مناقب و فضائل حضرت امام علی علیه السلام

مناقب و فضائل مولی الموحدین أَمِیرِاَلْمُؤْمِنِینَ عَلِی بْنِ أَبِی‌طَالِبٍ علیه السلام بی‌شمار و بی‌مانند است. پیامبر گرامی اسلام صَلَّى اَللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِه درباره‌ی فضائل امام علی علیه السلام می‌فرماید: لَوْ أَنَّ اَلْغِیاضَ أَقْلاَمٌ وَ اَلْبَحْرَ مِدَادٌ وَ اَلْجِنَّ حُسَّابٌ وَ اَلْإِنْسَ کتَّابٌ مَا أَحْصَوْا فَضَائِلَ أَمِیرِاَلْمُؤْمِنِینَ عَلِی بْنِ أَبِی‌طَالِبٍ عَلَيْهِ الْسَّلام. اگر درختان قلم و دریاها مرکب و جنیان حسابگر و آدمیان نویسنده باشند؛ نمی‌توانند فضائل على بن ابى طالب را بشمارند.

کتاب فضل تو را آب بحر کافی نیست * که ترکنم سر انگشت و صفحه بشمارم

مناقب و فضائل امام علی علیه السلام

مَوْلَی‏ الْکَوْنَیْن‏، أَبُو الْحَسَنَیْن‏، یَعْسُوبُ‏ الدِّین‏، رئیس‏ الموحّدینَ، قَائِد الْغُرِّ الْمُحَجَّلِین‏، سَیدُ اَلْمُسْلِمِینَ، إِمَامُ اَلْمُتَّقِینَ‏، أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ، أَسَدُ اللَّهِ الْغَالِب‏ و مَظْهَرُ الْعَجَائِبِ الْإِمَام‏ عَلِیُّ بْنَ أَبِی طَالِب

مناقب و فضائل مولی الموحدین أَمِیرِاَلْمُؤْمِنِینَ عَلِی بْنِ أَبِی‌طَالِبٍ علیه السلام بی‌شمار و بی‌مانند است به گونه‌ای که نه تنها افتخار بشریت بلکه افتخار انبیاء و هستی است.

توئی آن نقطه بالای فوق ایدیهم * که در وقت تنزل تحت بسم الله را بائی

پیامبر گرامی اسلام صَلَّى اَللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِه درباره‌ی فضائل امام علی علیه السلام می‌فرماید: لَوْ أَنَّ اَلْغِیاضَ أَقْلاَمٌ وَ اَلْبَحْرَ مِدَادٌ وَ اَلْجِنَّ حُسَّابٌ وَ اَلْإِنْسَ کتَّابٌ مَا أَحْصَوْا فَضَائِلَ أَمِیرِاَلْمُؤْمِنِینَ عَلِی بْنِ أَبِی‌طَالِبٍ عَلَيْهِ الْسَّلام. اگر درختان قلم و دریاها مرکب و جنیان حسابگر و آدمیان نویسنده باشند؛ نمی‌توانند فضائل على بن ابى طالب را بشمارند.

کتاب فضل تو را آب بحر کافی نیست * که ترکنم سر انگشت و صفحه بشمارم

در روایت دیگری پیامبر گرامی اسلام درباره‌ی فضائل امام علی می‌فرماید: مَنْ أرادَ أنْ یَنْظُرَ إلى آدَمَ فی عِلْمِهِ وَ إلى نُوح فی فَهْمِهِ وَ إلى إبْراهیمَ فی حِلْمِهِ وَ إلى یَحْیَى بْنِ زَکَریَّا فی زُهْدِهِ وَ إلى مُوسَى بْنِ عِمْرانَ فی بَطْشِهِ، فَلْیَنْظُرْ إلى عَلیِّ بْنِ أبی طالِب. هر که بخواهد دانش آدم و فهم نوح و بردبارى ابراهیم و زُهد یحیى بن زکریّا و توانمندى موسى بن عمران را بنگرد، على بن ابى طالب را نظاره کند.

هم آدم و شیث هم ایوب و هم ادریس * هم یوسف و هم یونس و هم هود علی بود

هم موسی و هم عیسی و هم خضر و هم الیاس * هم صالح پیغمبر و داود علی بود

مدال‌ها و فضائل امام علی علیه السلام

مناقب و فضائل حضرت امام علی علیه السلام بسیار است و در این نوشتار به بخشی از آن، به اختصار اشاره می‌شود:

1. نُورُ عَلِی‌ مِنْ نُورِ اللَّهِ

یکی از فضائل امام علی علیه السلام، خلق ملائکه از نور آن بزرگوار است. پیامبر گرامی اسلام در ترسیم ابتدای خلقت می‌فرماید: ثُمَّ فَتَقَ نُورَ أَخِی عَلِی‌ فَخَلَقَ مِنْهُ الْمَلآئِکَةَ، فَالْمَلآئِکَةُ مِنْ نُورِ أَخِی عَلِی‌ وَ نُورُ عَلِی‌ مِنْ نُورِ اللَّهِ وَ عَلِی أَفْضَلُ مِنَ الْمَلآئِکَةِ. آنگاه نور برادرم علی را شکافت و از آن نور فرشتگان را آفرید؛ پس فرشتگان از نور علی هستند و نور علی از نور خداست و علی برتر از ملائکه است.

2. کعبه محل ولادت

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، تولد آن بزرگوار در کعبه است، آن‌گاه که فاطمه بنت اسد سَلامُ الله عَلَیْها، مادر امام علی علیه السلام،  درد زایمان گرفت با الهام الهی وارد مسجدالحرام شد و رو به دیوار کعبه با خدای خویش سخن گفت، ناگاه دیوار کعبه شکافت و فاطمه بنت اسد از شکاف دیوار داخل کعبه شد و فرزند دلبندش در کعبه متولد شد.

به حریم کعبه رفتم به حرم رهم ندادند * که تو در برون چه کردی که درون خانه آیی

3. یرْفَعُ لی فِی کلِّ یوْمٍ عَلَماً مِنْ أخْلاقِهِ

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، پرورش در آغوش پیامبر است. امام علی علیه السلام در این زمینه می‌فرماید: وَلَقَدْ کنْتُ أَتَّبِعُهُ اتِّبَاعَ الْفَصِیلِ أَثَرَ أُمِّهِ، یرْفَعُ لی فِی کلِّ یوْمٍ عَلَماً مِنْ أخْلاقِهِ، وَیأْمُرُنی بِالْإِقْتِدَاءِ بِهِ. و من او را پیروی می‌کردم، چنان که کودک از مادر. هر روز یکی از اخلاق نیکوی خویش را برایم آشکار می‌ساخت و مرا به پیروی از آن می‌گماشت.

4. أَرَی نُورَ الْوَحْی وَالرِّسَالَةِ

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، دیدن نور وحی و رسالت است. امام علی علیه السلام در خطبه قاصعه هنگامه بعثت را چنین بیان می‌کند: أَرَی نُورَ الْوَحْی وَالرِّسَالَةِ، وَأَشُمُّ رِیحَ النُّبُوَّةِ وَلَقَدْ سَمِعْتُ رَنَّةَ الشَّیطَانِ حِینَ نَزَلَ الْوَحْی عَلَیه ِصَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ فَقُلْتُ: یا رَسُولَ اللهِ مَا هذِهِ الرَّنَّةُ؟ فَقَالَ: هذَا الشَّیطَانُ قَدْ أَیسَ مِنْ عِبَادَتِهِ، إِنَّک تَسْمَعُ مَا أَسْمَعُ، وَتَرَی مَا أَرَی، إِلاَّ أَنَّک لَسْتَ بِنَبِی، وَلکنَّک وَزِیرٌ، وَإِنَّک لَعَلَی خَیرٍ. من هنگام بعثت نور وحی و رسالت را دیدم و رائحه‌ی نبوّت را استشمام می‌کردم، در آن هنگام ناله شیطان را شنیدم، گفتم: ای رسول خدا، این ناله‌ی کیست؟ و او فرمود: ناله‌ی شیطان است که از پرستش خویش مأیوس گشته است. به تحقیق تو آن چه را من می‌شنوم، می‌شنوی، و آن چه را که من می‌بینم، می‌بینی.

5. نخستین اسلام آورنده

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، آن بزرگوار اولین گرونده به اسلام است. امام علی علیه السلام در این زمینه می‌فرماید: وَلَمْ یجْمَعْ بَیتٌ وَاحِدٌ یوْمَئِذٍ فِی الْإِسْلاَمِ غَیرَ رَسُولِ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَخَدِیجَةَ وَأَنَا ثَالِثُهُمَا. هیچ خانه به اسلام راه نیافته بود جز خانه رسول خدا و خدیجه و من سوّمین آنان بودم.

6. جوانمردی بین بزرگان قریش

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، اولین پذیرنده‌ی دعوت بین خویشاوندان پیامبر است. پیامبر گرامی اسلام بر اساس آیه: وَأَنْذِرْ عَشِیرَتَک الأقْرَبِینَ؛ بزرگان خویشاوندان خود را به اسلام دعوت کرد و به آنان فرمود: یا بَنی عَبْدِ الْمُطَّلِب انّی وَ اللّه ما أعلَمُ شابّاً فی العَربَ جاء قومَهُ بأَفضَل ممّا جِئتُکمْ به، انّی قَدْ جِئْتُکم بِخیر الدُّنیا والآخِرة وَ قَدْ أَمرَنی اللّه عَزَّوجلَّ أن ادْعوکمْ إلیه فأیکمْ یؤمن بی ویؤازرُنی عَلی هذا الأمر علی أنْ یکونَ أخی وَ وَصِیی وَ خَلیفَتی فِیکم؟. ای فرزندان عبدالمطلب! به خدا قسم در میان عرب، جوانی را سراغ ندارم که چیزی بهتر از آنچه من برای شما آورده‌ام، برای قومش آورده باشد. من خیر دنیا و آخرت را برای شما آورده‌ام. خدا به من فرمان داده است تا شما را به‌سوی او فراخوانم، اکنون کدام‌یک از شما مرا یاری می‌کند تا برادر من و وصی و جانشین من در میان شما باشد؟ و تنها کسی که در میان جمع بزرگان اعلام آمادگی کرد امام علی علیه السلام بود: أنا یا رَسوُل اللّه أکونُ وَزیرک عَلی ما بَعَثَک اللّه.

7. فدائی رسول الله

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، فدایی پیامبر گرامی اسلام شدن است. تنها کسی که در شعب ابی طالب فدائی پیامبر می‌شد امام علی علیه السلام بود. حضرت ابوطالب سَلامُ‌الله‌عَلَیْه به پیامبر می‌گفت شما زودتر از بقیه بخواب و وقتی همه می‌خوابیدند برای حفظ جان پیامبر به فرزندش علی علیه السلام می‌فرمود جای خوابت را با پیامبر عوض کن.

8. بزرگترین فداکاری

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، فداکاری وی در شب لیلة المبیت است. امام علی علیه السلام در لیلة المبیت، بزرگترین فداکاری را از خود نشان داد و به همین خاطر در شأن آن بزرگوار آیه نازل شد: وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاةِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ. بعضی از مردم با ایمان و فداکار همچون امام علی علیه السلام در «لیلة المبیت» به هنگام خفتن در جایگاه پیامبر، جان خود را به خاطر خشنودی خدا فدا می‌کنند؛ و خداوند نسبت به بندگان مهربان است.

9. هنگامه‌ی هجرت

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، کارگزاری پیامبر در مکه است.امام علی علیه السلام تنها معتمدی بود که مقدمات هجرت پیامبر را فراهم کرد و پس از هجرت رسول الله، در مکه و در میان همه‌ی دشمنی‌ها، وصی و کارگزار پیامبر شد و مو به مو به دستور پیامبر عمل کرد.

10. آخرین مهاجر

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، پیشی نگرفتن از پیامبر و مسلمانان در هجرت و به جان خریدن همه خطرات آن است. امام علی علیه السلام آخرین فردی است که به مدینه هجرت کرده است. آن بزرگوار با آن که مسئولیت انتقال تعدادی از زنان مسلمان را بر عهده داشت، در میان همه‌ی دشمنی‌ها، به صورت علنی و در روز روشن، شجاعانه اقدام به مهاجرت به مدینه کرد و کفار قریش نتوانستند هیچ تعرضی به او داشته باشند.

11. أنت أخی فی الدنیا والآخرة

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، برادری با پیامبر گرامی اسلام است. پیامبر گرامی اسلام پس از ساخت مسجدالنبی، دستور داد دو نفر دو نفر با هم برادر شوید، بعضی از افراد را هم خود حضرت تعیین کرد که با چه کسی برادر شوند و وقتی امام علی علیه السلام تنها می‌ماند به آن بزرگوار فرمود: أنت أخی فی الدنیا والآخرة، والّذی بعثنی بالحق نبیاً ما أخّرتُک إلاّ لنفسی. تو برادر من در هر دو جهان هستی و دامنه‌ی برادری ما شامل دنیا و آخرت است. به خدایی که مرا به حق برانگیخت، برای این که برادر من شوی، برادری تو را به تأخیر انداختم.

12. سَدَالْاَبْوابَ الا بابَة

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، باز گذاشتن در خانه امام علی علیه السلام در مسجد است. پس از بناى مسجد النبى، یاران پیامبر در اطراف مسجد براى خود خانه‌هایى ساخته بودند که یکى از درهاى آنها رو به مسجد باز مى‌شد، حضرت به فرمان خدا دستور داد: سدّوا الأبواب إلاّ باب علی؛ تمام درهایى را که به مسجد باز مى‌شد ببندند، جز درِ خانه امام علی علیه السلام، به یقین آن بزرگوار رعایت شئون مسجد را مى‌کرد اما دیگران خیر، این دستور برای بسیارى از یاران رسول خدا گران آمد، از این رو حضرت بر منبر رفت فرمود: خداوند بزرگ به من دستور داده است که تمام درهایى را که به مسجد باز مى‌شود ببندم، جز درِ خانه على و این فضیلت بزرگى براى امام علی علیه السلام حساب می‌آید و بسیاری بر آن غبطه می‌خوردند.

13. شجاع‌ترین رزمنده

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، شجاعت بی‌نظیر وی در جنگ بدر است. در جنگ بدر بیش از نیمی از کفار و مشرکین به دست امام علی علیه السلام به درک واصل گردیدند. آن بزرگوار در یک نامه‌ای که به معاویه می‌نویسد چنین آورده است: وَ عِنْدِىَ السَّیفُ الَّذى اَعْضَضْتُهُ بِجَدِّک وَ خالِک وَ اَخیک فى مَقام واحِد. شمشیری که با آن بر جد تو عتبه و دایی تو ولید و برادرت شیبه فرود آوردم، هم اکنون نزد من است.

14. لَوْلَا عَلِی لَمْ یکنْ لِفَاطِمَةَ کفْوٌ

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، هم کفو بودن با زهرای اطهر است. امام علی علیه السلام تنها کسی که هم کفو و همتای فاطمه است. پیامبر گرامی اسلام در روایتی می‌فرماید: لَوْلَا عَلِی لَمْ یکنْ لِفَاطِمَةَ کفْوٌ؛ اگر علی نبود، برای فاطمه کفوی نبود.

15. هزیمت دشمن در جنگ احد

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، قهرمانی در جنگ احد است. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: پرچمداران سپاه شرک در جنگ احد نه نفر بودند که همه‌ی آنها به دست امام علی علیه السلام به هلاکت رسیدند و سپاه قریش هزیمت شد.

16. لا سَیفَ إلاّ ذوالفقار ولا فتى إلاّ علی

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، دفاع جانانه از وجود مقدس پیامبر است در جنگ احد وقتی به دلیل نافرمانی تیر اندازان جنگ مغلوبه شد، حدود هفتاد نفر از سپاه اسلام به شهادت رسیدند و اکثریت قریب به اتفاق مسلمانان عقب نشینی کردند و پیامبر در محاصره دشمن قرار گرفت، در این هنگام دفاع جانانه امام علی علیه السلام از وجود مقدس پیامبر باعث شد تا مدال: لا سَیفَ إلاّ ذوالفقار ولا فتى إلاّ علی به آن بزرگوار اعطا شود.

17. ضَربَةُ عَلِی یَومَ الخَندَقِ اَفضَلُ مِن عِبادَةِ الثّقلین

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، هماوردی در برابر تمامی شرک است. ضربتی است که با همه‌ی عبادت‌های هستی برابری می‌کند، امام علی علیه السلام در جنگ احزاب تنها کسی بود که با عمرو بن عبدود هماورد شد و مدال: بَرَزَ الإِسلامُ کُلُّهُ اِلى الشِّرکِ کُلِّهِ را از پیامبر گرامی اسلام دریافت کرد و با ضربتی که آن ملعون را به درک واصل کرد، به مدال: ضَربَةُ عَلِی یَومَ الخَندَقِ اَفضَلُ مِن عِبادَةِ الثّقلین مفتخر شد.

18. کرّارا غَیرَ فَرّارٍ

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، فتح خیبر است. پیامبر گرامی اسلام در فتح خیبر بعد از عجز پیاپی لشکریان، فرمود: لُاعطِینَّ الرّایةَ غَدا رَجُلاً یحِبُّ اللّهَ ورَسولَهُ، ویحِبُّهُ اللّهُ ورَسولُهُ، کرّارا غَیرَ فَرّارٍ، لا یرجِعُ حَتّى یفتَحَ اللّهُ عَلى یدَیهِ. فردا پرچم را به دست مردى مى‌سپارم که خدا و پیامبرش را دوست دارد و خدا و پیامبرش هم او را دوست دارند. پیاپى حمله می‌کند تا خداوند او را پیروز کند. آنگاه پرچم را به دست امام علی علیه السلام داد و آن بزرگوار با ضربتی که بر مرحب، قهرمان یهود زد و فرق او شکافت، همه یهودیان گریختند و در خیبر که نزدیک به ده نفر نمی‌توانستند آن را تکان دهند؛ از جا کند و مسلمانان وارد قلعه خیبر شدند.

19. جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، تطهیر کعبه از بت است. در فتح مکه امام علی علیه السلام بر دوش پیامبر گرامی اسلام قرار گرفت و با شعار جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ تمامی بت‌ها را به دستور پیامبر بر زمین ریخت و زادگاهش کعبه از لوث بت و بت‌پرستی پاک شد.

20. بَرَاءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، ابلاغ سوره‌ی برائت به مشرکین است. امام علی علیه السلام به دستور پیامبر آیات سوره‌ی توبه را از ابوبکر که با چهل سوار عازم مکه بود تحویل گرفت و راهی مکه شد پس از ورود در روز دهم ذى الحجّه بالاى جَمره عقبه، با ندایى رسا سیزده آیه از سوره‌ی برائت را قرائت و قطعنامه چهار ماده‌اى پیامبر را به گوش تمام شرکت کنندگان رسانید، همه‌ی مشرکان فهمیدند که تنها چهار ماه مهلت دارند که تکلیف خود را با حکومت اسلام روشن کنند، آیات قرآن و قطعنامه پیامبر تأثیر عجیبى در افکار مشرکین داشت و هنوز چهار ماه سپرى نشده بود که مشرکان دسته دسته به آیین توحید روى آوردند وسال دهم هجرت به آخر نرسیده بود که شرک از حجاز ریشه کن شد.

21. اَلْیومَ أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ

یکی دیگر از فضائل امام علی علیه السلام، امامت و جانشینی پیامبر گرامی اسلام است. پیامبر در پایان مراسم حج در سال دهم هجرت در حالى که حدود هفتاد هزار تا صد وبیست هزار حضرت را همراهی می‌کردند، در غدیر خُم با فرمان وحى فرمان توقف صادر کرد و در آن شرائط، همگان دانستند که فرمان بزرگى از جانب خدا رسیده است، فرمان: یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیک مِنْ رَبِّک وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رَسالَتَهُ وَاللّهُ یعْصِمُک مِنَ النّاسِ، آری پیامبر باید جانشین خود را معرفى نماید، چه امر عظیم و خطیری، جانشینى شخصى که بیش از سى وسه سال از عمر او نگذشته بر گروهى که از نظر سن وسال از او به مراتب بالاترند، خون بسیارى از بستگان همین افراد در صحنه‌هاى نبرد به دست وی ریخته شده است، پسر عمو وداماد پیامبر است وتعیین چنین فردى براى خلافت در نظر افراد کوته بین به یک نوع تعصب فامیلى حمل مى‌شود، ولى به رغم همه‌ی آن‌ها  اراده‌ی حکیمانه‌ی خداوند بر این تعلق گرفته است که رسالت جهانى پیامبر با تعیین او به عنوان رهبر و راهنما تکمیل شود، حضرت پس از نماز ظهر بر منبر بلندى که از جهاز شتران ترتیب یافته بود قرار گرفت وبا صداى بلند خطبه خواند و سپس دست امام علی علیه السلام را گرفت، بالا برد و سه مرتبه فرمود: هر کس که من مولا ورهبر او هستم، على هم مولا ورهبر اوست‌آن‌گاه فرشته وحى بشارت داد: اَلْیومَ أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتی وَ رَضِیتُ لَکمُ الإسلامَ دیناً.

22. شهادت در محراب عبادت

یکی از فضائل امام علی علیه السلام، شهادت در محراب عبادت، به دست شقی‌ترین افراد است. شهادت حضرت امام علی علیه السلام یکی از فضائل بزرگ و یکی از مدال‌های افتخار آمیز آن بزرگوار است که با چند فضیلت دیگر همراه شده است، ماه: ماه مبارک رمضان، زمان: شب مبارک قدر، ساعت: فجر صادق، مکان: مسجد کوفه یکی از چهار قطعه‌ی بهشت در زمین، نقطه: محراب، موقعیت: اقامه‌ی نماز، حالت: در حال سجده.

میّسر نگردد به کس این سعادت * به کعبه ولادت به مسجد شهادت