واجبات نماز

واجب اوّل: نیت (قصد الفعل)

واجبات نیت

1. قصد انجام نماز؛
2. قصد قربت، «التقرب إلی الله تعالی و امتثال أمره» نماز را براى انجام فرمان و تقرب به خداوند آورده شود؛
3. اخلاص «یعتبر فیه الاخلاص» عمل برای خداوند تبارک و تعالی انجام شود به دور از ریا و لو یک لحظه و لو یک جزء یا یک وصف؛
4. تعیین نوع نماز «یجب تعیین نوع الصلاة» (اداً یا قضاً، ظهر یا عصر)؛
5. رعایت ترتیب: اوّل ظهر سپس عصر و اوّل مغرب سپس عشا؛
6. استمرار نیت تا آخر نماز.

مسئله

لازم نیست نیت را به زبان آورد «لایجب فیها التلفظ، لانها أمر قلبی».

لازم نیست نیت قصر و اتمام داشته باشد «لایجب نیة القصر و الاتمام».

لازم نیست قصد وجوب داشته باشد.

واجب دوّم: قیام (ایستادن)

قیام واجب در نماز نوع است: واجب رکنی و واجب غیر رکنی.

قیام واجب رکنی:

1. قیام موقع گفتن تکبیرة الاحرام «القیام رکن فی تکبیرة الاحرام التی تقارنها النیة»؛
2. قیام قبل از رکوع «القیام المتصل بالرکوع الذی یقع الرکوع عنه».

قیام واجب غیر رکنی:

1. موقع خواندن حمد و سوره؛
2. قیام بعد از رکوع.

واجبات قیام

1. استقرار: قرار و آرامش داشتن «یجب الاستقرار فی القیام»؛
2. استقلال: به چیزی تکیه ندادن «و لایجوز الاستناد إلی شی‏ء حال القیام مع الاختیار»؛
3. انتصاب: راست قامت ایستادن و سر را پایین نینداختن «یجب مع الامکان الانتصاب فی القیام بحسب حال المصلی» و «الاحوط الاولی نصب العنق»؛
4. اعتدال: روی دو پا ایستادن و فاصله دو پا به صورت معمول بودن «یجب الوقوف علی القدمین علی الاقوی» و «یعتبر فی القیام عدم التفریج الفاحش بین الرجلین».

احکام قیام

لازم نیست سنگینى بدن روى هر دو به صورت تساوی تقسیم شود «لایجب التسویة بین الرجلین فی الاعتماد».

حرکت دادن دست و انگشتان در موقع خواندن حمد اشکال ندارد، اگر چه احتیاط مستحب آن است که آنها را هم حرکت ندهد.

کسانی که توان ایستادن کامل را ندارند به هر اندازه‌ای که می‌توانند باید بایستند حتی با تکیه دادن (چه متصل و چه منقطع) و باید قیام هنگام تکبیر الاحرام و قیام متصل به رکوع را انجام دهند.

مستحبات قیام

1. راست ایستادن؛
2. شانه‏ ها را پایین انداختن؛
3. دستها را روى رانها گذاشتن؛
4. انگشتها را به هم چسباندن؛
5. جاى سجده را نگاه کردن؛
6. سنگینى بدن را به طور مساوى روى دو پا انداختن؛
7. حالت خضوع و خشوع داشتن؛
8. پاها را هم تراز هم قرار دادن؛
9. مردها پاها را از سه انگشت تا یک وجب فاصله دادن؛
10. زن‌ها پاها را به هم بچسباندن.

واجب سوّم: تکبیرة الاحرام (واجب رکنی)

1. ایستادن: تمام شرائط قیام را داشته باشد «في حالة القيام»؛
2. تلفظ: صحیح بیان شود «أن تکون الذکر صحيحة»؛
3. پیوسته: دو کلمه «اَللهُ» و «أَکبَرُ» با هم ادا شود و بین آنها فاصله نیفتد؛
4. استقلال: مستقل بیان شود و به کلمه قبل متصل نشود «الاحوط ترک وصلها بما قبلها»؛
5. واحد: یک بار بیان شود و تکرار نشود « کبر واحدة».

کسانی که توان ایستادن کامل را ندارند به هر اندازه‌ای که می‌توانند باید بایستند حتی با تکیه دادن (چه متصل و چه منقطع) و باید قیام هنگام تکبیر الاحرام و قیام متصل به رکوع را انجام دهند.

مستحبات تکبیرة الاحرام

1. بعد از تکبیرة الاحرام بگوید: «یا مُحْسِنُ قَدْ اَتاکَ المـُسِیءُ وَقَدْ اَمَرْتَ الْمـُحْسِنَ انْ یَتَجاوَزَ عَنِ الْمـُسِیءِ انْتَ الْمـُحْسِنُ وَ اَنَا الْمـُسِیءُ بِحَقِّ مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَ تَجَاوَزْ عَنْ قَبِیحِ مَا تَعْلَمُ مِنِّی»؛
2. موقع گفتن تکبیرة الاحرام، دست‌ها را تا مقابل گوش بالا ببرد «یستحب رفع الیدین عند التکبیر إلی الاذنین، أو إلی حیال وجهه مبتدءا بالتکبیر بابتداء الرفع و منتهیا بانتهائه و الاولی أن لایتجاوز الاذنین، و أن یضم أصابع الکفین، و یستقبل بباطنهما القبلة»؛
3. همراه با شش تکبیر باشد.

احکام تکبیرة الاحرام

اگر شک کند که تکبیرة الاحرام را گفته یا نه، چنانچه مشغول خواندن چیزى شده به شک خود اعتنا نکند. و اگر چیزى نخوانده، باید تکبیر را بگوید.

اگر بعد از گفتن تکبیرة الاحرام شک کند که آن را صحیح گفته یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند.

واجب چهارم: رکوع (واجب رکنی) (هر رکعت یک رکوع)

1. از قیام رکوع کردن «یقع الرکوع عن القیام، و هو القیام المتصل بالرکوع»؛
2. به قصد رکوع خم شدن «یعتبر فی الانحناء أن یکون بقصد الرکوع و بحد المتعارف»؛
3. آرامش و قرار داشتن «یجب الطمأنینة حال الذکر الواجب»؛
4. ذکر را صحیح تلفظ کردن «یجب الذکر فی الرکوع»؛
5. سر از رکوع بر داشتن«رفع الرأس منه»؛
6. بعد از رکوع قیام کردن و شرائط قیام را رعایت کردن «ینتصب قائما مطمئنا».

حد رکوع

به قدری خم شود که سر انگشتان به سر زانو برسد: آیت الله سیستانی

به قدری خم شود که بتواند دست را بر زانو بگذارد: سایر مراجع.

قرار دادن دست‌ها روی زانوها

بنا بر احتیاط واجب دست‌ها را روی زانوها بگذارد: آیات عظام خامنه‌ای، فاضل و مکارم.

بنا بر احتیاط مستحب دست‌ها را روی زانوها بگذارد: آیت الله سبحانی

قرار دادن دست‌ها روی زانو لازم نیست: سایر مراجع.

واجب پنجم: سجود (واجب رکنی) (هر رکعت دو سجده)

1. از قیام به سجده رفتن؛
2. به قصد سجده، هفت موضع را روی زمین گذاشتن (الاعتماد علي الاعضاء السبعة)؛
3. مواضع هفتگانه، هم سطح بودن؛
4. بدون مانع، پیشانی را بر مایصح السجود قرار گرفتن؛
5. آرامش و قرار داشتن؛
6. ذکر سجده را صحیح تلفظ کردن؛
7. پس از ذکر از سجده سر بر داشتن؛
8. در نشستن قرار، آرامش و اعتدال داشتن.

واجب ششم: قرائت

1. ایستادن (تمام شرائط قیام را داشته باشد)؛
2. خواندن حمد و یک سوره کامل با بسم الله (غیر از عزائم)؛
3. ادا کردن صحیح مخارج حروف (فراگیری واجب است)؛
4. ادا کردن آهسته در ظهر و عصر و بلند در بقیه (بیان معیار)؛
5. در رکعت اوّل و دوّم قرائت کردن.

واجب هفتم: ذکر

1. ایستادن (تمام شرائط قیام را داشته باشد)؛
2. ادا کردن صحیح مخارج حروف (فراگیری واجب است)؛
3. در رکعت سوّم و چهارم قرائت کردن؛
4. این جملات را صحیح ادا کند: «سُبْحانَ اللهِ، وَ الْحَمْدُ لِلهِ، وَ لا إلهَ إلاّ اللهُ، وَ اللهُ أکْبَرُ»؛
5. آهسته ادا شود؛
6. سه بار تکرار شود.

واجب هشتم: تشهد

1. نشستن روی دو زانو: يجب الجلوس مطمئنا حال التشهد؛
2. آرامش و طمئنينه داشتن؛
3. تلفظ صحیح کلمات: و يجب فيه اللفظ الصحيح الموافق للعربية؛
4. أن يقول: أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ‏ اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد؛
5. بعد از سجده رکعت دوّم و رکعت چهار و رکعت سوم نماز مغرب آورده شود.

واجب نهم: سلام

1. نشستن روی دو زانو: يجب الجلوس مطمئنا حال السلام؛
2. آرامش و طمئنينه داشتن؛
3. تلفظ صحیح کلمات: و يجب فيه اللفظ الصحيح الموافق للعربية؛
4. أن يقول: اَلسَّلامُ عَلَیک اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَینا وَ عَلی عِبادِ اللَّهِ الصّالِحینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکمْ وَ رَحْمَهُ اللَّه وَ بَرَکاتُهُ؛
5. بعد از تشهد رکعت دوّم نماز صبح و رکعت سوم نماز مغرب و رکعت چهارم نمازهای ظهر، عصر و عشا آورده شود.

واجب دهم: ترتیب

يجب الترتيب في أفعال الصلاة، فيجب تقديم تکبيرة الاحرام علي القراءة، و الفاتحة علي السورة، و هي علي الرکوع، و هو علي السجود و هکذا

1. اگر عمدا ترتيب نماز به هم بخورد، نماز باطل است.
2. اگر سهوی رکنى فراموش شود و وارد رکن بعدی شود، نماز باطل است.
3. اگر سهوی رکنى فراموش شود و وارد عمل غیر رکنی شود، باید جبران شود.
4. اگر سهوی غیر رکنى فراموش شود و وارد عمل غیر رکن دیگر شود، باید جبران شود.
5. اگر سهوی غیر رکنى فراموش شود و وارد عمل رکن شود، نماز صحیح است.

واجب یازدهم: موالات

بايد نماز با موالات خوانده شود يعنى کارهاى نماز مانند رکوع و سجود و تشهد پی در پی و پشت‏ سر هم بیاید و اگر موالات عمدی و سهوی مراعات نشود نماز باطل است. [1]

[1]. توضیح المسائل مراجع باب واجبات نماز.