پس از پیروزی انقلاب اسلامی به منظور گسترش فرهنگ پژوهش در جامعه و قدردانی از محققین و پژوهشگران روز 25 آذر به نام روز پژوهش نام‌گذاری شد .اینک در کشور بخشی از مؤسسات با شرائط مناسب و لازم به تحقیق و پژوهش مشغول هستند و دستاوردهای مهم و ارزشمندی ارائه کرده‌انداما در یک نگاه کلی شرائط حاکم بر تحقیق و پژوهش کشور از جایگاه لازم برخوردار نیست؛ که باید به الزامات تحقیق و پژوهش بیشتر توجه شود وبرای رفع آفت‌ها و آسیب‌های تحقیق و پژوهش اقدام جدی صورت گیرد.
قرآن مجید، جامعۀ اسلامی را به تحقیق و پژوهش، دعوت می‌کند و می‌فرماید:
قُلِ انْظُرُوا مَاذَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ وَمَا تُغْنِي الْآيَاتُ وَالنُّذُرُ عَنْ قَوْمٍ لَا يُؤْمِنُونَ
بگو: بنگريد كه چه در آسمانها و زمين است! ولی اين نشانه‌ها و هشدارها کسانی را كه ايمان نمى‌آورند سود نمى‌بخشد.
“قُلِ انْظُرُوا” ندای الهی است که چهارده قرن است بر تارک اعصار می‌درخشد و همه بشریت را به تحقیق و پژوهش دعوت می‌کند.
قرآن کریم، همه هستی را برای تحقیق و پژوهش معرفی می‌کند و آن را علامت خردورزی انسان‌ها می‌داند و می‌فرماید:
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز، و کشتی‌هایی که در دریا به سود مردم در حرکتند، و بارانى که خداوند از آسمان فرو مى‌فرستد تا زمين مرده را بدان زنده سازد و جنبندگان را در آن پراكنده كند و حركت بادها، و ابرهاى مسخّر ميان زمين و آسمان؛ نشانه‌هایی است برای کسانی که می‌اندیشند
قرآن مجید، ابراهیم خلیل علی‌نبیناوعلیه‌السلام را به ویژگی تحقیق در آفرینش می‌ستاید و می‌فرماید:
وَكَذَٰلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ
و این چنین ما به ابراهیم ملکوت و باطن آسمانها و زمین را ارائه دادیم تا به مقام اهل یقین برسد
جهان هستی مالامال از اسرار و رازهایی است که بخشی از آن به وسیلۀ انسان، کشف شده است، و بخش انبوه آن در ابهام باقی مانده است، آن‌چه انسان به آن دست‌یافته، قطره‌ای از اقیانوس بیکران هستی است.
تحقیق و پژوهش، اسرار آفرینش و حقایق هستی را به انسان نشان داده و دایره نفوذ انسان را در کاینات گسترش می‌دهد و گنجینه‌های معارف و جایگاه خالق هستی را نمایان می‌سازد.
تحقیق و پژوهش، فطرت خداجوی انسان را شکوفا کرده، گوهر ظرفیت و استعداد انسان را نمایان ساخته، انسان را لایق مقام شامخ جانشینی کرده و او را به زندگی سعادتمند رهنمون می‌سازد.
پژوهش تمدن‌ساز و تحول آفرین است و یکی از مهم‌ترین عوامل خودکفایی و استقلال یک کشور و یکی از مؤلفه‌های قدرت به حساب می‌آید.
پژوهش یكی از اساسی‌ترین نیازهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامع بشری است.
پژوهش شاهراه ارتباط با دنیای پیرامون برای زندگی بهتر و ارزشمندتر است.
همان‌گونه که پژوهش بر تولید علم استوار است یکی از بهترین روش‌های تولید ثروت است.
با تحقیق و پژوهش است که به تمامی عوامل تولید ثروت از جمله اقتصاد دانش بنیان و محصولات هایتک می‌توان دست یافت.
الزامات تحقیق و پژوهش
- پژوهش باید براساس نقشه جامع و تعیین اولویت‌های علمی باشد؛
- اولویت‌های پژوهش باید بر اساس نیاز سنجی و پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه باشد؛
- پژوهش باید در فضای کاملاً رقابتی و سالم باشد؛
- پژوهش باید با ارتباط بین دانشگاه و بازار، به تولید ثروت بیانجامد؛
- پژوهش باید بر نظام علمی و منطقی استوار باشد؛
- پژوهش باید در مراکز تحقیقاتی اصولی مدیریت شده، انجام شود؛
- پژوهش باید توسط افراد متخصص و متعهد صورت گیرد؛
- باید مشکلات و موانع موجود بر سر راه تحقیق و پژوهش برطرف شود؛
- باید به مقام بلند مرتبه پژوهشگران و دانشمندان احترام گذاشت و به زحمات آنان ارج نهاد؛
- باید از دولتی شدن و انحصارگرایی پژوهش به شدت پرهیز شود.
آفت‌ها و آسیب‌های تحقیق و پژوهش
- پژوهش بدون نیازسنجی و اولویت‌بندی؛
- پژوهش بدون تخصیص و تأمین بودجه مورد نیاز؛
- پژوهش بدون پیوند با بازار کار و عدم برگشت هزینه‌های انجام شده؛
- مستند نشدن پژوهش برای اشتراک گذاری و بهره‌برداری‌های بعدی.
شرائط تحقیق و پژوهش در کشور
بخشی از مؤسسات دانش‌بنیان، و بخشی از سازمان‌ها و مراکز با شرائط مناسب و لازم به تحقیق و پژوهش مشغول هستند و دستاوردهای مهم و ارزشمندی ارائه کرده‌اند، اما در یک نگاه کلی شرائط حاکم بر تحقیق و پژوهش کشور از قرار زیر است:
- تحقیق و پژوهش از جایگاه لازم برخوردار نیست؛
- برای پژوهش به صورت اصولی هزینه نمی‌شود؛
- برای پژوهش به صورت اصولی وقت گذاری نمی‌شود؛
- برای پژوهش، همه امکانات و سرمایه‌های کشور بکارگیری نمی‌شود؛
- برای پژوهش، به ظرفیت‌ها، توانائی‌ها توجه نمی‌شود؛
- پژوهش در بعضی از موارد به صورت منطقی و اصولی مدیریت نمی‌شود؛
- در بعضی از موارد بجای پژوهش کپی‌برداری می‌شود؛
- دانشمندان و پژوهشگران جایگاه لازم را ندارند؛
- بسیاری از امور بدون توجه به پژوهش انجام می‌شود؛
- در بعضی از موارد برای پژوهش از افراد ناصالح استفاده می‌شود.
به امید روزی که با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های تحقیق و پژوهش، کشورِ امام زمان به اوج عزت و خودکفایی برسد و در تولید علم و دانش و ثروت سرآمد جهان شود بگونه‌ای که هرکس دنبال علم و دانش بود مجبور شود به ایران اسلامی سفر کند.
دیدگاهتان را بنویسید