به مناسبت ماه ذی‌حجه و ایام حج تمتع
اعمال حج تمتع:
حج تمتع دارای 13 عمل است که پس از عمره و در روز هشتم ذی‌قعده شروع می‌شود.
اولین عمل حج تمتع: احرام
اولین عمل حج تمتع، اِحرام است، حاجی به حرمت حرم و به قصد انجام حج تمتع، محرم می‌شود. احرام یک عمل ترکیبی است و حاجی با احرام چند عمل را انجام می‌دهد:
با کندن لباس دوخته: از جامه گناه و نافرمانی بیرون می‌آید و از امتیازات ظاهری جدا می‌شود و از هر چه غیر او است می‌برد؛ آیینه شو وصال پری طلعتان طلب*جاروب کن تو خانه را، سپس میهمان طلب،
با غسل: نافرمانی و ناپاكی‌های خود را تطهیر می‌كند؛
با پوشیدن لباس احرام: لباس طاعت و عبادت و بندگی بر تن می‌کند و برای ابدیت آماده می‌شود؛
با نماز: خود را به وادی اطاعت وارد می‌کند؛
با لبیک: به دعوت حضرت حق پاسخ می‌دهد، بر ایمان، اعتقاد خود مهر تایید می‌زند و به عروة الوثقی الهی متصل می‌شود.
قربانی، نماد ایثار و گذشت است و ایثار و گذشت، امتحان محنت و سختی است و امتحان برای تعالی روح و رسیدن به منزل مقصود است.
قربانی، نماد دل کندن و بریدن از تعلّقات مادی در راه معشوق است،
و قربانی، نماد گسستن از غیر و پیوستن به خداوند برای رسیدن به مقام قرب الهی است.
موی سر نماد و مظهر شخصیت و یکی از دلبستگی‌های انسان است و از آن‌جایی که علاقه و دلبستگی مانع سلوک معنوی است؛ حاجی باید برای رسیدن به مراتب بالاتر از آن بگذرد و همانند سرباز جان برکف، با تراشیدن موی سر، آمادگی خود را برای هرگونه فداکاری و جانبازی در راه خدا اثبات نماید.
مقدمه
برای تشریح مختصر سیر مناسک حج تمتّع، ابتدا از بیان امیر بیان، حضرت مولی الموحّدین امیر المؤمنین علی عَلَیهِ‌السَّلام استمداد جسته و بیان آن بزرگوار را در باب فلسفه حج، دلیل قرار گرفتن كعبه در سرزمین خشك و بد آب و هوا و دلیل سادگی كعبه مرور می‌کنیم.
سرزمین خشك و بد آب و هوا
حضرت امیر عَلَیهِ‌السَّلام در خطبه قاصعه می‌فرماید: ولَو كانَ اللّهُ تَبارَكَ وتَعالی وَضَعَ بَیتَهُ الحَرامَ ومَشاعِرَهُ العِظامَ بَینَ جَنّاتٍ وأنهارٍ وسَهلٍ وقَرارٍ جَمّ الأَشجارِ، دانِی الثّمارِ، مُلتَفّ النّباتِ، مُتّصِلَ القُری، مِن بُرّةٍ سَمراءَ، ورَوضَةٍ خَضراءَ، وأریافٍ مُحدِقَةٍ، وعِراصٍ مُغدِقَةٍ، وزُروعٍ ناضِرَةٍ وطُرُقٍ عامِرَةٍ، وحدائِقَ كَثیرَةٍ، لَكانَ قَد صَغُرَ الجَزاءُ عَلی حَسَبِ ضَعفِ البَلاءِ؛ اگر خداوند، خانه خود را در میان باغستان‌ها و نهرها و زمین‌های هموار و سرسبز و پرمیوه و آباد قرار می‌داد و كشتزارهای شاداب و آبادی های به هم پیوسته و دشت‌های خرّم و گندم زارهای انبوه و بوستان‌های سرسبز و زمین های حاصل‌خیز و خرّم و جاده‌هایی آباد و باغ‌هایی فراوان قرار می‌داد؛ در این‌صورت، پاداش، به خاطر آسانی امتحان، كم می‌شد.
سادگی و عدم پیرایش و كعبه
ثُمّ لَو كانَ الأَساسُ المَحمولُ عَلَیها والأَحجارُ المَرفوعُ بِها بَینَ زُمُرّدَةٍ خَضراءَ ویاقوتَةٍ حَمراءَ ونورٍ وضِیاءٍ لَخَفّفَ ذلِكَ مُصارَعَةَ الشّكّ فِی الصّدورِ ولَوَضَعَ مُجاهَدَةَ إبلیسَ عَنِ القُلوبِ ولَنَفی مُعتَلَجَ الرّیبِ مِنَ النّاسِ؛ و اگر پایه‌های این خانه و سنگ های بنایش از زمرّد سبز و یاقوت سرخ با درخشش و روشنایی بود در سینه‌ها كمتر شك پدید می‌آمد و تلاش ابلیس برای تسلّط بر دل‌ها كاسته می‌شد و مردم نیز كمتر گرفتار شك می‌شدند.
اسباب فضل الهی
ولكِنّ اللّهَ عَزّوجَلّ یختَبِرُ عَبیدَهُ بِأَنواعِ الشّدائِدِ ویتَعَبّدُهُم بِأَلوانِ المَجاهِدِ ویبتَلیهِم بِضُروبِ المَكارِهِ إخراجًا لِلتّكَبّرِ مِن قُلوبِهِم وإسكانًا لِلتّذَلّلِ فی أنفُسِهِم ولِیجعَلَ ذلِكَ أبوابًا (فُتُحًا) إلی فَضلِهِ وأسبابًا ذُلُلاً لِعَفوِهِ وفِتنَتِهِ؛ ولی خداوند تبارک و تعالی بندگان خود را با شداید گوناگون می‌آزماید و با سختی‌ها و مشكلات رنگارنگ و ناگواری‌های مختلف امتحان می‌كند تا تكبّر را از دل‌هایشان بیرون بَرد و فروتنی را در جان‌هایشان قراردهد و این‌ها را دریچه‌هایی گشوده به سوی فضل خویش و ابزاری برای بخشایش و آزمایش خود، قراردهد.
اعزام حاجی
حاجیان عازم سفر حج تمتّع به دلیل محدودیت اسکان و امکانات به دو قسم تقسیم می‌شوند، عدّه‌ای مستقیم برای اعمال عمره تمتّع عازم مکه مکرمه و عده‌ای عازم مدینه منوَّره می‌شوند و قبل از اعمال حج به مکه عزیمت می‌کنند.
حاجیانی که مستقیم برای اعمال عمره تمتع عازم مکه مکرمه هستند بعد از اعمال حج عازم مدینه منوره می‌شوند و به همین خاطر آنان را “مدینه بعد” می‌گویند و حاجیانی که ابتدا عازم مدینه منوره شده‌اند را “مدینه قبل” می‌گویند.
هر حاجی که بخواهد وارد مکه مکرمه شود باید در میقات که چند جای مشخص است؛ محرم شود. پس حاجیانی که مستقیم برای اعمال عمره تمتع عازم مکه مکرمه هستند ابتدا قبل از ورود به مکه، در میقات “جعفه” محرم می‌شوند و برای انجام اعمال عمره تمتع، وارد مکه مکرمه می‌گردند و حاجیانی که ابتدا عازم مدینه منوره شده‌اند پس اقامت یک هفته‌ای در میقات “مسجد شجره” محرم می‌شوند و برای انجام اعمال عمره تمتع، وارد مکه مکرمه می‌گردند.
اعمال عمره تمتع
اعمال عمره تمتع شامل “احرام”، “طواف”، “نماز طواف”، “سعی” و “تقصیر” است. حاجی در میقات به حرمت حرم محرم می‌شود و با “احرام” وارد مکه مکرمه می‌گردند و برای انجام عمره تمتع عازم مسجدالحرام می‌شود و با “طواف” دومین عمل عمره تمتع را شروع می‌کند و پس از هفت بار دور خانه خدا گردیدن، برای سومین عمل عمره تمتع در پشت مقام حضرت ابراهیم، “نماز طواف” را اقامه می‌کند.
پس از اقامه نماز طواف، برای انجام عمل چهارم یعنی “سعی بین صفا و مره” به مسعی می‌رود و هفت بار بین دو کوه صفا و مروه را می‌پیماید، یعنی بار اول از کوه صفا به سمت کوه مروه و بار دوم از کوه مروه به سمت کوه صفا و بار سوم از کوه صفا به سمت کوه مروه و بار چهارم از کوه مروه به سمت کوه صفا و برای بار پنجم از کوه صفا به سمت کوه مروه و بار ششم از کوه مروه به سمت کوه صفا و برای بار هفتم از کوه صفا به سمت کوه مروه حرکت می‌کند تا هفت بار تکمیل و سعی تمام شود.
پس از انجام سعی، در همان مکانی که سعی تمام شده است یعنی کوه مروه، عمل پنجم، یعنی “تقصیر” انجام می‌شود و حاجی مقداری از موی سر را می‌چیند و ناخن‌های خود را می‌گیرد و با این عمل عمره تمتع تمام می‌شود و حاجی از اِحرام خارج و باید خود را برای اعمال حج آماده کند.
لازم به ذکر است عمره تمتع ماننده عمره مفرده نیست که طواف نساء و نماز نساء داشته باشد بلکه طواف نساء و نماز طواف نساء جزء اعمال تمتع قرار دارد که به موقع به آن اشاره می‌شود.
اعمال حج تمتع
حج تمتع دارای 13 عمل است که پس از عمره و در روز هشتم ذی‌قعده شروع می‌شود و عبارت است از:
- احرام
- وقوف به عرفات
- بیتوته در مشعر الحرام
- رمی جمره عقبه
- قربانی
- تراشیدن سر
- بیتوته در منا
- رمی جمرات سهگانه
- طواف حج
- نماز طواف حج
- سعی بین صفا و مروه
- طواف نساء
- نماز طواف نساء
اولین عمل حج تمتع: احرام
اولین عمل حج تمتع، اِحرام است، حاجی به حرمت حرم و به قصد انجام حج تمتع، محرم می‌شود. احرام یک عمل ترکیبی است و حاجی با احرام چند عمل را انجام می‌دهد.
با کندن لباس دوخته: از جامه گناه و نافرمانی بیرون می‌آید و از امتیازات ظاهری جدا می‌شود و از هر چه غیر او است می‌برد؛ آیینه شو وصال پری طلعتان طلب*جاروب کن تو خانه را، سپس میهمان طلب،
با غسل: نافرمانی و ناپاكی‌های خود را تطهیر می‌كند؛
با پوشیدن لباس احرام: لباس طاعت و عبادت و بندگی بر تن می‌کند و برای ابدیت آماده می‌شود؛
با نماز: خود را به وادی اطاعت وارد می‌کند؛
با لبیک: به دعوت حضرت حق پاسخ می‌دهد، بر ایمان، اعتقاد خود مهر تایید می‌زند و به عروة الوثقی الهی متصل می‌شود.
دومین عمل حج تمتع: وقوف به عرفات
مهمان خدا اگر بخواهد به مقام ضیوف الرَّحمن نایل آید و به بارگاه الهی بار یابد؛ باید پس از کسب شایستگی لازم به حرم وارد شود، پس حاجی بعد از احرام از حرم و از شهر مکه خارج شده و برای انجام دومین عمل حج، عازم صحرای عرفات می‌شود. حاجی به قصد امتثال امر الهی و تقرّب به خالق هستی و خالصاً لله از زوال ظهر روز نهم تا غروب آفتاب باید در عرفات بماند و با دعا، مناجات و راز و نیاز، شایستگی لازم را برای ورود به حریم حرم در خود ایجاد کند.
اولین باری که حاجی برای انجام عمره، به حرمت حرم، محرم شد و وارد حرم گردید؛ خداوند به او ارفاق کرده و بدون هر شرطی به او اجازه ورود داد، اما گسستن از غیر و پیوستن به خدا و رسیدن به مقام قرب الهی مراحلی دارد که باید آن مراحل طی گردد تا آمادگی و شایستگی لازم کسب شود و حاجی لایق حریم حرم گردد.
گفت که سرمست نه‌ای * رو که از این دست نه‌ای
گفت که دیوانه نه‌ای * رو که از این خانه نه‌ای
رفتم و دیوانه شدم * لایق این خانه شدم
گفت که با بال و پری * من پر و بالت ندهم
در هوس بال و پرش * بی پرو پرکنده شدم
به طواف کعبه رفتم به حرم رَهَم ندادند * تو برونِ در چه کردی؟ که درونِ خانه آیی؟
بر این اساس باید دوباره احرام ببندد و از حرم خارج شوند و مراحل پاک‌بازی را شروع کند.
این آمادگی کجا باید ایجاد شود؟ باید بیرون از حرم باشد؛
جاهای بسیاری بیرون از حرم است، کدام نقطه‌ی بیرون از حرم؟ عرفات؛
عرفات چگونه سرزمینی است؟ عرفات سرزمینی است که حضرت آدم و حوا بعد از حبوط یکدیگر را در این سرزمین شناختند، حضرت ابراهیم مناسک حج را از حضرت جبرائیل در این سرزمین آموخت و در شب نهم حضرت ابراهیم نسبت به فرمان ذبح اسماعیل معرفت پیدا کرد.
چرا عرفات؟ اولین اقدام برای هر کار ارزشمند شناخت و معرفت است پس اولین گام وقوف به عرفات است؛
وقوف در عرفات چه ساعتی از شبانه‌روز است؟ در روز؛
چرا روز؟ چون معرفت نور است و روز با نور و روشنایی همراه است؛
چه وقتی از روز؟ بعد از ظهر؛
چرا بعد از ظهر؟ چون صبح برای انجام مقدمات است و از همه مهمتر این که بین این مرحله با مرحله بعدی که باید در شب صورت گیرد فاصله نیفتد.
حاجی با وقوف در عرفات باید به معارف دینی واقف شود واز اسرار الهی نظام آفرینش با خبر گردد و بداند که خدای سبحان به همه نیازها واقف و بر رفع همه آنها توانمند و رحمتش وسع کل شی است. این جاست که چرایی عکس العمل امام سجاد عَلَیهِ السَّلامُ در برابر سائلی که از امام درخواست کمک کرده بود روشن می‌شود که فرمود: «ما از خدا در چنین روزی دنیا نمی‌خواهیم تو چگونه از غیر خدا دنیا طلب می‌کنی؟»
این لیاقت و این آمادگی، چگونه باید به دست بیاید؟ از حضرت علی عَلَیهِ السَّلامُ از سِرّ وقوف به عرفات سؤال شد و آن بزرگوار فرمود: لِأَنّ الکعبَةَ بَیتُهُ والحَرَمَ دارُهُ، فَلَمّا قَصَدوهُ وافِدینَ وَقَفَهُم بِالبابِ یتَضَرّعونَ إلَیهِ؛ یعنی چون کعبه، خانه او و حرم درِ آن است، لذا وقتی او را قصد کردند، باید نزد در تضرّع کنان بایستند تا اجازه ورود صادر شود.
سومین عمل حج تمتع: وقوف به مشعرالحرام
مشعرالحرام اولین وادی حرم و دومین ورودی است، اولین ورودی را خداوند بیرون از حرم قرارداد و وقتی حاجی به بارگاه شناخت و معرفت نائل شد ورودی دوم را در حرم قرار داد تا شناخت و معرفت به مرحله شعور برسد. پس حاجی باید شب دهم به وادی مشعرالحرام وارد شود و به قصد امتثال امر الهی و تقرب به خالق هستی و خالصاً لِله، از نیمه شب شرعی تا طلوع فجر و از طلوع فجر تا طلوع آفتاب در مشعرالحرام بماند.
حافظ هر دو مرحله وقوف به مشعر را در شعرش آورده است؛
مرو به خواب که حافظ به درگاه قبول* ز ورد نیمه شب و درس صبحگاه رسید
هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ * از یُمن دعای شب و وِرد سحری بود
شناخت و معرفت در نهایت باید به ارتباط با خداوند منتهی شود و الا شناخت و معرفت نیست. فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْکرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْکرُوهُ کمَا هَدَاکمْ؛ پس هنگامی که از عرفات کوچ کردید، خدا را نزد مشعَر الحرام یاد کنید! همان گونه که شما را هدایت نمود.
رسیدن به مرحله شناخت، معرفت و شعور، علائمی دارد و علائم آن ارتباط تنگاتنگ با خداوند تبارک و تعالی است. این ارتباط هم تضمین کننده شعور و معرفت است و هم علامت قبولی آن است.
چرا در عرفات، وقوف روزانه است و در مشعرالحرام، بیتوته در شب؟ چون شناخت و معرفت با نور سنخیت دارد، آن را در روز قرار دادند و شعور که در ارتباط با خدا تجلی پیدا می‌کند را در شب قرار دادند، چرا که شب بهترین زمان ارتباط با خداوند است: وَمِنَ اللَّیلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَک عَسَى أَنْ یبْعَثَک رَبُّک مَقَامًا مَحْمُودًا؛ و پاسى از شب را زنده بدار، تا براى تو نافله‌اى باشد، امید كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند.
تاک خویش از گریه‌های نیمه شب سیراب دار * گز درون او شعاع آفتاب آید برون
ذره‌ای بی‌مایه‌ای ترسم که نا پیدا شوی * پخته‌تر کن خویش را تا آفتاب آید برون
در گذر از خاک و خود را پیکر خاکی مگیر * چاک اگر در سینه ریزی ماه تاب آید برون
گر به روی تو حریم خویش را در بسته‌اند * سر به سنگ آستان زن لعل ناب آیدبرون
از حضرت علی عَلَیهِ السَّلامُ از سر بیتوته در مشعرالحرام سؤال شد و آن بزرگوار فرمود: لِأَنّهُ لَمّا أذِنَ لَهُم بِالدّخولِ وَقَفَهُم بِالحِجابِ الثّانی، فَلَمّا طالَ تَضَرّعُهُم بِها أذِنَ لَهُم؛ یعنی چون وقتی اجازه دخول داده شد، در حجاب دوم به تضرّع می‌ایستد تا اجازه ورود صادر شود.
آری تا مدد طلب نکنی شبی؛ از زمزمه مرغ سحر خبری نیست. تا شب را روز جهان افروز نکنی؛ از روشنایی خبری نیست. تا نیمه‌ی شب را به راز و نیازی سپری نکنی؛ دفع صد بلا نکنی. تا شب نروی، روز به جائی نرسی، تا وِرد نیمه شب و درس صبحگاه نکنی؛ به درگاه قبول نرسی.
حاجی در مشعرالحرام دو عمل انجام می‌دهد: یکی با شب‌زنده‌داری و سیر و سلوک، مجهز به نیروی معنوی می‌شود و آن در دو مرحله انجام می‌شود یکی از نیمه شب تا طلوع فجر و دیگری از طلوع فجر تا طلوع آفتاب و این خاصیت کارهای بزرگ است که باید مرحله‌ای انجام شود، مانند وزنه‌برداری که به تمرین و ممارست حاصل نمی‌شود.
و عمل دوم جمع کردن سنگ‌ریزه برای جمرات است، وقتی حاجی از مرحله معرفت به بارگاه شعور بار یافت، باید برای مبارزه تمام عیار با شیطان آماده شود و جمع کردن سنگ‌ریزه برای زدن به جمرات نماد مبارزه با شیطان است.
پس از طلوع آفتاب، حاجی از مشعرالحرام وارد سرزمین مِنا می‌شود و در روز عید قربان، سه عمل اصلی را باید در آن سرزمین انجام دهد: رمی جمره عقبه، قربانی و سرتراشیدن.
چهارمین عمل حج تمتع: رمی جمره عقبه
پس از آن که حاجی وارد سرزمین منا شد اول باید جمره عقبه را رمی کند یعنی به قصد امتثال امر الهی و تقرب به خالق هستی و خالصاً لِله، هفت سنگ ریزه به جمره بزند.
چرا سنگ زدن؟ وقتی حاجی از مرحله معرفت به بارگاه شعور رسید، باید با مبارزه تمام عیار با شیطان، بر معرفت و شعور دینی خود، صحه گذارد، پس در اولین اقدام، با سنگ زدن، که نماد مبارزه است، به مبارزه با شیطان برمی‌خیزد و شیطان را از خود دور می‌کند.
چرا رمیِ جمره؟ جمره نماد شیطان است، در مکانی که شیطان در برابر حضرت ابراهیم نمایان شد و برای قربانی کردن فرزندش وسوسه کرد و حضرت با سنگ او را دور کرد؛ علامتی گذاشته شده است که به آن جمره می‌گویند و سنگ زدن به آن نماد، مبارزه با شیطان است.
چرا در روز عید قربان، ابتدا جمره عقبه را باید رمی کرد؟ چون فرماندهان اصلی و تعزیه گردانان شیطانی، همیشه در عقب جبهه قرار دارند.
چرا در روز عید قربان جمرات دیگر سنگ زده نمی‌شود؟ برای این که حاجی فرصت داشته باشد تا سه عمل واجب دیگر را انجام دهد.
پنجمین عمل حج تمتع: قربانی
پس از رمی جمره عقبه، حاجی باید در روز عید قربان و در سرزمین منا، به فدای حضرت اسماعیل قربانی کند. آن‌گاه که حضرت ابراهیم برای اجرای فرمان الهی، اسماعیلش را به قربانگاه برد و کارد را بر گلویش نهاد، ندا آمد: قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْیا؛ فرمانبری را به درستی اثبات کردی! وَفَدَینَاهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ؛ و ما اسماعیل را در برابر قربانی بزرگی رهایی بخشیدیم؛ و آن قربانی بزرگ، همان قربانی حجاج است كه هر سال به فدای اسماعیل، حجاج قربانی می‌کنند تا فقیر و مستمند از آن بهره ببرند.
قربانی، نماد ایثار و گذشت است و ایثار و گذشت، امتحان محنت و سختی است و امتحان برای تعالی روح و رسیدن به منزل مقصود است. قربانی، نماد دل کندن و بریدن از تعلّقات مادی در راه معشوق است، قربانی، نماد گسستن از غیر و پیوستن به خداوند برای رسیدن به مقام قرب الهی است. قربانی، نماد مبارزه با نفس و کشتن شیطان است و با هر جزئی از قربانی، جزئی از حاجی از آتش رهایی می‌یابد و هر چه قربانی کاملتر باشد رهایی از آتش بیشتر است.
بگذر از فرزند و مال و جان خویش * تا خلیل الله دورانت کنند
سر بنه در کف برو در کوی دوست * تا چو اسماعیل قربانت کنند
ششمین عمل حج تمتع: سرتراشیدن
پس از قربانی، حاجی باید به قصد امتثال امر الهی و تقرب به خالق هستی و خالصاً لله، حلق کند یعنی موی سر خود را بتراشد. با تراشیدن سر، اعمال روز عید قربان به پایان می‌رسد و حاجی از احرام خارج می‌شود.
موی سر زینت بخش ظاهر فرد و یکی از مظاهر شخصیتی انسان است و برای هر فردی عزیز و دوست داشتنی و در حقیقت یک نوع دلبستگی انسان است و دل‌کندن از آن برای انسان بسی مشکل، و از آن‌جایی که این علاقه و دلبستگی مانع سلوک معنوی است؛ باید برای رسیدن به مراتب بالاتر از آن بگذرد تا دل‌کندن از تعلقات دیگر، برای انسان آسان شود.
تراشیدن سر نماد دل‌کندن از همه دلبستگی‌ها است و بریدن از همه عیب‌های ظاهری و باطن است. امام صادق عَلَیهِ السَّلامُ در این زمینه می‌فرماید: وَ احْلِقِ الْعُیوبَ الظاهِرةَ وَ الباطِنَةَ بِحَلْقِ شَعْرِكَ؛ با تراشیدن موی خود، تمام عیب‌های ظاهری و باطنیت را بتراش.
حاجی مانند سرباز جان برکف، با تراشیدن موی سر، از یکی از محبوبترین نمادهای شخصیتی خود برای خدا می‌گذرد و آمادگی خود را برای هرگونه فداکاری و جانبازی در راه خدا اعلام می‌کند و با این آمادگی، در آزمون شایستگی، موفق و در امتحان لیاقت، پیروز می‌شود و به برکت این پیروزی این روز را عید می‌گیرد.
هفتمین عمل حج تمتع: بیتوته در منا
حاجی پس از انجام اعمال سهگانه منا، از احرام خارج می‌شود، اما شب یازدهم و دوازدهم ذی‌الحجه را باید در سرزمین منا بیتوته کند یعنی بماند. گرچه بعد از نیمه شب شرعی می‌تواند برای طواف حج و طواف نساء و نماز آنها و سعی میان صفا و مروه به مكه مكرمه برود و اگر چنین کرد واجب است پس از انجام اعمال مکه تا قبل از غروب آفتاب برای رمی سه جمره و بیتوته به منا برگردد.
هشتمین عمل حج تمتع: رمی سه جمره
هر شبی که حاجی در منا بیتوته می‌کند و می‌ماند فردای آن روز باید سه جمره را رمی کند و سنگ بزند. جمره اول نماد سربازان دشمن در خط مقدم دشمن و جمره دوم که با فاصله کمی از جمره اول است؛ نماد فرماندهان خط مقدم است و جمره سوم که با فاصله بیشتری از جمره دوم است؛ نماد فرماندهان اصلی و عقبه دشمن است.
نهمین عمل حج تمتع:
نهمین عمل حج تمتع طواف حج است. بعد از اعمال منی حاجی لایق خانه می‌شود و به دور کعبه می‌کردد و به طواف کعبه می‌پردازد و هر حاجی به فراخور لیاقتی که کسب کرده هنگام طواف یا به دور کعبه و ارکان چهارگانه آن می‌گردد و یا در حقیقت به موازات کعبه، با ملائک در آسمان چهارم در بیت المأمور طواف می‌کند و یا اگر لایق واقعی شده باشد در عرش، به طواف چهار رکن عرش می‌پردازد.
دهمین عمل حج تمتع:
دهمین عمل حج تمتع نماز طواف حج است که باید پشت مقام اقامه گردد. هر طواف، دو رکعت نماز دارد آن هم پشت مقام حضرت ابراهیم و یکی از اسرار آن این است که طواف بی امامت و ولایت نه طواف است نه حج است و نه طاعت است.
یازدهمین عمل حج تمتع:
یازدهمین عمل حج تمتع سعی میان صفا و مروه است. آن چه حضرت حاجر در تلاش برای یافتن آب برای فرزندش انجام داد برای همه حجاج الگو شد تا نام و یاد آن بانویی که فدایی توحید شد به یادگار بماند و یکی دیگر از اسرار آن این است که بهشت را به سعی و تلاش و جدیت می‌دهند نه به بهانه.
دوازدهمین عمل حج تمتع:
دوازدهمین عمل حج تمتع طواف نساء است. طواف نساء حکایت از ارزش زن دارد و نقش ارزشمند زن در حیات دنیوی و اخروی بشریت و هستی دارد.
سیزدهمین عمل حج تمتع:
سیزدهمین عمل حج تمتع نماز طواف نساء است و همانند نماز طواف حج باید پشت مقام اقامه گردد.
اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ
دیدگاهتان را بنویسید