به مناسبت ماه مبارک رمضان: خطبه شعبانیه، بخش چهارم: راه‌های ویژه و خاص ارتباط با خالق هستی در ماه مبارک رمضان / راه‌های ویژه، خاص و میان‌بَر برای خودسازی، برای تهذیب نفس، برای کسب معنویت، برای ارتباط با خالق هستی و برای استجابت دعا، در ماه مبارک رمضان بسیار است که بخشی از آن را پیامبر گرامی اسلام صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ و سَلَّم در خطبه شعبانیه معرفی کرده است که به آن اشاره می‌شود:
- استجابت دعا هنگام نماز
- خلاصی از رفتار ناپسند با استغفار
- سبک‌بال شدن با سجده‌های طولانی
- آزادی از آتش با افطاری دادن به روزه‌داران
- دوری از گناهان، بهترین عمل
همان گونه که رفتار و کردار، مُعَرِف شخصیت انسان است؛ شخصیت انسان هم در گرو رفتار و کردار او است و اگر رفتار و کردار افراد، زشت و ناپسند باشد؛ برای نجات شخصیت خود، باید خود را از آن رفتار و کردار آزاد کند و راه آن، استغفار است. إِنَّ أَنْفُسَکمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکمْ فَفُكّوهَا بِاسْتِغْفَارِکمْ. خطبه شعبانیه
رفتار و کردار، جدای از انسان نیست، اگر نیک و پسندیده باشد به آن “زاد و توشه” می‌گویند و اگر زشت و ناپسند باشد، به آن “وزر و وبال” می‌گویند که همچون بار اضافه بر گرده انسان سنگینی می‌کند پس با سجده‌های طولانی آن را سبک کنید. ظُهُورُکمْ ثَقِیلَةٌ مِنْ أَوْزَارِکمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِکمْ. خطبه شعبانیه
راه‌های ویژه، خاص و میان‌بَر برای خودسازی، برای تهذیب نفس، برای کسب معنویت، برای ارتباط با خالق هستی و برای استجابت دعا، در ماه مبارک رمضان بسیار است که بخشی از آن را پیامبر گرامی اسلام صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ و سَلَّم در خطبه شعبانیه معرفی کرده است که به آن اشاره می‌شود:
- استجابت دعا هنگام نماز
یکی از راه‌های ویژه و خاص، دعا هنگام نماز است چرا که یکی از بهترین زمان‌ها برای استجابت دعا، است و به اصطلاح، هنگام نماز، مظان استجابت دعا است. پیامبر گرامی اسلام در خطبه شعبانیه، همه را توصیه کرده است، که در هنگام نماز دست‌ها را برای دعا به سوی خدا بلند کنید چرا که بهترین زمان برای استجابت دعا است و خدا در این ساعت با رحمت به سوی بندگانش نظر می‌کند. آن بزرگوار در خطبه شعبانیه فرماید:
وَ ارْفَعُوا إِلَیهِ أَیدِیکمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَوَاتِکمْ فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَی عِبَادِهِ، یُجِیبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ یُلَبِّیهِمْ إِذَا نَادَوْهُ وَ یَسْتَجِیبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ: و دست های خود را در اوقات نماز به دعا بلند کنید که آن هنگام بهترین ساعت‌ها است خدا در این ساعات با رحمت به سوی بندگانش نظر می‌فرماید، هرگاه با او مناجات نمایند جواب می دهد و هرگاه او را ندا کنند لبیک می‌گوید و هرگاه او را بخوانند اجابت می‌کند.
- فَک رهن و خلاصی از رفتار ناپسند با استغفار
همان گونه که رفتار و کردار افراد معرف شخصیت‌شان است؛ شخصیت افراد هم در گرو رفتار و کردارشان است، به این معنا که رفتار و کردار، هم شخصیت افراد را می‌سازد و هم معرف شخصیت افراد است و هم مردم، افراد را توسط رفتار و کردارشان می‌شناسند. در حقیقت رفتار و کردار انسان‌ها، از خود انسان‌ها مهمتر است به حدی که می‌توان گفت آدم‌ها در گرو رفتار و کردارشان هستند.
حال اگر رفتار و گفتار افراد، نیک و پسندیده باشد، زهی سعادت آنها و اگر رفتار و گفتار افراد، نیک و پسندیده نباشد و زشت و ناپسند باشد؛ برای نجات شخصیت خود، باید به شکلی خود را از آن رفتار و کردار جدا کنند.
چگونه می‌شود کسی که سالیان متوالی با این رفتار زشت و ناپسند خو گرفته است، از آن جدا شود؟ پیامبر گرامی اسلام در خطبه شعبانیه یکی از راه‌های ویژه و خاص برای خلاصی از رفتار زشت و ناپسند را چنین بیان می‌فرماید: أَیهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکمْ فَفُكّوهَا بِاسْتِغْفَارِکمْ: ای مردم! به درستی شما در گرو اعمال خودتان هستید؛ پس با استغفار خود را از رفتار و کردار ناپسند آزاد کنید.
انسان با استغفار می‌تواند خود را، هم از رفتار زشت و ناپسند نجات دهد، هم از تبعات رفتار زشت و ناپسند خلاص کند. امام علی علیه السلام می‌فرماید: تَعَطَّرُوا بالاستِغفارِ لا تَفضَحْكُم روائِحُ الذُّنُوبِ. با استغفار خود را معطر کنید تا بوی گناهان شما را رسوا نکند.
- سبک‌بال با سجده‌های طولانی
رفتار و کردار و همچنین گفتار و اندیشه انسان، جدای از انسان نیست و همواره همراه انسان است و اگر نیک و پسندیده باشد به آن “زاد و توشه” می‌گویند و همراه داشتن آن لذت‌بخش است، چرا که نیاز انسان را برطرف می‌کند و اگر زشت و ناپسند باشد، به آن “وزر و وبال” می‌گویند، که همچون بار اضافه بر گرده انسان سنگینی می‌کند و انسان همواره در پی خلاص شدن از آن است؛ اما چگونه؟ پیامبر گرامی اسلام در خطبه شعبانیه، یکی از راه‌های ویژه و خاص برای خلاصی از رفتارهای ناپسند را چنین بیان می‌فرماید: وَ ظُهُورُکمْ ثَقِیلَةٌ مِنْ أَوْزَارِکمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِکمْ؛ و شانه‌های شما از گناهانتان سنگین است، پس با سجده‌های طولانی، آن را سبک سازید و در ادامه می‌فرماید: وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکرُهُ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لایعَذِّبَ الْمُصَلِّینَ وَ السَّاجِدِینَ وَ أَنْ لایرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ یوْمَ یقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعالَمِینَ: و بدانید که خدا به عزّت خود سوگند یاد کرده است که نمازگزاران و سجده‌کنندگان را عذاب نکند و آنها را به آتش جهنّم در روز قیامت نترساند.
- آزادی از آتش با افطاری دادن به روزه‌داران
یکی از آداب اجتماعی ماه رمضان و روزه‌داری، افطاری دادن است. پیامبر گرامی اسلام در خطبه شعبانیه آن را به عنوان یکی از راه‌های ویژه و خاص بیان می‌فرماید: أَیهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْکمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِی هَذَا الشَّهْرِ کانَ لَهُ بِذَلِک عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عِتْقُ رَقَبَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَی مِنْ ذُنُوبِهِ؛ ای مردم! هر کس از شما مؤمن روزه‌داری را در این ماه افطار دهد، برای او نزد خدا ثواب یک بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته خواهد بود و از آن بزرگوار سؤال شد که همه ما توان افطاری دادن نداریم! فَقِیلَ لَهُ یا رَسُولَ اللَّهِ لَیسَ کلُّنَا یقْدِرُ عَلَی ذَلِک فَقَالَ، آن بزرگوار می‌فرماید: اِتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ؛ از آتش نجات یابید اگر چه افطاری به نصف دانه خرما باشد، از آتش نجات یابید اگر چه افطاری به جرعه‌ای از آب باشد.
- دوری از گناهان
یکی از راه‌های ویژه و خاص در ماه مبارک رمضان دوری از گناه است چرا که پرهیز از گناه، زمینه هر فیضی را فراهم می‌کند حضرت امیر علیه السلام می‌فرماید: فَقُمْتُ فَقُلْتُ یا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ؛ پس من برخاستم و عرض کردم: یا رسول الله! بهترین اعمال در این ماه چیست؟ و پیامبر گرامی اسلام فرمود: یا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛ یا اباالحسن! برترین اعمال در این ماه پارسایی است از آن چه خدا حرام کرده است.
آن چه ذکر شد نمونه‌ای از راه‌های ویژه، خاص و میان‌بَر برای خودسازی، برای تهذیب نفس، برای کسب معنویت، برای ارتباط با خالق هستی و برای استجابت دعا، در همه زمان‌ها و خاصه در ماه مبارک رمضان است و در قرآن کریم و روایات اهل بیت عصمت و طهارت راه‌های متعدد دیگری ذکر شده است و به عنوان نمونه به یکی از راه‌های ویژه قرآن اشاره می‌شود.
یک نمونه از راه های ویژه، خاص و میان‌بر در قرآن كریم
وقتی حضرت یونس در کام نهنگ گرفتار شد با صدق دل، به وحدانیت خدا و خطای خود اقرار کرد: أَن لَّا إِلَهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنِّی كُنتُ مِنَ الظَّالِمِینَ؛ جز تو معبودی نیست! منزّهی تو! من از ستمکاران بودم. و خداوند تبارک و تعالی او را نجات داد: فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّینَاهُ مِنَ الْغَمِّ؛ ما دعای او را به اجابت رساندیم؛ و او را از آن اندوه نجات دادیم. قرآن کریم وقتی این داستان را در سوره انبیاء آیات 87 و 88 نقل می‌کند، می‌فرماید: وَكَذَلِكَ نُنجِی الْمُؤْمِنِینَ؛ ما این گونه مؤمنین را نجات می‌دهیم. در حقیقت خداوند تبارک و تعالی در این داستان یک راه ویژه و خاص را برای قبولی توبه و نجات از گرفتاری‌ها به ما معرفی می‌کند.
یک نمونه از راه‌های ویژه، خاص و میان‌بر در فرمایشات ائمه اطهار:
حضرت امیر علیه السلام در خطبة 178، یکی از راه‌های ویژه برای بازگشت به سوی خدا و فرود نعمت‌های الهی را، چنین بیان می‌فرماید: وَایمُ اللهِ، مَا كَانَ قَوْمٌ قَطُّ فِی غَضِّ نِعْمَةِ مِنْ عَیشٍ فَزَالَ عَنْهُمْ إِلاَّ بِذُنُوبٍ اجْتَرَحُوهَا، لِاَنَّ اللهَ لَیسَ بِظَلاَّمٍ لِلْعَبِیدِ؛ به خدا سوگند، قومى كه پس از فراخى نعمت و كاميابى، نعمتشان روى به زوال نهاده شده، سببش جز ارتكاب گناهان نیست، چرا که خدا هرگز بر بندگانش ستم روا ندارد. وَلَوْ أَنَّ النَّاسَ حِینَ تَنْزِلُ بِهِمُ النِّقَمُ، وَتَزُولُ عَنْهُمُ النِّعَمُ، فَزِعُوا إِلَى رَبِّهِمْ بِصِدْقٍ مِنْ نِیاتِهمْ، وَوَلَهٍ مِنْ قُلُوبِهمْ، لَرَدَّ عَلَیهِمْ كُلَّ شَارِدٍ، وَأَصْلَحَ لَهُمْ كُلَّ فَاسِدٍ؛ و اگر مردم هنگامى كه محنت و بلا بر آنها فرود آيد و نعمتهايشان زوال يابد، از روى صدق و صفاى نيت و دلدادگی، به درگاه خداوندى زارى كنند، خداوند نعمت گرفته شده را به آنان باز مى‌گرداند و كارهاى تباهشان را اصلاح می‌کند.
دیدگاهتان را بنویسید