نهاد خانواده، جزء خواستگاه دین مبین اسلام و به عنوان، یک بنیاد مقدّس است که در آموزه‌های دینی، با هزاران آداب، بر صیانت و تحکیم آن، توصیه و تأکید شده است.
«وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُمْ اَزْواجاً لِتَسْکُنُوا اِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُم مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً اِنَّ فِی ذلِکَ لاَیاتٍ لِقَومٍ یَتَفَکَّرُونَ»([1])
انسان موجودى اجتماعى است که بیش از هر چیز به نهاد مقدّس خانواده نیاز دارد. نهاد مقدّس خانواده، شالوده اصلی اجتماع است و اوّلین نهاد پذیرفته شده جوامع بشری و شکل دهنده همه جوامع است و بین همه اقوام و ملل، از جایگاه بلند و ویژه‌ای برخوردار بوده و هست.
رشد و تکامل و هویت هر جامعه، بیش از هر چیز به رشد و تکامل نهاد مقدّس خانواده وابسته است. و تربیت همه انسان‌ها و تعالی همه جوامع بشری، مدیون نهاد مقدّس خانواده است.
آداب و سنن پذیرفته شده جوامع بشری، از نهاد مقدّس خانواده سرچشمه می‌گیرد و بیشترین نقش را در سلامت و ارتقای جامعه دارد. هر جامعه‌ای كه خانواده‌های آن از استحكام لازم برخوردار باشند، دارای ریشه و فرهنگ غنی است و می‌تواند با پشت سر گذاشتن موانع، در مسیر تعالی و پیشرفت حركت نماید.
نهاد مقدّس خانواده انسان ساز است و اگر کسی در درون خانواده، صحیح تربیت شود، هیچ تندباد فرهنگی نمی‌تواند به او آسیب برساند و هیچ دشمنی با هر حركت هجومی، نمی‌تواند آن جامعه را به زانو درآورد و شكست دهد.
همان گونه که فروپاشی هر جامعه‌ای از فروپاشی نهاد خانواده شروع می‌شود و در حقیقت برای شكست و به‌زانو درآوردن یك ملت، لازمه‌اش فروپاشی بنیان خانواده است. بی‌توجهی به تحكیم خانواده، فروپاشی این نهاد مقدّس را دنبال خواهد داشت و فروپاشی بنیان خانواده نتیجه‌اش، فروپاشی جامعه است. تاریخ گذشته و حال جهان و اتفاقاتی كه در بسیاری از كشورهای مستعمره در گذشته و كشورهای در حال توسعه‌ی امروز جهان، رخ داده است دلیل و شاهد بر این حقیقت است.
دین و نهاد مقدّس خانواده
نهاد خانواده، جزء خواستگاه دین مبین اسلام و به عنوان، یک بنیاد مقدّس است که در آموزه‌های دینی، با هزاران آداب، بر صیانت و تحکیم آن، توصیه و تأکید شده است، تا آن جایی که در حد مسجد، مقدّس و قابل احترام شمرده شده و اداره آن همانند فریضه نماز و مناسک حج، عمل عبادی به حساب می‌آید.
نهاد خانواده آن قدر مقدّس است که میان اعضای خانواده دوستی و مهربانی قرار داده است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:
«وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُمْ اَزْواجاً لِتَسْکُنُوا اِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُم مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً اِنَّ فِی ذلِکَ لاَیاتٍ لِقَومٍ یَتَفَکَّرُونَ»([2])
از نشانه های خداست آن که آفرید برای شما همسرانی از جنس خودتان تا بدیشان آرام گیرید و میان شما دوستی و مهربانی نهاد. هر آینه در این کار برای مردمی که بیندیشند نشانه ها و عبرتهاست.
نهاد خانواده آن قدر مقدّس است که نشستن اعضای خانواده در کنار همدیگر در آن، از اعتکاف در مسجد النبی بهتر است. پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «جُلوسُ المَرءِ عندَ عِیالِهِ أحَبُّ إلی اللّهِ تعالی مِنِ اعتِكافٍ فی مَسجِدِی هذا» ([3])
نشستن مرد در كنار خانواده‌اش، نزد خدای بزرگ دوست داشتنی‌تر از اعتكاف در این مسجدالنبی است.
نهاد خانواده آن قدر قداست دارد که کار در آن انسان را کارگزار خدا قرار می‌دهد. امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«خَیرُ نِسَائِكُمُ اَلطَّیبَةُ اَلرِّیحِ اَلطَّیبَةُ اَلطَّبِیخِ اَلَّتِی إِذَا أَنْفَقَتْ أَنْفَقَتْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِذَا أَمْسَكَتْ أَمْسَكَتْ بِمَعْرُوفٍ فَتِلْكَ عَامِلٌ مِنْ عُمَّالِ اَللَّهِ وَ عَامِلُ اَللَّهِ لاَ یخِیبُ وَ لاَ ینْدَمُ» ([4])
بهترین زنان شما کسانی هستند كه خوش بو، خوش پخت و خوش دست باشد، شایسته خرج کند و بجا از خرج کردن خوداری کند، چنین زنی كارگزار خداست و كارگزار خدا ناامید و پشیمان نمی‌شود.
یا در روایت دیگری آمده است که مردی خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و عرض كرد همسری دارم كه هرگاه وارد خانه می‌شوم به استقبالم می‌آید، و چون از خانه بیرون می‌روم بدرقه‌ام می‌كند و زمانی كه مرا اندوهگین می‌بیند می‌گوید: اگر برای رزق و روزی و مخارج زندگی غصه می‌خوری، بدان كه خداوند آن را به عهده گرفته است و اگر برای آخرت خود غصه می‌خوری، بسیار شایسته است، پیامبر گرامی می‌فرماید:
«بَشِّرْهَا بِالْجَنَّةِ وَ قُلْ لَهَا إِنَّكِ عَامِلَةٌ مِنْ عُمَّالِ اَللَّهِ وَ لَكِ فِی كُلِّ یوْمٍ أَجْرُ سَبْعِینَ شَهِیداً وَ فِی رِوَایةٍ أَنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عُمَّالاً وَ هَذِهِ مِنْ عُمَّالِهِ لَهَا نِصْفُ أَجْرِ اَلشَّهِیدِ»([5])
خدا كارگزارانی در روی زمین دارد و این زن یكی از كارگزاران خداست كه پاداش او برابر با نیمی از پاداش شهید است.
نهاد خانواده آن قدر مقدّس است که در آن باید با بهترین لباس‌ها و با بهترین عطرها و با بهترین زینت‌ها در آن جلوه گری کرد. پیامبر گرامی می‌فرماید:
«عَلَیهَا أَنْ تَطَیبَ بِأَطْیبِ طِیبِهَا وَ تَلْبَسَ أَحْسَنَ ثِیابِهَا وَ تَزَینَ بِأَحْسَنِ زِینَتِهَا» ([6])
خانم خانه باید از خوشبوترین عطرهایش، از زیباتری لباس‌هایش و از زیباترین زینت‌هایش برای شوهر استفاده كند.
نهاد خانواده آن قدر قداست دارد که نگاه اعضای خانواده به یک دیگر، رحمت الهی را فرود می‌آورد. پیامبر گرامی می‌فرماید:
«إذا نَظَرَ العَبدُ إلى وَجهِ زَوجِهِ ونَظَرَت إلَیهِ، نَظَرَ اللّهُ إلَیهِما نَظَرَ رَحمَةٍ» ([7])
هرگاه بنده، به چهره همسرش و همسرش به چهره او بنگرد، خداوند به آن دو، با نگاه مهرآمیز مى‌نگرد.
نهاد خانواده آن قدر مقدّس است که دست دادن اعضای خانواده به یک دیگر، سبب بخشش گناهان است. پیامبر گرامی می‌فرماید:
«فَإِذا أخَذَ بِكَفِّها وأخَذَت بِكَفِّهِ، تَساقَطَت ذُنوبُهُما مِن خِلالِ أصابِعِهِما» ([8])
هرگاه دست یكدیگر را بگیرند، گناهان آن دو، از لاى انگشتانشان فرو مى‌ریزد.
نهاد خانواده آن قدر قداست دارد که پذیرائی در آن بهتر از عبادت یك سال است. امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
«مَا مِنِ اِمْرَأَةٍ تَسْقِی زَوْجَهَا شَرْبَةً مِنْ مَاءٍ إِلاَّ كَانَ خَیراً لَهَا مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ صِیامٍ نَهَارُهَا وَ قِیامٍ لَیلُهَا وَ یبْنِی اَللَّهُ لَهَا بِكُلِّ شَرْبَةٍ تَسْقِی زَوْجَهَا مَدِینَةً فِی اَلْجَنَّةِ ، وَ غَفَرَ لَهَا سِتِّینَ خَطِیئَةً» ([9])
هر زنی كه به شوهرش مقداری آب دهد، برای او بهتر از عبادت یك سال است كه روزهایش روزه باشد و شب هایش عبادت كند و خداوند به جای هر مقدار آبی كه به شوهرش بنوشاند، شهری در بهشت برایش می‌سازد و شصت گناهش را می‌آمرزد.
نهاد خانواده آن قدر مقدّس است که مهر ورزی در آن، انسان را بهشتی می‌کند. پیامبر گرامی می‌فرماید: «یؤتى بِالرَّجُلِ مِن اُمَّتی یومَ القِیامَةِ وما لَهُ مِن حَسَنَةٍ تُرجى لَهُ الجَنَّةُ، فَیقولُ الرَّبُّ تَعالى: أدخِلوهُ الجَنَّةَ، فَإِنَّهُ كانَ یرحَمُ عِیالَهُ» ([10])
روز رستاخیز، مردى از امّت مرا مى‌آورند، در حالى كه هیچ كار نیكى كه به سبب آن، برایش امید بهشت برود، ندارد؛ امّا خداوند متعال مى‌فرماید: او را به بهشت ببرید، چرا كه به خانواده‌اش مهر مى‌ورزید است.
البته باید توجه داشت که خوش رفتاری در برابر رفتار خوب هنر نیست، هنر آن جا است که انسان در برابر بد اخلاقی، خوش رفتار باشد.
نهاد خانواده آن قدر قداست دارد که به هر بهانه‌ای، اجر و پاداش الهی را در پی دارد. پیامبر گرامی می‌فرماید:
«إنَّ الرَّجُلَ لَيُؤجَرُ في رَفعِ اللُّقمَةِ إلى فِي امرَأتِهِ» ([11])
مرد در برابر لقمه ای كه در دهان همسرش می گذارد پاداش می‌گیرد.
نهاد خانواده آن قدر مقدّس است که رضایت در آن، بهترین شفیع روز قیامت است. امام باقر علیه السلام می‌فرمایند:
«وَ لاَ شَفِیعَ لِلْمَرْأَةِ أَنْجَحُ عِنْدَ رَبِّهَا مِنْ رِضَا زَوْجِهَا» ([12])
برای زن هیچ شفیعی نزد پروردگارش به اندازه رضایت شوهرش سودمندتر نیست.
چرا این خواستگاه ارزشمند در حال تضعیف شدن است؟
حال سؤال این است، چرا نهاد خانواده، به عنوان یک بنیاد مقدّس جدی گرفته نمی‌شود؟!
چرا جوانان ما برای تشکیل آن بی‌رغبت شده و به بهانه‌های واهی و بی‌اساس از آن گریزانند؟!
چرا گفتارها، رفتارها و حرکت‌های ناپسند، جان اعضای خانواده را به لب آورده است؟!
چرا آسیب‌های خانواده در حال تبدیل شدن به بحران است؟!
و چرا بنیان خانواده در حال فروپاشی است؟!
جواب
یکی از مهم‌‌ترین عوامل تنزّل و تزلزل جایگاه نهاد مقدّس خانواده، ضعف ارزش‌ها و باورهای دینی است، این ضعف، نگاه به کانون خانه و خانواده را تغییر داده و آن را غیر لازم، غیر ضروری و غیر ارزشی کرده است، به گونه‌ای که به انگیزه‌ای فرو می‌پاشد و به بهانه‌ای تشکیل نمی‌شود.
تقویت باورهای دینی برای تقدّس نهاد خانواده
اگر ارزش‌ها و باورهای دینی تقویت شود، نگاه به کانون خانه و خانواده اصلاح می‌شود و نهاد خانواده تقدّس پیدا می‌کند. در این صورت زندگی لذّت‌بخش، دلپذیر، پرجاذبه و خواستنی خواهد شد. آنگاه چنین خانواده‌ای حرمت پیدا می‌کند و منبع احترام، منبع ادب، منبع اخلاق، منبع نیرو و منبع قدرت می‌شود.
در این هنگام، چنین خانواده‌ای کانون تربیت و نهاد انسان ساز می‌شود و نسل پاک تربیت می‌کند که با آن می‌شود در خیبر را کَند، هفت اقلیم را فتح کرد، هفت شهر عشق را پیمود و با آن می‌شود به زیر آورد چرخ نیلوفری را.
اگر نهاد خانواده تقدّس پیدا کرد
اگر نهاد خانواده، تقدّس پیدا کرد، این خانواده منبع تدیّن می‌شود و خانواده‌ی توحیدی و فاطمی شکل می‌گیرد و یک زندگی آرمانی شکل می‌گیرد. چنین خانواده‌ای مانند مسجد، مقدّس و قابل احترام می‌شود و اداره زندگی همانند حج و نماز، عمل عبادی به حساب می‌آید، به حدی که عروس برای ورود به آن، مُحرِم گونه با لباس سفید وارد می‌شود.
اگر نگاه به نهاد خانواده، مقدّس شود، تلاش برای چنین خانواده‌ای حرکت جهادی به حساب می‌آید و اداه کننده آن در زمره مجاهد فی سبیل الله قرار می‌گیرد. به همین خاطر امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «اَلکادُّ عَلَی عِیالِهِ کَالْمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللهِ» ([13])کسی که برای روزی خانواده‌اش زحمت می‌کشد مانند مجاهدِ در راه خداست.
اگر نگاه به نهاد خانواده، مقدّس شود، چنین خانواده‌ای استحکام پیدا می‌کند و از آسیب و خطر فروپاشی نجات پیدا می‌کنند. دیگر هیچ خطری نمی‌تواند آن را تهدید کند و هیچ آسیبی نمی‌تواند آن را متزلزل نماید. در این هنگام بسیاری از مشکلات و بسیاری از چالش‌های رَخت برمی‌بندد. دیگر مشکلات اقتصادی، فرد را به زانو در نمی‌آورد و کسی برای اداره‌ی آن کم نمی‌آورد. دیگر بی‌مسئولیتی، بی‌ادبی، بی‌اخلاقی و رفتارهای ناشایست در منش افراد خانواده، دیده نمی شود و هزاران پرونده در دادگاها، از نطفه، مختومه می‌شود.
این جا است که همه جوانان همانند نوجوانان زمان دفاع مقدّس، که سر از پا نمی‌شناختند و برای اعزام به جبهه، شناسنامه‌های خود را دست‌کاری می‌کردند و ما به این امر مقدّس و جهادی افتخار می‌کردیم؛ امروز هم جوانان ما با مسئولیت پذیری و رغبت، به عنوان یک عمل جهادی، برای تشکیل نهاد مقدّس خانواده سر از پا نمی‌شناسند.
اگر ما در اداره‌ی خانه و خانواده کم می‌آوریم بخاطر این است که از این منبع نیرو غافل شده‌ایم. پس بیایم با تقویت ارزش‌ها و باورهای دینی، نگاه به خانواده را مقدّس نماییم و برای تحکیم و صیانت آن بکوشیم.
دین مبین اسلام برای تحکیم کانون مقدّس خانواده، با نگاه دینی و ایمانی، راه‌کارهای ارزشمندی را وضع کرده است که همگی بر تحکیم و صیانت نهاد مقدّس خانواده استوار است که در مقاله‌ای با عنوان: اصول و مبانی تحکیم و صیانت خانواده‌ی توحیدی و فاطمی به آن پرداخته می‌شود.
[1]. سوره روم آیه 21
[2]. سوره روم آیه 21
[3]. تنبيه الخواطر صفحه: 122 حدیث: 2
[4]. الکافي: جلد: ۵ صفحه: ۳۲۵.
[5]. الکافي: جلد: ۵ صفحه: ۳۲4.
[6]. الکافي: جلد: ۵ صفحه: 508.
[7]. تنبیه الغافلین، صفحه: ۳۴۳.
[8]. تنبیه الغافلین، صفحه: ۳۴۳.
[9]. إرشاد القلوب: صفحه: 175.
[10]. من لا یحضره الفقیه جلد:۱ صفحه: ۱۸۸.
[11]. المحجّة البيضاء: جلد: 3 صفحه: 70.
[12]. بحار الأنوار: جلد:103 صفحه: 256.
[13]. بحار الأنوار: جلد: 103 صفحه: 59.
دیدگاهتان را بنویسید