احکام چند دقیقه ای: آداب ظاهری و باطنی نماز

امام صادق علیه السلام در رعایت آداب نماز می‌فرماید: «عَلَیکمْ بِحُسْنِ الصَّلاةِ»[1] بر شما باد نیکو نماز گزاردن، یعنی آداب ظاهری و باطنی آن را رعایت کردن.

بخشی از آداب ظاهری نماز

1. پیش از نماز مسواک کردن؛
2. لباس تمیز دربر داشتن؛
3. موقع نماز معطر بودن؛
4. انگشتر عقیق در دست داشتن؛
5. اقامه نماز در اول وقت: امام رضا علیه السلام به ابراهیم بن موسی فرمود: «لَا تُؤَخِّرَنَّ صَلَاةً عَنْ أَوَّلِ وَقْتِهَا إِلَی آخِرِ وَقْتِهَا مِنْ غَیرِ عِلَّةٍ عَلَیک ابْدَاً بِأَوَّلِ الْوَقْت»[2] انجام نماز را بدون علت از اول وقت آن تأخیر نینداز، بر تو باد همیشه به (نماز) اول وقت؛
6. رعایت نظم و انضباط در صفوف نماز: پیامبر گرامی می‌فرماید: «سوُّوا صُفُوفَکمْ فَاِنَّ تَسْوِیةَ الصَّفِّ تَمامُ الصَّلاة»[3] صف‌های نماز را منظم کنید؛ زیرا مرتب بودن صفوف شرط تمام و کمال نماز است؛
7. نماز را با دعا آغاز کردن: وَجَّهْتُ وَجْهِی لِلَّذِی فَطَرَ السَّماَواَتِ وَ الاْرضَ عَالِمِ الْغَیبِ وَ الشَّهَادَةِ حنِیفاً مُسلِماً وَ مَا أنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ- – إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکی وَ مَحْیای وَ مَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ — لا شَرِیک لَهُ وَ بِذَلِک أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ … [4] 
8. و پیش از قرائت اعُوذُ بِاللّه گفتن
9. آرام و با طمأنینه نماز خواندن؛
10. نماز را به جماعت اقامه کردن؛
11. پیش از قرائت اعُوذُ بِاللّه گفتن

بخشی از آداب باطنی نماز

1. حضور قلب: امام باقر علیه السلام: «عَلَیک بِالْإِقْبَالِ عَلَی صَلَاتِک فَإِنَّمَا یحْسَبُ لَک مِنْهَا مَا أَقْبَلْتَ عَلَیه»[5] در نماز توجّه به خدا داشته باش، زیرا از نماز آن مقدار قبول می شود که تو به آن توجّه داری.
2. خضوع و خشوع: «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ هُمْ فِى صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ»[6] اهل ایمان هنگامى که به پیروزى و رستگارى مى رسند که در نمازشان خاضع و خاشع باشند. پیامبر گرامی: صلى الله عليه و آله: «لا صَلاةَ لِمَن لا يَتَخَشَّعُ في صلاتِهِ»[7] كسى كه در نماز خود خشوع ندارد نمازش نماز نيست.
3. در نیت و عمل اخلاص داشتن: امام على علیه السلام: «طُوبى لِمَن اَخْلَصَ للهِ عَمَلَه»[8] خوشا به حال کسى که در عمل اخلاص داشته باشد.
4. خدا را به گونه عبادت کنیم مثل این که او را می‌بینیم پیامبر گرامی: «يا أبا ذرٍّ، اُعبُدِ اللّه َ كَأنَّكَ تَراهُ، فَإن لَم تَكُن تَراهُ، فَإنَّهُ يَراكَ»[9] خدا را چنان عبادت كن كه گويى او را مى بينى؛ و اگر تو او را نمى بينى او تو را مى بيند.
5. عاشقانه نماز خواندن: پیامبر گرامی صلى الله علیه و آله و سلم در باره می‌فرماید: «أفضَلُ النّاسِ مَن عَشِقَ العِبادَةَ فَعانَقَها، و أحَبَّها بقَلبِهِ، و باشَرَها بِجَسَدِهِ، و تَفرَّغَ لَها، فَهُو لا يُبالي عَلى ما أصبَحَ مِنَ الدُّنيا : عَلى عُسرٍ أم عَلى يُسرٍ»[10] برترین مردم کسی است که خداوند تبارک و تعالی را عاشقانه عبادت کند و آن را در آغوش گیرد پس، دست در گردن آن آويزد و از صميم دل دوستش بدارد و با پيكر خود با آن در آميزد و خويشتن را وقف آن گرداند؛ پس چنين شخصى را باكى نباشد كه دنيايش به سختى گذرد يا به آسانى.
6. همچنین امام صادق علیه السلام در باب آداب نماز می‌فرماید: «قَالَ اللَّهُ تَبَارَک وَ تَعَالَی إِنَّمَا أَقْبَلُ الصَّلَاةَ لِمَنْ تَوَاضَعَ لِعَظَمَتِی وَ یکفُّ نَفْسَهُ عَنِ الشَّهَوَاتِ مِنْ أَجْلِی وَ یقْطَعُ نَهَارَهُ بِذِکرِی وَ لَا یتَعَاظَمُ عَلَی خَلْقِی وَ یطْعِمُ الْجَائِعَ وَ یکسُو الْعَارِی وَ یرْحَمُ الْمُصَابَ وَ یؤْوِی الْغَرِیب»[11] خداوند متعال فرمود: نماز کسی را می پذیرم که در مقابل عظمت من خاضع باشد؛ از خواسته های نفسانی به خاطر من خود را دور کند؛ روزش را با یاد من به پایان برد؛ بر بندگانم بزرگی نفروشد؛ به گرسنه غذا دهد؛ برهنه را بپوشاند؛ به مصیبت دیده مهربانی کند؛ غریب را پناه دهد.
7. و ده‌ها شرائط دیگر از جمله توجه به معانی قرائت و اذکار نماز، توجه به فلسفه اعمال

[1].بحار الأنوار : 74/162/24.

[2].بحار الانوار، ج 49، ص 49.

[3]. بحار الانوار، ج ,۸۸ ص ۲۰ 

[4]. دعاهای قرانی

[5]. بحارالانوار، ج 84، ص 201 

[6]. آیه 2 سوره مؤمنون

[7].دلائل الصدق لنهج الحق، ج‏4، ص: 54

[8].  غرر الحكم : 5964 

[9]. كنز العمّال : 5250.

[10]. الكافي : 2/83/3.

[11]. بحار الأنوار : 69 / 391 / 66