احکام چند دقیقه ای: خمس درآمد مصرف شده

احکام خمس: فصل دوم: بخش 4: حکم خمس درآمد مصرف شده

مصرف درآمد کسب و کار، چند صورت است:

صورت اول

درآمد کسب و کار، در بین سال، صرف در مؤونه زندگی متناسب با شأن عرفی شده است. در این صورت به فتوای همه مراجع، خمس ندارد.[1]

صورت دوم

درآمد کسب و کار، پس از سال خمسی، صرف در مؤونه زندگی شده است که به فتوای اکثر مراجع عظام، خمس دارد.[2]

آیات عظام: بهجت، زنجانی و فاضل: برای تهیه اشیائی باشد که در زندگی عرفا به آن احتیاج دارد مثل منزل، اثاثیه، جهیزیه دختر، وسیلة نقلیه مورد نیاز و مانند آنها و نمی تواند یک دفعه آنها را تهیه نماید در این صورت پس انداز درآمد ولو چندین سال هم بر آن بگذرد، خمس ندارد.[3].

آیت الله گلپایگانی و آیت الله صافی: درخصوص موردی که درآمد به منظور تهیه منزل مسکونی پس انداز شده و راهی برای خرید منزل جز با پس انداز کردن پول نداشته باشد، و پس از وصول سال خمسی یا سال های بعد صرف در تهیه منزل می شود خمس ندارد و در بقیه موارد خمس دارد[4].

آیت الله خامنه ای: اگر تا چندین روز پس از سال خمسی، صرف مؤونه زندگی شده است، خمس ندارد.[5]

صورت سوم

درآمد کسب و کار، صرف در مؤونه زندگی شده، مثلاً با آن منزل ساخته یا وسیله نقلیه مورد نیاز یا وسایل مورد نیاز در منزل خریده، ولی برای او مشکوک است که آیا در بین سال خمسی، درآمد را صرف مؤونه کرده یا پس از وصول آن، در این صورت چند نظر است:

نظریه اول: بنابر احتیاط واجب باید با حاکم شرع مصالحه کند: آیات عظام: امام راحل، اراکی، تبریزی، خویی، خامنه ای، سیستانی، و وحید.[6]

نظریه دوم: بنابر احتیاط مستحب باید با حاکم شرع مصالحه کند: آیت الله گلپایگانی و آیت الله صافی.[7]

نظریه سوم: اگر درآمد را پس از سال خمسی، صرف در چیزهایی کرده که به آنها احتیاج دارد به طوری که برای تهیه آنها لازم بوده درآمد را کنار بگذارد باز هم خمس ندارد و اگر وضعیت مال وی مشخص نباشد بنابر احتیاط واجب باید با حاکم شرع مصالحه کند: آیت الله زنجانی.[8]

نظریه چهارم: پولی که از درآمد پس از گذشت سال خمسی برآن، در این موارد 1. خانه مسکونی 2. وسیله نقلیه شخصی 3. لوازم زندگی 4. زیور آلات تا حد متعارف صرف شده است، ولو خمس دارد اما از باب ارفاق و تشویق به حسابرسی اموال می بخشیم: آیت الله مکارم در نظر اخیر.[9]

فهرست کامل   احکام ضروری خمس:

کلیات خمس

فصل اول: تعیین مبدأ سال خمسی

فصل دوم: لیست اموال شانزده گانه مکلف

بخش اول: حکم خمس ارث

بخش دوم: حکم خمس هدیه و بخشش

بخش سوم: حکم خمس سرمایه

بخش چهارم: حکم خمس درآمد کسب و کار مصرف شده

بخش پنجم: حکم خمس درآمد کسب و کار پس انداز شده

بخش ششم: حکم خمس قرض و وام مصرف شده

بخش هفتم: حکم خمس قرض و وام پس انداز شده

بخش هشتم: حکم خمس قرض به دیگران

بخش نهم: حکم خمس طلب از دیگران

بخش دهم: حکم خمس مهریه

بخش یازدهم: حکم خمس دیه

بخش دوازدهم: حکم خمس صدقات و وجوه شرعیه

بخش سیزدهم: حکم خمس حقوق بازنشستگی

بخش چهاردهم: حکم خمس حق بیمه

بخش پانزدهم: حکم خمس باقی مانده آذوقه در آخر سال خمسی

بخش شانزدهم: حکم خمس مال حلال مخلوط به حرام.

فصل سوم: مؤونه زندگی و حکم خمس آن

بخش اول: خرید زمین برای ساخت منزل؛

بخش دوم: پس انداز برای خرید منزل؛

بخش سوم: حکم خمس رهن منزل؛

بخش چهارم: مبلغ فروش منزل؛

بخش پنجم: پس انداز برای ازدواج؛

بخش ششم: خرید جهیزیه؛

بخش هفتم: پس انداز برای خرید جهیزیه؛

بخش هشتم: خرید وسیله نقلیه؛

بخش نهم: پیش خرید منزل و خودرو؛

بخش دهم: آذوقه زائد بر مصرف سال؛

بخش یازدهم: سپرده های حج و عمره؛

بخش دواردهم: لباس احرام و قربانی؛

بخش سیزدهم: کفن و قبر؛

فصل چهارم: بخش اول: شیوه تخمیس اموال کسی که سال خمسی ندارد

بخش دوم: موارد لزوم مصالحه با حاکم شرع

بخش سوم: مظالم و حکم آن

[1]. توضیح المسائل مراجع، ج2، م 1775؛ خامنه ای اجوبه، س921؛ وحید توضیح المسائل، م 1792.

[2]. توضیح المسائل مراجع، ج2، م 1752، تحریر الوسیله، ج1، کتاب الخمس الخامس، خویی و تبریزی منهاج الصالحین، ج1، م 1217؛ سیستانی توضیح المسائل، م 1761؛ وحید توضیح المسائل، م 1769 و 1796.

[3]. بهجت، توضیح المسائل، م 1391؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س 678 و زنجانی استفتاء.

[4]. گلپایگانی مجمع المسائل، ج4، ص201، صافی، جامع الاحکام، ج1، س 705 و 709.

[5]. استفتاء کتبی.

[6]. «مسأله 1797 کسی که از اول تکلیف، خمس نداده اگر از منافع کسب، چیزی که به آن احتیاج ندارد خریده و یک سال از خرید آن گذشته باید خمس آن را بدهد و اگر اثاث خانه و چیزهای دیگری که به آن احتیاج دارد، مطابق شأن خود خریده پس اگر بداند در بین سالی که در آن سال فایده برده، آنها را خریده، لازم نیست خمس آنها را بدهد و اگر نداند که در بین سال خریده یا بعد از تمام شدن سال، بنابر احتیاط واجب باید با حاکم شرع مصالحه کند» توضیح المسائل مراجع، ج2، م 1797. توضیح المسائل آیت الله وحید، ص525، م 1815؛ خامنه ای، اجوبة، س927 و س 934؛ زنجانی توضیح المسائل، ج2، ص108.

[7]. توضیح المسائل مراجع، ج2، م 1797 و توضیح المسائل معظم له، م 1806.

[8]. توضیح المسائل، م 1806.

[9]. برگرفته از پیک احکام شماره 4، استفتاء کتبی.