به مناسبت روز عرفه 9 ذی حجه / به یقین عقل و خرد و استدلال در حفظ دین، معنویت و اخلاق نقش مؤثری دارد اما همه اثر از عقل و خرد نیست و آن چیزی که نقش مؤثری در پایداری و حفظ دین، معنویت و اخلاق دارد؛ عواطف و احساسات است. عواطف و احساسات در کنار عقل و خرد، و درآمیختن این دو، تدین و معنویت را حفظ و پایدار می‌کند و دعای عرفه این چنین است.
حضرت امام حسین در روز عرفه ۹ ذی‌الحجه در صحرای عرفات، دعای عرفه را انشاء فرمود و شیعیان این دعا را در روز عرفه در صحرای عرفات و دیگر مناطق دیگر جهان می‌خوانند.
بِشر و بشیر فرزندان غالب اسدی نقل کرده‌اند در بعد از ظهر روز عرفه در عرفات، امام حسین با جمعی از خاندان، فرزندان و شیعیان از چادر بیرون آمدند و با نهایت خضوع و خشوع در طرف چپ کوه ایستادند و روی را به طرف کعبه گردانید و دست‌ها را مقابل صورت گرفت و این دعا را انشاء فرمود.
حضرت امام حسین در روز عرفه ۹ ذی‌الحجه در صحرای عرفات، دعای عرفه را انشاء فرمود و شیعیان این دعا را در روز عرفه در صحرای عرفات و دیگر مناطق دیگر جهان می‌خوانند.
بِشر و بشیر فرزندان غالب اسدی نقل کرده‌اند در بعد از ظهر روز عرفه در عرفات، امام حسین با جمعی از خاندان، فرزندان و شیعیان از چادر بیرون آمدند و با نهایت خضوع و خشوع در طرف چپ کوه ایستادند و روی را به طرف کعبه گردانید و دست‌ها را مقابل صورت گرفت و این دعا را انشاء فرمود.
شخصیت درخشان و بزرگوار امام حسین علیه‌السّلام دو وجهه دارد: یک وجهه، همان وجهه‌ی جهاد و شهادت و توفانی است که در تاریخ به راه انداخته و همچنان این توفان با همه‌ی برکاتش برپا است. یک بُعد دیگر، بعد معنوی و عرفانی است که در دعای عرفه به شکل عجیبی نمایان است. البته خود ماجرای عاشورا هم یک ماجرای عرفانی، معنوی و تضرّع است. از لحظه‌ی اوّل در کنار مضجع جد بزرگوارش تا خروج از مکه و تا گودال قتلگاه؛ همه ارتباط با خالق هستی در قالب دعا و مناجات است.
ارتباط تنگاتنگ مبارزه و دعا
رهبر معظم انقلاب در این زمینه می‌فرمایند: عجیب این است که اگر چه از همه ائمه علیهمالسّلام تقریباً دعاهایی مأثور است و ادعیهای به ما رسیده است، اما بیشترین و معروفترین دعاها از سه امام است، که هر سه درگیر مبارزات بزرگِ مدّتِ عمر خودشان بودند: یکی امیرالمؤمنین علیه‌السّلام است که دعاهایی مثل دعای کمیل و دعاهای دیگر از آن بزرگوار رسیده است. بعد ادعیه مربوط به امام حسین علیه‌السّلام است، که همین دعای عرفه مظهر آنهاست. بعد هم امام سجاد علیه‌السّلام است که فرزند و پیامآور عاشورا و مبارز در مقابل کاخ ستم یزید است. این سه امامی که حضورشان در صحنههای مبارزات از همه بارزتر است، دعایشان هم از همه بیشتر است؛ درسشان در خلال دعا هم از همه بیشتر است. این بزرگواران با دعا به ما می‌فهمانند که مایه و قوام اصلی همه‌ی حرکت‌های بزرگ و همه‌ی حرکت‌های پیروز، ارتباط با خالق هستی و ذکر و یاد خداوند است.
حقیقت دعای عرفه
به یقین عقل و خرد و استدلال در حفظ دین، معنویت و اخلاق نقش مؤثری دارد اما همه اثر از عقل و خرد نیست و آن چیزی که نقش مؤثری در پایداری و حفظ دین، معنویت و اخلاق دارد؛ عواطف و احساسات است. عواطف و احساسات در کنار عقل و خرد، و درآمیختن این دو، تدین و معنویت را حفظ و پایدار می‌کند بر این اساس یکی از زبان‌های قرآن را در کنار زبان استدلال، زبان احساس و عاطفه می‌دانند، همه زبان‌های قرآن کریم اثرگذار است اما هیچ کدام تأثیر احساس و عاطفه ندارد و دعای عرفه این چنین است.
دعای عرفه سرتاسر دلدادگی و شیدایی است، شور و شوق، عشق و عرفان، سوز و گداز و غَلَیان عواطف و احساسات است. دعای عرفه خشوع و تضرع را در انسان زنده می‌کند، دل انسان را در برابر خالق هستی خاشع و نرم می‌گرداند.
دعای عرفه از غرر دعاهای شیعه است که با زیباترین کلام، رساترین بیان، بلیغ‌ترین جملات و بلندترین مفاهیم انشاء شده است و دربردارنده عظیم‌ترین معارف الهی و ضروری‌ترین خواسته‌های بشری و اساسی‌ترین نیازهای انسانی است.
دعای عرفه دعای شناخت و معرفت است، دعای خداشناسی و توحید و درس تربيت و اخلاق است و آمیزه‌ای از حقایق اعتقادی، معرفتی، معنوی و عرفانی است و در آن از شناخت خداوند، بیان صفات الهی، حمد و سپاس خداوند بر نعمت‌های بیکران الهی، تضرع به درگاه خداوند، اقرار به گناهان و درخواست حوایج سخن رفته است.
امام حسین در دعای عرفه به ما می‌آموزد که چگونه با خداوند منان ارتباط برقرار کنیم، چگونه با پروردگار عالم سخن بگوییم، چگونه از خالق هستی درخواست کنیم و در سایه لطف و بزرگواریش چه چیزهایی درخواست نماییم.
دعای عرفه هم راه و رسم گسستن از غیر را یاد می‌دهد، هم راه و رسم پیوستن به مبدأ هستی را نشان می‌دهد، هم راه و رسم ارتباط با خالق هستی را نشان می‌دهد، هم ادب سخن گفتن با پروردگار عالم را بیان می‌کند، هم از خالق هستی چگونه درخواست کردن را می‌آموزد، هم از خالق هستی چه چیز خواستن را نشان می‌دهد و هم زيباترين خواسته‌ها و بهترین مطالبات را معرفی می‌کند.
باید به روح دعا توجه کرد، صورت سازی ظاهری کافی نیست، روح دعا ارتباط با خدا، آشنایی و رفاقت با خدا، توسّل به ذیل عنایت حضرت حق، کندن از غیر و اتصال به منبع لایزال الهی، تقویت روح معنویت، پیراستن و پاکیزه کردن روح، پالایش ذهن از وسوسه‌های شیطان و تطهیر روح و صفا دادن به نفس است.
فرازهایی از دعای عرفه
باید دعای عرفه را با حضور قلب و با درک معانی و مفاهیم غنی و مضامین بلند آن بخوانیم تا از فیوضات آن بهره ببریم. باید بدانیم که به خدا چه می‌گوییم و از خدا چه می‌خواهیم، بخصوص فرازهایی از دعا که پای همه عارفان و زاهدان در برابر آن لنگ است.
ماذا وَجَدَ مَنْ فَقَدَكَ، وَمَا الَّذى فَقَدَ مَنْ وَجَدَكَ؛ چه دارد آن کس که تو را ندارد و چه از دست داده آن کس که تو را دارد.
لَقَدْ خابَ مَنْ رَضِىَ دُونَكَ بَدَلاً؛ آن کس که غیر تو را پسندد و به آن راضی شد مسلم زیان کرده است.
عَمِیَتْ عَیْنٌ لا تَراکَ عَلَیْها رَقیباً؛ كور باد دیده‌اى كه دیده‌بانی تو را نبیند.
مَتى غِبْتَ حَتّى تَحْتاجَ اِلى دَلیل یدُلُّ عَلیكَ. وَ مَتى بَعُدْتَ حَتّى تَکُونَ الاْثارُ هِىَ الَّتى تُوصِلُ اِلَیْکَ؛ چه زمانی پنهان بوده‌اى، تا نیازمند نشانی باشی که تو را نشان دهد؟ و چه زمانی دور بوده‌اى تا آثارت، به تو راهنمایی کند؟
كى رفته اى ز دل كه تمنّا كنم تو را
كى بوده اى نهفته كه پيدا كنم تو را
با صد هزار جلوه برون آمدى كه من
با صد هزار ديده تماشا كنم تو را
دعای دیگری مربوط به روز عرفه در صحیفه‌ی سجادیه هست که به تعبیر رهبر معظم انقلاب، شرح دعای عرفه امام حسین به حساب می‌آید. دعای عرفه امام حسین متن است و دعای عرفه امام سجاد شرح آن است.
دیدگاهتان را بنویسید