آن بزرگواران است، حتی سفره‌ای که در منزلمان پهن می‌شود، می‌تواند خان گسترده‌ی پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام باشد. بعضی فکر می‌کنند پذیرایی به غذا و طعام است! در حالی که پذیرایی فقط به غذا و طعام نیست، اگر توفیق یافتیم آبی از سقاخانه‌ی حرم تناول نمائیم، مهمان آن بزرگواران شده‌ایم. بعضی فکر می‌کنند پذیرائی، به خوردن است! در حالی که پذیرائی فقط به خوردن نیست، بلکه با هر خیری که به ما می‌رسد؛ از ما پذیرائی می‌شود، ما خود را همواره باید بر سر خان گسترده‌ی پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام ببینیم، دینداری، ایمان مداری، توفیق عبادت، توفیق خدمت و محبت به اهل بیت؛ همه خان گسترده آن بزرگواران است. «وَجَعَلَ صَلَواتِنا عَلَیکمْ وَما خَصَّنا بِهِ مِنْ وِلایتِکمْ طیباً لِخَلْقِنا، وَطَهارَةً لِاَنْفُسِنا، وَتَزْکیةً لَنا، وَکفّارَةً لِذُنُوبِنا».
نکته چهارم
بعضی‌ها فکر می‌کنند فقط در حرم پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام، می‌شود خادم شد و به آن بزرگواران خدمت کرد! در حالی که همه جای این سرزمن خان گسترده‌ی خدمت و خادم شدن است. در امام زاده‌ها، در مساجد به بهترین وجه می‌شود خدمت کرد و خادم افتخاری شد. بعضی‌ها فکر می‌کنند خدمت به آن بزرگواران فقط جارو زدن و نظافت کردن حرم و یا راهنمایی زائران است، در حالی که خدمت به آن بزرگواران اختصاص به جارو زدن و نظافت کردن ندارد، دایره خدمت و خادم شدن بسیار گستره‌تر از این موارد است، ما می‌توانیم با هر خدمتی که به مردم انجام می‌دهیم، خادم پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام باشیم.
نکته پنجم
بعضی از پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام، بدون توجه به وظیفه‌ی خود نسبت به آن بزرگوارن فقط درخواست دارند، در حالی که قبل از هر درخواستی، باید ببینیم در برابر آن بزرگوارن چه مقدار به وظیفه دوازدهگانه‌مان نسبت به امام عمل کرده‌ایم؟! وظیفه دوازدهگانه: شناخت، ایمان و اعتقاد، اطاعت و پیروی، الگو گیری، محبت، تکریم، تمسک و توسل، تبلیغ و دعوت، یاری و کمک، دفاع جانانه، پرداخت واجبات مالی و جِلوه‌های ظاهری. درست است که فرمودند: « وَعادَتُکمُ الْاِحْسانُ وَسَجِیتُکمُ الْکرَمُ» امّا
گر از دوست، چشمت به احسان اوست * تو در بند خویشی، نه در بند دوست
تو را تا دهن باشد از حرص باز * نیاید به گوش دل از غیب، راز
گرت قربتی هست در بارگاه * به خلعت مشو غافل از پادشاه
خلاف طریقت بود، اولیا * تمنا کنند از خدا جز خدا
***
گر شبی در خانه‌ی جانانه مهمانت کنند * گول نعمت را مخور، مشغول صاحب خانه باش
***
بگو چند جمعه گذشتی ز خوابت؟ * چه اندازه در ندبه‌ها زاری آری؟
به شانه کشیدی غم سینه‌اش را؟ * و یا چون بقیه تو سربار یاری؟
نکته ششم
بعضی‌ها پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام را واسطه قرار می‌دهند که خدایا فلان چیز را به ما عطا کند و هیچ وقت امام را واسطه قرار نمی‌دهند که خدایا صفات رذیله از ما بگیر، در حالی که جدا شدن از رذائل مهمتر از کسب فضائل است و تا این‌هایی که باید از ما گرفته شود از ما نگیرد؛ هیچ چیز قابل دادن نیست، تا حقد و حسد، کینه و کدورت، شک و شرک، نفاق و کبرهای خانمان سوز و دیگر صفات رذیله و ناپسند، از ما گرفته نشود؛ جایی برای عطا کردن نیست.
خالی شو از دغل، پس از آن، حاجتی طلب * جارو کن تو خانه را، سپس میهمان طلب
نکته هفتم
بعضی‌ها فقط حل مشکلات مادی را مد نظر دارند، در حالی که حل مشکلات معنوی، مهمتر و اساسی‌تر و مقدم‌تر است از حل مشکلات مادی، مانند: ضعف ایمان، ضعف اعتقاد، شک به بنیان‌های دینی، سستی در برابر آموزه‌های دینی، ناتوانی در دوری از گناه، تنبلی، بی حالی، بی نشاطی، سلب مسئولیت و …، حل این مشکلات باید در صدر خواسته‌ها باشد
نکته هشتم
بعضی‌ها فقط درخواست‌های مادی دارند، در حالی که درخواسته‌های معنوی و اساسی، مهمتر و اساسی‌تر و مقدم‌تر از درخواسته‌های مادی است مانند: توفیق اطاعت و بندگی، توفیق انجام وظائف انسانی و اسلامی، لیاقت خدمت به دین، لیاقت خدمت به هم نوعان، بهره مندی از آموزه‌های دینی، بهره مندی از قرآن کریم، معرفت اهل بیت عصمت و طهارت، ایمان راسخ به معارف الهی، دفاع واقعی از دین، دفاع واقعی از ارزش‌های انسانی اسلامی، قدرت بیان و ترویج آموزه‌های دینی، تخلق به اخلاق و صفات پسندیده، اقامه‌ی نماز با اخلاص، قدرت امر به معروف و نهی از منکر، دعا برای فرج امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف. این ها باید در صدر خواسته‌ها ما باشد چرا که اهل بیت عصمت و طهارت منشأ و وسیله هر خیر و برکتی هستند بِکمْ فَتَحَ اللهُ وَبِکمْ یخْتِمُ، وَبِکمْ ینَزِّلُ الْغَیثَ، وَبِکمْ یمْسِک السَّماءَ اَنْ تَقَعَ عَلَی الْاَرْضِ.
نکته نهم
بسیاری از ماها وقتی به زیارت پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام مشرف می‌شویم دلمان یک اسکان خوب، یک زیارت دل چسب، یک غذای حضرت و چند دعای مستجاب می‌خواهد، در حالی که هدف ما از تشرّف به محضر پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام در حقیقت چیزی بالاتر اینها باید باشد.
نکته دهم
بسیاری از ماها متأسفانه عادت کرده‌ایم همه چیز را برای ثوابش انجام دهیم، چرا که اولین چیزی که در رابطه با زیارت یا تلاوت قرآن کریم یا خواندن دعا یا انجام اعمال مستحبی در ذهن ما خطور می‌کند؛ ثواب است و به همان اکتفا می‌کنیم، در حالی که این کلمات عرشی که در متونى زیارتی شیعه نهفته است دارای محتوا و مفاهیم بلند است و باید آن را فهمید و تا اعماق جان درک کرد، تا به شناخت و معرفت بهتر رسید و به وظائف دینی آشناتر شد و الّا ثواب با پای خودش می‌آید چونکه صد آید، نود هم نزد ماست و این که می‌بینیم برای زیارت ده‌ها آداب وارد شده است و بعضی از زیارت‌ها، ده‌ها شرح نوشته شده است؛ به همین دلیل است.
نکته یازدهم
ما همواره زیارت‌نامه عاشورا، اربعین، آل یاسین، جامعه، امین الله و… را می‌خوانیم اما چه اندازه به شناخت زیارت توجه داریم؟ ما چقدر با فلسفه زیارت آشنا هستیم؟ چرا صدها بار در جلسات زیارت شرکت می‌کنیم، امّا یک بار در جلسه زیارت شناسی شرکت نمی‌کنیم! چرا صدها بار جلسات زیارت برگزار می‌کنیم، امّا یک بار جلسه زیارت شناسی برگزار نمی‌کنیم؟ این نشان می‌دهد که زیارتمان حرف دارد!
فلسفه و هدف زیارت
زیارت، حضور عاشقانه، در دیار معشوق و دل دادن صمیمانه، در کوی دلدار و دلدادگی عارفانه‌ی مرید، در کوی مراد و سر سپردن خالصانه، در پیش سردار و جان در کف نهادن، در آستان جانان و به مقصد و مقصود رسیدن است.
زیارت پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام، به عنوان انسان‌های کامل، یک تعامل طرفینی است بین عاشق و معشوق، بین دل و دلدار، بین مرید و مراد و بین جان و جانان، که از یک سو دلدادگی است و از سوی دیگر کسب فیض است.
زیارت پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام، بهترین روش تربیتی اسلام است که دارای اهداف مقدّسی است و فضائل و برکات مادی و معنوی بسیار ارزشمندی دارد که برای آن باید به زیارت رفت و برای آن باید زیارت خواند و در این نوشتار در دو بخش به آن اشاره می‌شود:
بخش اوّل: فلسفه زیارت
شناخت و معرفت، ایمان و اعتقاد و اطاعت و پیروی
زیارت پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام، برای شناخت و معرفت بهتر و برای ایمان و اعتقاد عمیق‌تر و برای اطاعت و پیروی خالصانه‌تر از آن بزرگواران است. زیارت برای آشنایی بیشتر با وظائف دین و تحکیم عبودیت و بندگی خداوند تبارک و تعالی است. «بِمُوالاتِكُمْ عَلَّمَنَا اللّٰهُ مَعالِمَ دِينِنا»
الگو گیری از اسوه‌ها
زیارت جلوه و مظهر الگوگیری از اسوه‌ها است چرا که پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام، اسوه و الگوی همه خوبی‌ها و نیکی‌هایی هستند که همه‌ی بشریت در زندگی شرافتمندانه به آن نیاز دارد، زیرا انسان بدون الگو و اسوه نمی‌تواند زندگی کند. «وَالْحَقُّ مَعَكُمْ وَفِيكُمْ وَمِنْكُمْ وَ إِلَيْكُمْ، وَأَنْتُمْ أَهْلُهُ وَمَعْدِنُهُ» «كَلامُكُمْ نُورٌ، وَأَمْرُكُمْ رُشْدٌ، وَوَصِيَّتُكُمُ التَّقْوَىٰ، وَفِعْلُكُمُ الْخَيْرُ، وَعادَتُكُمُ الْإِحْسانُ وَسَجِيَّتُكُمُ الْكَرَمُ»
کسب فضیلت و فیض الهی
زیارت برای کسب فیض از محضر مقدّس پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام است که واسطه فیض الهی هستند. ما با زیارت این بزرگواران از خداوند، درخواست می‌کنیم تا به ما معرفت واقعی، هدایت معنوی، طهارت باطنی، رحمت واسعه، نعمت‌های الهی و فضیلت‌های انسانی عطا فرماید و از حیات معنوی و نیروی باطنی، بهرمند سازد و با رساندن ما به کمال لایق انسانی، سعادت دنیا و آخرت ما را تضمین نماید. آری ما با زیارت عاقبت به خیری، بیمه کردن ایمان، عافیت دین و دنیا و آخرت خود را تضمین می‌کنیم و در حقیقت ما با زیارت روح خود را زنده نگه می‌داریم. علامه شهید مطهری: «زیارت روح انسان را زنده می‌کند». «وَجَعَلَ صَلاتَنا عَلَيْكُمْ، وَمَا خَصَّنا بِهِ مِنْ وِلايَتِكُمْ، طِيباً لِخَلْقِنا، وَطَهارَةً لِأَنْفُسِنا، وَتَزْكِيَةً لَنا»
تمسک و توسل
زیارت تمسک جستن و توسل نمودن به محضر مقدّس پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام است. زیارت چنگ زدن به دامان مطهر آن بزرگواران و واسطه قرار آنان در خانه خدا است تا خداوند تبارک و تعالی، مشکلات مادی و معنوی ما را حلّ فرماید، حوائج مادی و معنوی ما را برطرف نماید و همه‌ی چالش‌های زندگی ما را مرتفع فرماید و ما را در برابر آسیب‌ها و بحران‌ها حفظ نماید. «الَّذينَ جَعَلْتَهُمُ الْوَسيلَةَ اِلى رَحْمَتِک وَرِضْوانِک، وَالذَّريعَةَ اِلى رَاْفَتِک وَغُفْرانِک»
ارتباط معنوی
از آن جایی که پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام، انسان‌های معنوی هستند؛ زیارت برای ارتباط معنوی با آن بزرگواران و تقویت ابعاد معنوی انسان است.
آرامش روانی
امروز بشر با صدها بحران و آسیب و چالش روبرو است و از هر زمانی بیشتر به آرامش روانی نیاز دارد و زیارت پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام، یک نوع گفتگو و درد دل با خوبان و بزرگان عالم برای آرامش روانی است.
طلب شفاعت
از آن جایی که پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام، شفیعان روز قیامت هستند؛ زیارت شفیع قرار دادن آن بزرگواران برای مغفرت و بخشش روز قیامت است. «اللّٰهُمَّ إِنِّي لَوْ وَجَدْتُ شُفَعاءَ أَقْرَبَ إِلَيْكَ مِنْ مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَيْتِهِ الْأَخْيارِ الأَئِمَّةِ الأَبْرارِ لَجَعَلْتُهُمْ شُفَعائِي»
بخش دوّم: هدف زیارت
اقرار و شهادت
زیارت پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام، اقرار و شهادت به رهبری و امامت آن بزرگواران است. «وَأَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمَهْدِيُّونَ الْمَعْصُومُونَ الْمُكَرَّمُونَ الْمُقَرَّبُونَ»
تجدید عهد و پیمان وفاداری
یکی از مظاهر زیارت و یکی از جلوه‌های آن، تجدید عهد و میثاق با پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام است.
تکریم و تعظیم
زیارت تکریم و تعظیم و اظهار تواضع و فروتنی در برابر بزرگی و عظمت پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام است. تمام سلام‌های ما یک نوع تکریم و تظیم است. «السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ، وَمَوْضِعَ الرِّسالَةِ، وَمُخْتَلَفَ الْمَلائِكَةِ، وَمَهْبِطَ الْوَحْيِ، وَمَعْدِنَ الرَّحْمَةِ، وَخُزَّانَ الْعِلْمِ، وَمُنْتَهَى الْحِلْمِ، وَأُصُولَ الْكَرَمِ، وَقادَةَ الْأُمَمِ، وَأَوْلِياءَ النِّعَمِ، وَعَناصِرَ الْأَبْرارِ، وَدَعائِمَ الْأَخْيارِ، وَساسَةَ الْعِبادِ، وَأَرْكانَ الْبِلادِ، وَأَبْوابَ الْإِيمانِ، وَأُمَناءَ الرَّحْمٰنِ، وَسُلالَةَ النَّبِيِّينَ، وَصَفْوَةَ الْمُرْسَلِينَ، وَعِتْرَةَ خِيَرَةِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَكاتُهُ».
چرا که این بزرگواران، برای هدایت و سعادت ابدی و نجات از ضلالت و گمراهی انسان‌ها، تمامی همت و تلاش خود را بکار گرفتند و از هیچ کوششی فرو گذار نکرده‌اند و همه هستی خود را بکار گرفتند تا بشر به سعادت دنیا و آخرت نائل شود. «وَبَذَلْتُمْ أَنْفُسَكُمْ فِي مَرْضاتِهِ، وَصَبَرْتُمْ عَلَىٰ مَا أَصابَكُمْ فِي جَنْبِهِ … وَجاهَدْتُمْ فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ»
محبت و عشق بازی
زیارت پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام، بر اساس آیه «قُلْ لاَ أَسْأَلُکمْ عَلَیهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی» اظهار علاقه و محبت و عشق و دلدادگی به آن بزرگواران است و به تعبیر علامه شهید مطهری: «زیارت معاشقه و عشق بازی است» و از آن جایی که پیامبر گرامی و ائمه اطهار علیهم السلام، مظهر نیکی و منبع خوبی عالم هستند؛ محبت به آنان، علاقه به خوبی‌ها و نیکی‌ها را به دنبال می‌آورد و انسان را سعادتمند می‌کند. «وَمَنْ أَحَبَّكُمْ فَقَدْ أَحَبَّ اللّٰهَ، وَمَنْ أَبْغَضَكُمْ فَقَدْ أَبْغَضَ اللّٰهَ»
زنده نگهداشتن
زیارت پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام، جلوه و مظهر تعظیم شعائر و زنده نگه داشتن آن بزرگواران و پاسداری از هدف، راه و اندیشه آنان است.
انسجام و وحدت
زیارت پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام، جلوه و مظهر انسجام و وحدت مسلمانان و وحشت بیگانگان است.
حماسه آفرینی
امروزه بشر با تجلیل از اسطوره‌های خود، حماسه می‌سازد و روحیه مقاومت ملى را افزایش می‌دهد و یکی از جلوهای عالی الهامگرفتن از اسوه‌ها برای حماسه سازی و مقاومت، زیارت است.
دفاع جانانه
یکی از وظایف مسلمانان دفاع جانانه از ساحت مقدّس پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام است و یکی از جلوهای دفاع جانانه از این بزرگواران، زیارت است.
انزجار و بیزاری
زیارت پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام، جلوه و مظهر انزجار و بیزاری از دشمنان مکتب است. «أَنِّي مُؤْمِنٌ بِكُمْ وَبِما آمَنْتُمْ بِهِ، كافِرٌ بِعَدُوِّكُمْ وَبِما كَفَرْتُمْ بِهِ، مُسْتَبْصِرٌ بِشَأْنِكُمْ وَبِضَلالَةِ مَنْ خالَفَكُمْ، مُوالٍ لَكُمْ وَلِأَوْلِيائِكُمْ، مُبْغِضٌ لِأَعْدائِكُمْ وَمُعادٍ لَهُمْ، سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَكُمْ، وَحَرْبٌ لِمَنْ حارَبَكُمْ، مُحَقِّقٌ لِما حَقَّقْتُمْ، مُبْطِلٌ لِمَا أَبْطَلْتُمْ، مُطِيعٌ لَكُمْ»
بعضی‌ها فکر می‌کنند اگر غذای حضرت را تناول کردند، مهمان حضرت اند در حالی که اگر توفیق یافتی آبی از سقاخانه‌ی حرم تناول نمائی مهمان حضرت شده ای. بعضی‌ها فکر می‌کنند سفره حضرت فقط در مشهد آن‌هم در مهمانسرا گسترده است در حالی که این مرزوبوم همه، خان گسترده آن امام همام است، حتی سفره‌ای که در منزلمان پهن می‌شود می تواند خان گسترده آن امام همام باشد. بعضی‌ها پذیرائی را به خوردن می‌دانند در حالی که پذیرائی فقط به خوردن نیست، ما با هر خیری که به ما می‌رسد پذیرائی می‌شویم، ما خود را همواره باید بر سر خان گسترده امامان ببینیم، دینداری، ایمان مداری، محبت به اهل بیت، توفیق عبادت، توفیق خدمت، همه خان گسترده آن امام است. وَجَعَلَ صَلَواتِنا عَلَیکمْ وَما خَصَّنا بِهِ مِنْ وِلایتِکمْ طیباً لِخَلْقِنا، وَطَهارَةً لِاَنْفُسِنا، وَتَزْکیةً لَنا، وَکفّارَةً لِذُنُوبِنا
….. ([1])
[1]. ….
دیدگاهتان را بنویسید