انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) یک انقلاب فرهنگی بود و باید در کنار مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بیشترین توجه را به فرهنگ داشته باشد که مهمترین و محوری‌ترین تحولات یک جامعه آرمانی است.
مقدمه
انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) یک انقلاب فرهنگی بود و باید در کنار مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بیشترین توجه را به فرهنگ داشته باشد که مهمترین و محوری‌ترین تحولات یک جامعه آرمانی است.
مقابله با اعمال نفوذ سیاسی بیگانگان، قطع هرگونه وابستگی از اجانب، گذر از فضای نامطلوب و به دور از ارزش‌های والای اسلامی و انسانی حاکم بر جامعه در دوران ستم شاهی، تقویت ریشه‌های فرهنگ مستقل و خودکفا بر اساس آموزه‌ها و معارف اسلامی، گسترش همه جانبه‌ی اخلاق و فرهنگ اسلامی و تقویت مبانی معنویت و ایمان، شکوفایی اندیشه‌ها و رشد و توسعه علمی و حصول خودکفایی در بسیاری از زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فکری و فرهنگی به عنوان اساس و شالوده استقلال و یک پارچگی جامعه اسلامی و از جمله بزرگترین دغدغه‌هایی بود که زمینه‌ساز انقلاب فرهنگی و فرمان ارزشمند و فراموش نشدنی امام خمینی برای تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی گردید.
پیشینه «شورای عالی انقلاب فرهنگی»
با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، دانشگاه‌ها که در بحبوحه‌ی مبارزات، سنگر مبارزه علیه رژیم ستم شاهی شده بود؛ بازگشایی شد و از آن جایی که همه گروه‌های سیاسی در دانشگاه‌ها حضور داشتند؛ هرکدام دفاتر و اتاق‌های دانشگاهی را در اختیار گرفتند و برای تسخیر دانشگاه، گوی سبقت را از یکدیگر ربودند.
گروه‌های سیاسی از جمله سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران و سازمان منافقین خلق، که در مبارزه با رژیم منحوس پهلوی یک صدا بودند؛ به دلیل گرایش‌های متضاد مادی و مارکسیستی، با یکدیگر درگیر شدند و از آرمان‌های انقلاب اسلامی فاصله گرفتند و در نتیجه دانشگاه‌ها به محلی برای یارگیری تشکیلاتی آنان قرار گرفت و با سنگربندی، محل تاخت و تاز گروه‌های سیاسی شد.
در چنین شرایطی دانشگاه‌ها، به طور کامل در دست گروهک‌ها قرار گرفته و به ستاد مرکزی گروه‌های سیاسی معاند تبدیل شد و از کنترل خارج گردید به صورتی که ورود دانشجو به دانشگاه مترادف بود با داخل شدن آنان به مرکز هیاهوی گروه‌های سیاسی و نظامی که جز شعار و تحلیل‌های عاطفی و احساسی، چیزی دیگری برای عرضه نداشتند.
شرائط موجود، توقف در روند فعالیت دانشگاه‌ها را ضروری نمود تا جو حاکم سیاسی نظامی بر دانشگاه‌ها به جو آموزشی و علمی برگردد و با اصلاح متون آموزشی در خدمت انقلاب قرار گیرد.
این ضرورت به حدی بود که در بند 11 پیام نوروزی حضرت امام خمینی (ره) در 1359 خود را نمایان ساخت و نقطه عطفی در تاریخ انقلاب فرهنگی این مرز و بوم شد و به روند تغییر و تحول دانشگاه‌ها شتاب بیشتری داد. در بند 11 پیام آمده است:
« باید انقلابی اساسی در تمام دانشگاه‌های سراسر ایران بوجود آید تا اساتیدی که در ارتباط با شرق و یا غربند تصفیه گردند و دانشگاه محیط سالمی شود برای تدریس علوم عالی اسلامی. باید از بدآموزی رژیم سابق در دانشگاه‌های سراسر ایران شدیداً جلوگیری کرد زیرا تمام بدبختی جامعه ایران در طول سلطنت این پدر و پسر از این بدآموزی بوجود آمده است. اگر ما ترتیبی اصولی در دانشگاه داشتیم، هرگز طبقه روشنفکر دانشگاهی‌ای نداشتیم که در بحرانی ترین اوضاع ایران در نزاع و چند دستگی با خودشان باشند و از مردم بریده باشند و از آنچه که بر مردم می‌گذرد چنان آسان گذرند که گوئی در ایران نیستند. تمام عقب ماندگی‌های ما به خاطر عدم شناخت صحیح اکثر روشنفکران دانشگاهی از جامعه اسلامی ایران بود و متأسفانه هم اکنون هم هست. اکثر ضربات مهلکی که به این اجتماع خورده است از دست اکثر همین روشنفکران دانشگاه رفته‌ای که همیشه خود را بزرگ دیدند و می‌بینند و تنها حرف‌هایی که می‌زدند و می‌زنند که دوست به اصطلاح روشنفکر دیگرش بفهمد و اگر مردم هیچ نفهمند، نفهمند زیرا دیگر چیزی که مطرح نیست مردمند و تمام چیزی که مطرح است خود اوست، برای این که بدآموزی‌های دانشگاهی زمان شاه، روشنفکر دانشگاهی را طوری بار می‌آورد که اصولاً ارزشی برای خلق مستضعف قائل نبود و متأسفانه هم اکنون هم نیست.
روشنفکران متعهد و مسؤول! بیایید تفرقه و تشتت را کنار گذارید و به مردم فکر کنید و برای نجات این قهرمانان شهید داده، خود را از شر (ایسم) و (ایست) شرق و غرب نجات دهید. روی پای خود بایستید و از تکیه به اجانب بپرهیزید. طلاب علوم دینی و دانشجویان دانشگاه‌ها باید دقیقاً روی مبانی اسلامی مطالعه کنند و شعارهای گروه‌های منحرف را کنار گذارند و اسلام عزیز راستین را جایگزین تمام کج اندیشی‌ها نمایند. این دو دسته باید بدانند؛ اسلام خود مکتبی است غنی که هرگز احتیاجی به ضمیمه کردن بعضی از مکاتب به آن نیست و همه باید بدانید که التقاطی فکر کردن خیانتی بزرگ به اسلام و مسلمین است که نتیجه و ثمره تلخ این نوع تفکر در سالهای آینده روشن می‌گردد. با کمال تأسف گاهی دیده می‌شود که به علت عدم درک صحیح و دقیق مسائل اسلامی، بعضی از این مسائل را با مسائل مارکسیستی مخلوط کرده‌اند و معجونی بوجود آورده‌اند که به هیچ وجه با قوانین مترقی اسلام سازگار نیست. دانشجویان عزیز! راه اشتباه روشنفکران دانشگاهی غیر متعهد را نروید و از مردم، خود را جدا نسازید.»
از این رو در ۲۹ فروردین 1359 شورای انقلاب در پی دیدار با حضرت امام خمینی، در پیامی به همه گروه‌ها و احزاب سیاسی برای تعطیلی دفاتر خود در دانشگاه‌های سراسر کشور، مهلت سه روزه داد و مقرر کرد که دانشگاه باید از حالت ستاد عملیاتی گروه های گوناگون خارج شود. در این بیانیه، سه روز مهلت برای برچیده شدن دفاتر و تشکیلات گروه‌ها در دانشگاه‌ها تعیین و افزوده شده بود که امتحانات دانشگاهی باید تا ۱۴ خرداد به پایان برسد و از ۱۵ خرداد دانشگاه ها تعطیل و هرگونه اقدام استخدامی و مانند آن در دانشگاه متوقف گشته و نظام آموزشی کشور بر اساس موازین انقلابی و اسلامی طرح ریزی شود.
تشکیل «شورای انقلاب فرهنگی»
در این میان بین دانشجویان انقلابی و گروهک‌های معاند درگیری‌های گسترده‌ای رخ داد و در نتیجه دانشگاه‌ها در تاریخ …. به طور رسمی تعطیل گردید و در پی آن حضرت امام خمینی در تاریخ ….. فرمان تشکیل «شورای انقلاب فرهنگی» را صادر نمود.
در قسمتی از فرمان تشکیل «شورای انقلاب فرهنگی» چنین آمده است: «مدتی است ضرورت انقلاب فرهنگی که امری اسلامی است و خواست ملت مسلمان میباشد؛ اعلام شده و تاکنون اقدام مؤثری انجام نشده است و ملت اسلامی و خصوصاً دانشجویان با ایمان متعهد نگران آن هستند و نیز نگران اخلال توطئه‌گران که هم اکنون گاه گاه آثارش نمایان می‌شود و ملت مسلمان و پایبند به اسلام خوف آن دارند که خدای نخواسته فرصت از دست برود و کار مثبتی انجام نگیرد و فرهنگ همان باشد که در طول مدت سلطه رژیم فاسد کارفرمایان بی‌فرهنگ، این مرکز مهم اساسی را در خدمت استعمارگران قرار داده بودند».
در این پیام که با تعیین اعضای «شورای انقلاب فرهنگی» آمده است: «بر این اساس به حضرات آقایان محترم محمدجواد باهنر، مهدی ربانی املشی، حسن حبیبی، عبدالکریم سروش، شمس آل‌احمد، جلال الدین فارسی و علی شریعتمداری مسؤولیت داده می‌شود تا ستادی تشکیل دهند و از افراد صاحب‌نظر متعهد، از بین اساتید مسلمان و کارکنان متعهد باایمان و دیگر قشرهای تحصیلکرده، متعهد و مؤمن به جمهوری اسلامی دعوت نمایند تا شورایی تشکیل دهند و برای برنامه ریزی رشته های مختلف و خط‌مشی فرهنگی آینده دانشگاه‌ها، براساس فرهنگ اسلامی و انتخاب و آماده سازی اساتید شایسته، متعهد و آگاه و دیگر امور مربوط به انقلاب آموزشی اسلامی اقدام نمایند.»
تشکیل «ستاد انقلاب فرهنگی»
در پی صدور فرمان حضرت امام خمینی «ستاد انقلاب فرهنگی» تشکیل شد و فعالیت خود را بر چند محور متمرکز نمود:
- مدیریت دانشگاه‌ها
- گزینش افراد شایسته برای تدریس در دانشگاه‌ها
- تربیت اساتید دانشگاه‌ها
- گزینش دانشجو
- اسلامی کردن محیط و جو دانشگاه‌ها
- تغییر برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها
- تغییر ضوابط و مقررات حاکم بر دانشگاه‌ها و تطبیق آن با موازین انقلابی و اسلامی.
این روند با تلاش شبانه روزی اعضای «ستاد انقلاب فرهنگی» و کمیته‌های مربوطه و همکاری اساتید و دانشجویان مسلمان و انقلابی حدود 30 ماه طول کشید و تغییراتی را به وجود آورد و در پی آن دانشگاه‌ها پس از ۳۰ ماه تعطیلی در آذر ۱۳۶۱ مجدد بازگشایی شد.
همراه با بازگشایی دانشگاه‌ها، تقویت «ستاد انقلاب فرهنگی» ضرورت پیدا کرد بر این اساس در شهریور سال 1362 رئیس جمهور وقت (آیت الله خامنه‌ای) طی نامه‌ای به حضرت امام خمینی این ضرورت را نمایان ساخت و حضرت امام خمینی در تاریخ 8 شهریور 1362 طی نامه‌ای به پیشنهاد رئیس جمهور مبنی بر ترمیم و تکمیل «ستاد انقلاب فرهنگی» پاسخ دادند و از این تاریخ ستاد با ترکیب جدید به فعالیت خود ادامه داد.
در ترکیب جدید: نخست وزیر، وزرای فرهنگ و آموزش عالی و فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۲ نفر دانشجو به انتخاب جهاد دانشگاهی و آقایان علی شریعتمداری، احمد احمدی و مصطفی معین به «ستاد انقلاب فرهنگی» اضافه شدند.
تشکیل «شورای عالی انقلاب فرهنگی»
با توجه به توسعه و گستردگی مراکز و فعالیت‌های آموزشی و ضرورت تقویت مجدد این نهاد، حضرت امام خمینی در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۶۳ طی فرمانی «ستاد انقلاب فرهنگی» را به طور رسمی به «شورای عالی انقلاب فرهنگی» ارتقا داد و ترکیب جدید آن را اعلام نمود.
در بخشی از فرمان تشکیل «شورای عالی انقلاب فرهنگی» آمده است: «خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین شدن فرهنگ آموزنده اسلامی، ملی و انقلاب فرهنگی در تمام زمینه‌ها در سطح کشور آن چنان محتاج تلاش و کوشش است که برای تحقق آن سالیان دراز باید زحمت کشید و با نفوذ عمیق ریشه‌دار غرب مبارزه کرد. اینک با تشکر از زحمات ستاد انقلاب فرهنگی برای هر چه بارورتر شدن انقلاب در سطح کشور، تقویت این نهاد را لازم دیدم. بدین جهت علاوه بر کلیه افراد ستاد انقلاب فرهنگی و رؤسای محترم ۳ قوه، حجج اسلام آقای خامنه‌ای، آقای اردبیلی و آقای رفسنجانی و همچنین جناب حجت الاسلام آقای مهدوی کنی و آقایان سیدکاظم اکرمی وزیر آموزش و پرورش و رضا داوری و نصرالله پورجوادی و محمدرضا هاشمی را به آنان اضافه نمودم.»
اهمیت جایگاه و وظایف خطیر «شورای عالی انقلاب فرهنگی» در دوره‌های بعدی بیشتر تأکید شد تا آن که در تاریخ 14 آذر 1375 رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) با صدور پیامی ضمن تعیین ترکیب جدید اعضای شورای عالی بر آن نیز تأکید نمودند، در این پیام آمده است:
«شورای عالی انقلاب فرهنگی» که با تدبیر حکیمانه امام راحل عظیم‌الشأن به جای ستاد انقلاب فرهنگی پدید آمد، نقش فعال و مؤثری را در عرصه‌های امور فرهنگی کشور به‌خصوص دانشگاه‌ها ایفا کرد و برکات زیادی از خود به‌جای گذارد. اکنون با پیشرفت کشور در کار سازندگی و گسترش دامنه نیاز به دانش و تخصص و لزوم فراگیری علوم و فنون و پرورش محققان و نوآوران و استادان و متخصصان کارآمد، اهمیت این بخش از مسائل فرهنگی تأکید مضاعف یافته است. توسعه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و دیگر مراکز آموزش و آموزش عالی که پاسخ طبیعی به آن نیاز است و افزایش چشمگیر کمیت دانشجویی، به‌نوبه خود تکالیف تازه‌یی را بر عهده مسئولان امور فرهنگی کشور می‌گذارد که برتر از همه آنها اولاً کیفیت بخشیدن به مایه‌های علم و تحقیق در این مراکز و ثانیاً پرداختن به تربیت معنوی دانشجویان و هدایت فکر و عمل آنان است.»
در بخشی دیگر از این پیام، ضمن اشاره به هجوم فرهنگی همه جانبه دشمنان به ارزش‌های اسلامی و فرهنگ اصیل ملی و باورهای مردم آمده است: «همه این حقایق مهم و هشدار دهنده، مسئولان فرهنگی کشور را به تدبیری برتر و اهتمامی بیشتر و تلاشی گسترده‌تر فرا می‌خواند و به ویژه «شورای عالی انقلاب فرهنگی» را که در جهاد ملی با بیسوادی و عقب‌ماندگی علمی و تبعیت فرهنگی، در حکم ستاد مرکزی و اصلی است، به تحرک و نوآوری و همت‌گماری برمی‌انگیزد.»
مرحله جدید «شورای عالی انقلاب فرهنگی»
به این ترتیب «شورای عالی انقلاب فرهنگی» وارد مرحله جدیدی از حیات تشکیلاتی خود شد. در این مرحله، «شورای عالی انقلاب فرهنگی» موظف گردید در رأس فعالیت‌های خود به نقشه جامع علمی کشور، مهندسی فرهنگی و تحول و نوسازی نظام آموزشی پرداخته و با سیاستگذاری‌های اصولی زمینه را برای پیدایش جامعه‌ای بهره‌مند از حیات طیبه الهی فراهم سازد.
در تاریخ 17 خرداد 1390 رهبر معظم انقلاب اسلامی با انتصاب آقایان جنتى و حبیبى به عنوان اعضاى افتخارى، معاون علمى و فناورى رئیس جمهور، وزیر ورزش و جوانان و رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات را نیز به اعضاى حقوقى شوراى عالى افزودند و براى اعضاى جدید «شورای عالی انقلاب فرهنگی» با تعیین اولویت‌هاى برنامه‌اى حکم صادر نمودند.
در 26 مهر 1393 رهبر معظم انقلاب اسلامی ضمن صدور حکمی؛ آغاز دوره‌ی جدید «شورای عالی انقلاب فرهنگی» با ۳ عضو حقوقی جدید و هفت اولویت کاری اعلام فرمودند. متن حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
فلسفه وجودی «شورای عالی انقلاب فرهنگی»، فهم و تبیین و تثبیت و انفاذ ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی و بازآرایی مداوم جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی و پایش پیشرفت‌های فرهنگی کشور متناسب با ظرفیت‌ها و شایستگی‌های عظیم ایران اسلامی و انقلابی است.
مدیریت راهبردی چالش‌های این حوزه با «استفاده کامل و کارآمد و هم افزا از همه فرصت‌ها و ظرفیت‌ها» و نیز «مهار تهدیدها و آسیب ها با نگاه حکیمانه و معقول» و «مواجهه‌ی هوشمندانه با معارضات مهاجمان و ستیزه گران» از جمله تکالیف اصلی این شورا است. عرصه های کلیدی و اساسی همچون تولید علم، سبک زندگی، آموزش و پژوهش، فرهنگ عمومی، مهندسی فرهنگی، حوزه های مهمی هستند که ساماندهی آن در جمهوری اسلامی به شورایعالی انقلاب فرهنگی سپرده شده است. التزام «شورای عالی انقلاب فرهنگی» به نام و عنوان خود، شرط موفقیتش در مأموریت‌های خطیری است که بر عهده‌ی آن گذاشته شده است.
با توجه به پایان یافتن دوره‌ای دیگر از مسئولیت «شورای عالی انقلاب فرهنگی» و در آستانه آغاز دوره‌ای جدید اعضاء حقوقی و حقیقی این شورا همچون دوره‌ی گذشته با اضافه شدن معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور و معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده و رئیس دفتر تبلیغات اسلامی به اعضای حقوقی برای یک دوره ۳ ساله دیگر منصوب می‌گردند.
لازم می دانم از زحمات و تلاشهای بی‌وقفه و مثمرثمر رئیس و اعضاء محترم «شورای عالی انقلاب فرهنگی» و دبیر محترم و دبیرخانه شورا طی این دوره قدردانی و تشکر و نکات و موارد ذیل را به عنوان اولویت‌های کاری شورا در دوره جدید اعلام نمایم:
- با وجود تلاشهای خوب شورا در پیگیری اولویت های ابلاغی در سالهای گذشته، امروز اولویت اصلی شورا، تحقق و اجرای سریع و کامل تصمیمات و مصوبات و پیگیری آنها تا حصول نتیجه کامل می باشد.
- با توجه به جبهه بندی جدی میان هواداران فرهنگ انقلابی و اسلامی و معارضان عنود با انگیزه‌ی آن، «شورای عالی انقلاب فرهنگی» فرهنگی باید با برخورد فعال و مبتکرانه با این جبهه بندی آشکار فرهنگی، دلبستگان فرهنگ دینی و انقلابی را در داخل و خارج کشور دلگرم و امیدوار و مطمئن و معارضان را نگران و ناامید کند.
- با توجه به رویش های معتنابه و جوشش های فراوان فعالیت های فرهنگی در سطوح مردمی، خصوصاً جوانان مؤمن و انقلابی، دستگاههای فرهنگی نظام و در رأس آنها «شورای عالی انقلاب فرهنگی» باید نقش حلقات مکمل و تسهیل گر و الهام بخش را در فعالیت های خودجوش و فراگیر مردمی عرصه فرهنگ برای خود قائل باشند و موانع را از سر راه آنها کنار بزنند.
- ارتقاء کمی و کیفی مصرف و تولید محصولات و کالاهای فرهنگی جز با سیاستگذاری های درست و اقدام پیگیر و مستمر و به صحنه آوردن همه ی ظرفیت های ملی این عرصه، ممکن نخواهد شد. باز مهندسی ساختار فعالیت ها و مدیریت های فرهنگی با چنین رویکردی لازمه موفقیت در این آوردگاه تاریخی فرهنگی است. شورای عالی باید بتواند همه ظرفیت های نرم افزاری و سخت افزاری و منابع انسانی حوزه‌ی فرهنگ را متناسب با شرایط پیش گفته، بازآرایی و هم افزا کند.
- پیگیری جدی پیشرفت و شتاب حرکت علمی و فناوری کشور یکی از اساسی ترین اولویت های کشور است که «شورای عالی انقلاب فرهنگی» در آن نقش جدی دارد. بحمدالله با تصویب و ابلاغ نقشه جامع علمی کشور، حوزه علم و فناوری نقشه راه خود را یافته، ستاد راهبری نقشه جامع علمی تشکیل شده؛ و حرکت در آن مسیر آغاز گردید و تاکنون آثار و دستاوردهای خوبی هم در پی داشته است، لازم است این مسیر با جدیت و اهتمام بیشتری بویژه از سوی مسئولان در قوای سه گانه و خصوصاً دولت محترم دنبال شود. شتاب رشد علمی کشور نباید به هیچ بهانه ای حتی اندکی کاهش یابد، بلکه باید روز به روز بر آن افزوده شود و شورا نیز نقش خود را در نظارت و پایش و راهبری آن بطور جدی و فعال ایفا نماید.
- مهندسی فرهنگی و موضوع تحول و نوسازی در نظام آموزشی و علمی کشور اعم از آموزش عالی و آموزش و پرورش و نیز تحول در علوم انسانی که در دوره های گذشته نیز مورد تأکید بوده است، هنوز به سرانجام مطلوب نرسیده است، به تعویق افتادن این امور خسارت بزرگی متوجه انقلاب اسلامی خواهد کرد، لذا باید این امور جدی تر گرفته شده و با یک بازنگری و برنامه ریزی جدید طی مدت زمان معقول و ممکن به سرانجام خود برسد.
- تشکیل منظم و به موقع جلسات شورای عالی و حضور فعال و با مطالعه و سازنده‌ی اعضاء، به ویژه رؤسای محترم قوا در جلسات و مباحث شورا و صرف وقت و همت کافی توسط همه اعضاء، به ویژه اعضاء حقیقی مورد تأکید می باشد.
توفیقات همه‌ی حضرات را از خداوند متعال مسألت می‌کنم. سیّد علی خامنه ای
اهداف «شورای عالی انقلاب فرهنگی»
- گسترش و نفوذ فرهنگ اسلامی در شئون جامعه و تقویت انقلاب فرهنگی و اعتلای فرهنگ عمومی.
- تزکیه محیط‌های علمی و فرهنگی از افکار مادی و نفی مظاهر و آثار غربزدگی از فضای فرهنگی جامعه.
- تحول دانشگاه‌ها و مدارس و مراکز فرهنگی و هنری بر اساس فرهنگ صحیح اسلامی و گسترش و تقویت هرچه بیشتر آنها برای تربیت متخصصان متعهد و اسلام شناسان متخصص و مغزهای متفکر و وطن خواه و نیروهای فعال و ماهر و استادان و مربیان و معلمان معتقد به اسلام واستقلال کشور.
- تعمیم سواد و تقویت و بسط روح تفکر و علم آموزی و تحقیق و استفاده از دستاوردها و تجارب مفید دانش بشری برای نیل به استقلال علمی و‌فرهنگی.
- حفظ و احیاء و معرفی آثار اسلامی و ملی.
- نشر افکار و آثار فرهنگی و انقلاب اسلامی و ایجاد و تحکیم روابط فرهنگی با کشورهای دیگر به ویژه با ملل اسلامی.
وظائف «شورای عالی انقلاب فرهنگی»
- تدوین اصول سیاست فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران و تعیین اهداف و خط مشی‌های آموزشی، پژوهشی،فرهنگی و اجتماعی کشور.
- تجزیه و تحلیل شرایط و جریانات فرهنگی جهان و تبیین تأثیر کانونها و ابزارهای مهم در این زمینه و اتخاذ تدابیر مناسب.
- بررسی و تحلیل شرایط و جریانات فرهنگی، ارزشی و اجتماعی جامعه به منظور تعیین نقاط قوت و ضعف و ارائه راه حلهای مناسب
- بررسی الگوهای توسعه و تحلیل آثار و پیامدهای فرهنگی سیاستها و برنامه‌های توسعه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور و ارائه پیشنهادهای‌اصلاحی به مراجع ذی ربط.
- تبیین و تعیین شاخصهای کمی و کیفی برای ارزیابی وضع فرهنگی کشور.
- بررسی و ارزیابی وضع فرهنگ، آموزش و تحقیقات کشور.
- تدوین و تصویب سیاست‌های اساسی تبلیغات کشور.
- تهیه و تدوین مبانی و شاخصهای دانشگاه متناسب با نظام اسلامی و طراحی راه‌کارهای تحقق آن.
- تعیین سیاست‌های نظام آموزشی و پرورشی و آموزش عالی کشور.
- تهیه و تصویب طرح‌های مناسب در جهت تقویت و ارتقاء تبلیغات دینی و حمایت از فعالیت‌های مردمی بویژه احیا و عمران مساجد.
- تهیه تصویب طرح‌های راهبردی و کاربردی برای ایجاد مناسبات سالم و سازنده اجتماعی و اصلاح ناهنجاری‌ها.
- تهیه و تصویب سیاستها و طرح‌های لازم برای رشد و تقویت باورها و گرایش‌های دینی، معنوی و فرهنگی در جامعه و گسترش فرهنگ عفاف.
- سیاست گذاری و تصویب طرح‌های مناسب برای گسترش روحیه تعهد و احساس مسئولیت فرهنگی در جامعه و تشویق مردم به مشارکت در‌صحنه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و انقلابی.
- شناخت نیازهای فکری و معرفتی ضروری و تهیه طرح‌های لازم برای فعالیت اندیشمندان و به کارگیری امکانات پژوهشی حوزه و دانشگاه برای پاسخگویی به آن نیازها.
- تهیه و تصویب طرح‌های مناسب برای شناسایی و معرفی مظاهر، مجاری و شیوه‌های هجوم فرهنگی دشمنان به مبانی اندیشه، فرهنگ و‌ارزشهای اسلامی و انقلابی و طراحی راهبردها و تدابیر لازم برای دفع آن.
- برنامه ریزی و تهیه طرح‌های خاص برای شناسایی، جذب و تعالی فکری نخبگان و تربیت و پرورش علمی و معنوی استعدادهای درخشان و‌بهره‌گیری از توانائیها و ابتکارات و خلاقیتهای آنان.
- تهیه و تصویب برنامه‌ها و طرح‌های همکاری حوزه و دانشگاه در زمینه‌های علمی، آموزشی و پژوهشی.
- طراحی سسیاست‌های مناسب برای اصلاح نگرش جامعه نسبت به شأن و منزلت زن (براساس تعالیم عالیه اسلام) و تدوین برنامه‌های کارآمد به منظور تحکیم بنیان خانواده و ارائه الگوی زن مسلمان.
- سیاست گذاری تدوین کتب درسی و تعیین ضوابط نشر کتاب و تولیدات هنری و فرهنگی.
- سیاست گذاری و ساماندهی نظام اطلاع رسانی کشور و نحوه‌ی نظارت بر آن.
- تهیه و تصویب اصول فرهنگی سیاست‌های سیاحتی و زیارتی.
- تصویب اصول کلی و سیاست‌های توسعه‌ی روابط علمی، پژوهشی و فرهنگی با کشورهای دیگر.
- موضع گیری در سطح بین المللی نسبت به تحریفات فرهنگی علیه اسلام و جمهوری اسلامی ایران.
- تصویب ضوابط تأسیس مؤسسات و مراکز علمی، فرهنگی، تحقیقاتی، فرهنگستان‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و تصویب اساسنامه هر یک و تجدید نظر در اساسنامه‌های مؤسسات مشابه.
- تصویب ضوابط کلی گزینش مدیران، استادان، معلمان، و دانشجویان، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و فرهنگی و مدارس کشور و تعیین مرجع برای‌گزینش آنان .
- سیاست گذاری به منظور ریشه کن کردن بیسوادی.
- تعیین مرجع برای طرح، تدوین و تصویب برنامه‌های فرهنگی، پژوهشی، آموزشی، علمی و تحقیقاتی.
- نظارت و پیگیری مستمر بر اجرای مصوبات «شورای عالی انقلاب فرهنگی» و ارزیابی نتایج و حمایت از اجرای آنها و نیز نظارت بر عدم مغایرت طرح‌ها و برنامه‌های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی به اجرا درآمد توسط وزارت خانه‌ها، مؤسسات و سازمان‌ها با اصول سیاستها و خط مشی‌های مصوب فرهنگی کشور.
جایگاه حقوقی مصوبات «شورای عالی انقلاب فرهنگی»
«شورای عالی انقلاب فرهنگی» به عنوان مرجع عالی سیاستگذاری، تعیین خط مشی، تصمیم‌گیری و هماهنگی و هدایت امور فرهنگی، آموزشی و‌پژوهشی کشور در چارچوب سیاست‌های کلی نظام محسوب می‌شود و تصمیمات و مصوبات آن لازم الاجرا و در حکم قانون است.
«شورای عالی انقلاب فرهنگی» با مأموریت تصحیح و ارتقاء فرهنگ و سازماندهی امور فرهنگی برای حفظ استقلال و تحکیم و تعمیق تدین و فرهنگ دین باوری و در‌جهت تحقق تمدن نوین اسلامی فعالیت می‌نماید و یکی از نهادهای حقوقی کشور است که بنا بر حکم ولی فقیه تأسیس شده است و به استناد قانون اساسی، حق سیاست گذاری در امور فرهنگی را دارد، مصوبات آن برتر از مجلس شورای اسلامی و مجمع تشخیص مصلحت نظام است و مجلس و مجمع، حق مصوبه معارض با مصوبات «شورای عالی انقلاب فرهنگی» را ندارند.
میزان موفقیت «شورای عالی انقلاب فرهنگی»
اعضای محترم «شورای عالی انقلاب فرهنگی» در این سال‌ها، در راستای اهداف، مأموریت، وظائف و حفظ جایگاه «شورای عالی انقلاب فرهنگی» تلاشهای بی‌وقفه‌ی بسیاری داشته‌اند و موفقیت‌های بسیاری را به دست آوره‌اند که جای تقدیر و تشکر دارد.
اما آن چه مهم است آن است که آیا «شورای عالی انقلاب فرهنگی» در تراز انقلاب اسلامی ظهور و بروز داشته است؟ دستاوردهای این نهاد مقدس در راستای اهداف و وظائف چه میزان است؟ و در یک کلام، در ترویج و تحقق فرهنگ انقلابی و اسلامی جامعه آیا «شورای عالی انقلاب فرهنگی» موفق بوده است؟
به نظر می‌رسد گرچه «شورای عالی انقلاب فرهنگی»، فعالیت‌های چشمگیری داشته است اما موفق نبوده است. برای بررسی موفقیت یا عدم موفقیت باید به خروجی‌های این نهاد مقدس نظر افکند. باید دید امروز فرهنگ انقلابی و اسلامی در جامعه از چه سطحی برخوردار است؟ جو حاکم بر مراکز آموزشی و فرهنگی چگونه است. وضعیت معلمان، دبیران و اساتید مراکز علمی و آموزشی از نظر فرهنگ انقلابی و اسلامی در چه سطحی است؟ دانش آموزان و دانشجویان دارای چه خلق و خویی هستند؟
بیگانگان چه میزان بر فرهنگ این مرز و بوم تأثیر گذاشته یا می‌گذارند؟ تأثیر بیگانگان بر رفتارهای شخصی و اجتماعی افراد چه میزان است؟ فضای حقیقی جامعه و فضای مجازی کشور در اختیار چه گروه‌هایی است؟ وضعیت خانه و خانواده و جوانان چگونه است؟ میزان آسیب‌های اجتماعی چه مقدار است؟ آیا در حال کاهش است یا در حال تبدیل شدن به بحران‌های اجتماعی است؟ و هزاران سؤال دیگر که پاسخ آن، میزان موفقیت «شورای عالی انقلاب فرهنگی» را مشخص می‌نماید.
«شورای عالی انقلاب فرهنگی» باید با تلاش مضاعف در تراز انقلاب اسلامی ظهور و بروز داشته باشد و نقش اساسی خود را در نهادینه کردن فرهنگ انقلابی و اسلامی در جامعه، به خوبی ایفا کند و کوتاهی‌های خود را جبران نماید.
دیدگاهتان را بنویسید