آن چه زینب کبری از بصیرت و موقعیت شناسی، از کرامت و بزرگواری، از صبر و پایداری، از عبادت و ولایت مداری، از تسلیم در برابر قضای الهی، از خطبه‌های رسا و آتشین و از جواب‌های کوبنده تا تبدیل شکست ظاهری نهضت امام حسین به پیروزی قطعیِ و دائمی و پیروزی خون بر شمشیر؛ همه و همه به برکت بصیرت برگرفته از ایمان و اعتقاد آن بزرگوار است.
نزد همه ملت‌های اسلامی و خاصه جهان تشیع، حضرت زینب کبری سَلامُ الله عَلَیْها، دارای عظمت و جلال و دارای مقام و منزلت والائی است، آن چه سبب عظمت وجودی آن بانوی بزرگوار شده است؛ ویژگی‌های اعجاب انگیز ذاتی و اکتسابی حضرت زینب کبری است. فضائل و مناقب بی شمار وجود نازنین زینب کبری است که به آیه لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی أَحْسَنِ تَقْویم. فَتَبَارَک اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ معنی واقعی داده است می‌دهد.
آن چه یک پیرو راستین، یک شیعه حقیقی، یک مجاهد واقعی، یک مدافع انقلابی و یک فدایی تا حد نثار همه هستی خود؛ نیاز دارد؛ حضرت زینب کبری با نصابی باور نکردنی دارا بود. نام آور بزرگ عرصه کربلا و پیام‌رسان نهضت عاشورا، این ویژگی‌ها را با هم، آن هم در نصابی معمولاً دست نیافتنی و کم نظیر داشت، کاری که شیر زن صحنه نینوا و سید و سالار کاروان اسیران، بدان همت گماشت و با ایمان و توکل و تدبیر و صبر، بدان دست یافت نیز به همان اندازه بزرگ و باور نکردنی و اعجاب انگیز است. در این نوشتار به عظمت وجودی حضرت زینب کبری سَلامُ الله عَلَیْها و بخشی از ویژگی‌های اعجاب انگیز آن بزرگوار اشاره می‌شود.
- زین اب
هنگامی که زینب کبری به دنیا آمد، پیامبر گرامی اسلام صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ و سَلَّم از ناحیه خداوند و توسط جبرائیل نام زینب را برای این بانوی بزرگوار انتخاب کرد. زینب به معنای زین اب است یعنی زینت پدر، آن هم چه پدری، پدری که ولی الله الاعظم و آیت کبری الهی است، بعضی زینت جسم و بعضی رینت روح هستند و زینب کبری زینت کامل امامت بود.
در قدر و شرافتت همین بس که خدا * زد سکه‌ی زِینِ اَب به نامت زینب
- هم سنگ خدیجه کبری
هنگامی که زینب کبری متولد شد، پیامبر گرامی اسلام قنداقه وی را طلبید، او را بوسید و پس از نام گذاری فرمود: حاضران امّتم، غایبان را از کرامت دخترم زینب آگاه کنند، همانا او مانند جده‌اش خدیجه بزرگوار است، همان گونه که حضرت خدیجه یار و یاور رسول گرامی اسلام بود و زهرای اطهر یار و یاور مولی الموحدین امیرالمؤمنین بود؛ حضرت زینب کبری نیز در رسالت امام زمانش، یار و یاور امام حسین عَلَیهِ‌السَّلام بود.
- هویت دهنده به عقل
آن بزرگوار سرچشه عقل و هویت دهنده به عقل بود، از این رو زینب کبری را عقیله بنی‌هاشم می‌نامند. بعضی عاقلند اما عقل براى آنها به صورت حال است یعنی وصفِ زوال‌پذیر نه دیرپا، گاهى هست و گاهى نیست، هرگاه حواسشان باشد، عاقلند و هرگاه حواسشان نباشد، عاقل نیستند و بعضی عاقلند و عقل براى آنها به صورت مَلکه و وصفِ دیرپا است و همواره عقل با آن هاست و تمام گفتارها و رفتارهای آنان عاقلانه است. اما برخى عاقلند و عقل براى آنها به منزله فصل مقوّم آنها است، در حقیقت آنها به عقل هویت می‌دهند، آنها سرچشه عقل و حافظ کمالات هستند در این هنگام می‌شوند عقیله، همان‌گونه که زینب کبری عقیله بنی‌هاشم است.
- دانشمند فرزانه
سخنان شیوا، خطبه‌های رسا و استدلال‌های کوبنده‌ی زینب کبری در کوفه و شام؛ بیانگر دانش و تسلط وی بر معارف و آموزه‌های دینی است. امام سجاد عَلَیهِ‌السَّلام بعد از خطبه افشاگرانه‌ی آن بزرگوار که کوفیان را رسوا کرد و آنان را دست به دندان، متحیر ساخت؛ به آن بزرگوار فرمود: اَنْتِ بِحَمدِ اللّهِ عالِمَةٌ غَیرَ مُعَلَّمَة وَ فَهِمَةٌ غَیرَ مُفَهَّمَة؛ به حمداللّه تو تعلیم ندیده؛ دانشمندی، و نیاموخته؛ خرمندی. در حقیقت آن بزرگوار دارای علم لَدُنّى بود، دانشمندی که از گنجینه وحی الهی، آموخته بود.
- خطیب توانا
خطبه‌های طولانى و بلند زینب کبری یادآور خطبه‌های مولی‌الموحدین و فاطمه زهرا علیهم االسلام بود، آن گاه که خطبه می‌خواند گویی از زبان علی سخن می‌گوید و همه را به یاد خطبه‌های پدرش امیرالمؤمنین می‌انداخت، هنگامی که آن بزرگوار در کوفه و در حال اسارت نهیب زد: خاموش باشید! با این نهیب، نه تنها آن جماعت انبوه را ساکت کرد، بلکه زنگ شتران نیز از صدا افتاد، آن گاه آن بزرگوار در آن شرایط یک تحلیل دقیق و یک آسیب‌شناسی از وضع جامعه اسلامی در آن دوره را با زیباترین کلمات، غنی‌ترین جملات و با عمیق‌ترین مفاهیم بیان کرد و با افشاگری، کوفیان را رسوا ساخت. بُشربن خُزیم اسدی درباره خطبه زینب کبری می‌گوید: خطابه آن حضرت آن قدر رسا و هیجانی بود که مردم کوفه را با دست‌های به دندان گزیده و دلها تکان خورده از نظر روحی دگرگون کرد. یا در کاخ یزید چنان منطقی و مستدل سخن گفت که یزید مجبور شد ابن زیاد را خودسر بخواند و فاجعه کربلا را به گردن او بیندازد.
- کریم و بزرگور
کرامت و بزرگواری زینب کبری در طول نهضت و قیام نمایان است خاصه در شب و روز عاشورا، از جمله در انتقال شهدا به خیمه، که در اکثر موارد و خاصه انتقال شهدای بنی‌هاشم به خیمه شهدا، کمک حال برادر بود اما وقتی فرزندان دلبندش به میدان رفتند و به شهادت رسیدند از خیمه بیرون نیامد.
- صبور و شکیبا
زینب کبری سختی‌ها و مصائب فراوانی در دوران زندگی ارزشمندش دید. درگذشت جد بزرگوار، خانه‌نشینی پدر، اذیت و آزار و سرانجام درگذشت مادر، شهادت پدر، شهادت امام حسن، فاجعه کربلا، شهادت امام حسین و دیگر برادران، شهادت دو فرزند، شهادت بستگان و در نهایت اسارت اهل‌بیت؛ مصائبی بود که آن بزرگوار را ام‌المصائب کرد. زینب کبری در روز عاشورا با چشم خود دید که بهترین عزیزانش، برادرانش، برادرزادگانش، فرزندانش، چگونه به قربانگاه می‌روند و شهید می‌شوند با این حال محکم استوار ایستاد، خم به ابرو نیاورد و قامت خود را برافراشته نگه‌داشت، حتّی لرزشی هم در صدای این بانوی بزرگ از این همه حادثه پدید نیامد؛ آن بزرگوار هم در مواجهه‌ی با دشمنان، هم در مواجهه‌ی با مصیبت‌ها و حوادث تلخ، مثل کوه استوار و مثل قلّه سرافراز ایستاد.
- راضی به قضای الهی
زینب کبری در سخت‌ترین و طاقت‌فرساترین شرائط، نه تنها خم به ابرو نیاورد، بلکه صبور و استوار، راضی به قضای الهی بود. آن بزرگوار حتی مثل آسیه که از خدا خواست او را نجات دهد: قالَ رَبِّ نَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ؛ او چنین درخواستی نکرد، بلکه در گودی قتلگاه وقتی جسد برادر را روی خاک گرم کربلا دید، با برخورد عرفانی و فوق تصور بشری فرمود: اللّهُمَ تَقَبَّلْ مِنَّا هَذَا الْقُرْبَانَ؛ خداوندا این قربانی را از ما بپذیر. پسندم آن چه را جانان پسندد.
گر چه از داغِ لاله می‌سوزیم * ما همان سر بلند دیروزیم
چون به تکلیف خود عمل کردیم * روز فتح و شکست پیروزیم
- عابد عارف
در سخت‌ترین شرائط زینب کبری از ارتباط با خالق هستی غافل نشد چرا که راز و نیاز خاصه در دل شب برای یک مبارز، برای یک جهادگر و برای یک حماسه‌آفرین لازم و ضروری است. راز و نیاز در دل شب، برای جهادگر شایستگی می‌آورد. رهبر انقلاب در این زمینه می‌فرماید: ارتباط با خالق هستی تضمین کننده استحکام و اقتدار نیروهایی است که می‌خواهند حماسه بیافرینند، این ارتباط هرچه قوی‌تر و عمیق‌تر باشد جهاد در مقابل دشمنان کارسازتر و شهادت در راه خدا پر ثمرتر خواهد بود. معنویت و عرفان توسّل و فناء فی الله و محو در معشوق شدن، ماجرای عاشورا را با عظمت، پُرشکوه و ماندگار کرده است، شکوه جهاد و شهادت آفریده و مخلوق عرفان و معنویت است. از این رو می‌بینیم سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین عَلَیهِ‌السَّلام در شب عاشورا به زینب کبری وصیت می‌کند و می‌فرماید: یا اُخْتِی لاتَنْسِینِی فِی نَافِلَةِ الَّلیل؛ خواهرم مرا در نماز شب فراموش نکن.
- ولایت مدار
در فاجعه‌بارترین شرائط، زینب کبری در تبعیت از امام زمانش، نه سرپیچی کرد، نه اعتراض نمود و نه کوتاهی داشت. همه آن‌چه آن بزرگوار انجام داد؛ همراهی، پیروی و پذیرش فرمان امام زمانش بود و آن‌گاه که حضرت امام حسین عَلَیهِ‌السَّلام در شب عاشورا در وصیتی به زینب کبری فرمود: لاَتَقُولُوا بِاَلْسِنَتِکمْ مَا ینْقُصُ عَنْ قَدْرِکمْ. سخنی بر زبان نرانید که از ارزش شما بکاهد؛ آن بزرگوار این فرمان را در همه عرصه‌ها و همه موقعیت‌ها مو به مو عملی ساخت.
- جان‌فشان
زینب کبری همواره آماده جان‌فشانی و جان‌بازی در راه هدف مقدس خود بود. آن بزرگوار در طول نهضت و قیام این آمادگی را بارها به اثبات رساند. جان‌فشانی آن حضرت در جیره‌بندی آب، در پرستاری برادرزاده، در نجات کودکان از آتش و در سپر بلا قراردادن خود در برابر شکنجه کودکان در طول مسیر اسارت، همگان را به حیرت واداشته بود خاصه آن گاه که حضرت امام سجّاد عَلَیهِ‌السَّلام در مجلس ابن زیاد، با احتجاج منطقی، ابن زیاد را محکوم کرد و آن ملعون دستور کشتن امام را صادر کرد که در این هنگام زینب کبری دست در گردن فرزند برادر انداخت و فرمود: تا زنده‌ام، نخواهم گذاشت او را بکشید.
- بصیر و موقعیت شناس
یکی از صفات برجسته و یکی از خصایص ارزشمند و یکی از عظمت‌های وجودی حضرت زینب کبری، موقعیت شناسی و بصیرت مثال‌زدنی آن بانوی بزرگوار است. آن بزرگوار با بصیرت عالی، با موضع‌گیری صحیح و با عمل به‌هنگام، به تکلیف الهی خود عمل کرد و سرامد همه شخصیت‌های نامدار زمان خود گشت و اسوه همه مبارزان و مجاهدان عالم شد. رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره عظمت و جلال حضرت زینب کبری چنین می‌فرماید: عظمتی که این زن بزرگ در چشم ملت‌های اسلامی دارد، فقط به خاطر این نیست که دختر علی‌بن‌ابیطالب علیه‌السلام یا خواهر حسنین علیه‌السلام است، چرا که نسبت‌ها هرگز نمی‌توانند چنین عظمتی را خلق کنند، ارزش و عظمت زینب کبری سَلامُ الله عَلَیْها، به خاطر موضع و حرکت عظیمِ انسانی و اسلامی او بر اساس تکلیف الهی است. آری زینب کبری شرائط را درست تشخیص داد و خوب به وظیفه‌اش عمل کرد و این در حالی بود که بزرگانی مثل ابن عباس و ابن جعفر و چهره‌های نامدار صدر اسلام که ادعای فقاهت و شهامت و ریاست و آقازادگی و مفسر قرآن بودن داشتند، گیج زدند و نفهمیدند چه‌کار باید بکنند، ولی زینب کبری گیج نزد، فهمید که باید امام زمان خود را همراهی و پشتیبانی کند، بعد از شهادت هم شرائط را درست تشخیص داد و خوب به وظیفه‌اش عمل کرد.
- زیبا، ارزشمند و هنرمندانه
ایمان پایدار، اعتقاد راسخ و بصیرت عمیق، زینب کبری را به مرتبه‌ای از معرفت و کمال رسانده بود که هنرمندانه، زیبایی‌های مصائب و فجایع را می‌دید. بر این اساس وقتی ابن زیاد ملعون با شماتت او را حطاب قرار داد و گفت: کیفَ رَأَیتِ صُنْعَ اللَّهِ بِأَخِیک وَ أَهْلِ بَیتِک؟ کار خدا را نسبت به برادرت و خاندانت چگونه دیدى؟ زینب کبری در اوج معرفت و کمال، عارفانه فرمود: مَا رَأَیتُ إِلَّا جَمِیلًا، هَؤُلَاءِ قَوْمٌ کتَبَ اللَّهُ عَلَیهِمُ الْقَتْلَ فَبَرَزُوا إِلَى مَضَاجِعِهِمْ؛ من جز زیبایى و نیکى ندیدم، آنها گروهى بودند که خداوند شهادت را برایشان مقرّر کرد و آنان نیز به آرامگاه خویش شتافتند.
- قاطع، عزتمند و با صلابت
جواب‌های زیبا، قاطع و دندان‌شکن زینب کبری که هر شنونده متکبری را به خضوع و تسلیم می‌کشاند؛ حکایت از مقام والا و ارزشمند و حکایت از اعتقاد راسخ و بصیرت عمیق آن بزرگوار دارد آن‌گاه که ابن زیاد ملعون با شماتت می‌گوید: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی فَضَحَکمْ وَ أَکذَبَ أُحْدُوثَتَکمْ؛ خدا را سپاس که شما را رسوا ساخت و نادرستى خبرهاى شما را نشان داد! حضرت در جواب این زیاد قاطعانه و با صلابت فرمود: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَکرَمَنَا بِنَبِیهِ مُحَمَّدٍ صَلَّى‌الله عَلَیهِ وَآلِهِ وسَلَّمْ وَ طَهَّرَنَا مِنَ الرِّجْسِ تَطْهِیراً وَ إِنَّمَا یفْتَضِحُ الْفَاسِقُ وَ یکذِبُ الْفَاجِرُ وَ هُوَ غَیرُنَا؛ سپاس خدا را که ما را به واسطه پیامبرش گرامى داشت و از آلودگى و پلیدى پاک ساخت و همانا گناهکار رسوا مى‌شود و بدکار دروغ مى‌گوید، و او ما نیستیم. یا آن جا که ابن زیاد ملعون گفت: کیفَ رَأَیتِ صُنْعَ اللَّهِ بِأَخِیک وَ أَهْلِ بَیتِک؟ فرمود: مَا رَأَیتُ إِلَّا جَمِیلًا، هَؤُلَاءِ قَوْمٌ کتَبَ اللَّهُ عَلَیهِمُ الْقَتْلَ فَبَرَزُوا إِلَى مَضَاجِعِهِمْ وَ سَیجْمَعُ اللَّهُ بَینَک وَ بَینَهُمْ فَتُحَاجُّ وَ تُخَاصَمُ، فَانْظُرْ لِمَنِ الْفَلْجُ یوْمَئِذٍ، ثَکلَتْک أُمُّک یا ابْنَ مَرْجَانَةَ؛ من جز زیبایى و نیکى ندیدم، آنها گروهى بودند که خداوند شهادت را برایشان مقرّر کرد و آنان نیز به آرامگاه خویش شتافتند و به زودى خداوند تو و آنان را در روز قیامت گرد خواهد آورد و میان شما داورى خواهد کرد؛ در آن روز بنگر چه کسى پیروز خواهد بود؟ اى پسر مرجانه! مادرت به عزایت بنشیند.
- پیروز میدان
عاملی که توانست شکست ظاهری را به پیروزی قطعیِ و دائمی تبدیل کند؛ عملکرد و نقش زینب کبری بود. فاجعه دلخراش کربلا دو بعد دارد، بعد ظاهری و بعد واقعی، قهرمان بعد ظاهری فاجعه دلخراش کربلا، یزید ملعون است و قهرمان بعد واقعی کربلا، امام حسین علیه‌السلام است. عاملی که توانست شکست ظاهری را به پیروزی قطعیِ و دائمی تبدیل کند و شکست یزید و نابودی بنی‌امیه را رقم زند و خون را بر شمشیر پیروز نماید؛ عملکرد و نقش زینب کبری بود. در این زمینه رهبر معظم انقلاب می‌فرماید: زینب کبری با یک عظمت خیره کننده و با یک شجاعت بی‌نظیر و با یک تدبیر شایسته؛ این شکست ظاهری را به پیروز تبدیل کرد، دشمنی که به حسب ظاهر در کارزار نظامى پیروز شده، مخالفین خود را قلع و قمع کرده و بر تخت پیروزى تکیه زده است؛ وی را در مقر حکومت‌اش با استدلال‌های وحیانی و منطقی؛ تحقیر و ذلیل می‌کند، داغ ننگ ابدى را به پیشانى او مىزند و پیروزى او را به شکست تبدیل می‌کند، آن هم به گونه‌ای که خود اعتراف نماید.
سر نی در نینوا می‌ماند اگر زینب نبود *کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب نبود
چهره سرخ حقیقت بعد از آن توفان ننگ * پشت ابری از ریا می‌ماند اگر زینب نبود
در عبور بستر تاریخ، سیل انقلاب * پشت کوه فتنه جا می‌ماند اگر زینب نبود
آن چه زینب کبری از بصیر و موقعیت شناسی، از کرامت و بزرگواری، از صبر و پایداری، از عبادت و ولایت مداری، از تسلیم در برابر قضای الهی، از خطبه‌های رسا و آتشین و از جواب‌های کوبنده تا تبدیل شکست ظاهری نهضت امام حسین به پیروزی قطعیِ و دائمی و پیروز خون بر شمشیر؛ همه و همه به برکت بصیرت برگرفته از ایمان و اعتقاد آن بزرگوار است.
وَسَلَامٌ عَلَیها یوْمَ وُلِدَت وَیوْمَ یمُوتُ وَیوْمَ تُبْعَثُ حَیا
دیدگاهتان را بنویسید