احکام چند دقیقه ای: خمس سرمایه

احکام خمس: فصل دوم: بخش 3: احکام خمس سرمایه

سرمایه به دو شکل متصور است:

شکل اول: سرمایه اگر متشکل از اموالی باشد که متعلق خمس نیست از قبیل ارث، مهریه، دیه و مانند آن، بی شک خمس به آن تعلق نمی گیرد.

شکل دوم: سرمایه اگر متشکل از درآمد کسب و کار و حقوق باشد؛ درباره خمس آن چند نظر وجود دارد:

نظریه اول: سرمایه خمس دارد مگر اینکه مقداری باشد که با پرداخت خمس آن، درآمد کسب با بقیه وافی به هزینه زندگی او نیست و یا اینکه کسب با بقیه مناسب با شأن عرفی او نباشد، در این دو صورت خمس ندارد: آیات عظام: امام راحل، خامنه ای.[1]

نظریه دوم: سرمایه خمس دارد مگر آن را از چیزی تهیه کرده باشد که متعلق خمیس نیست: آیت الله گلپایگانی و آیت الله صافی.[2]

نظریه سوم: سرمایه اگر از درآمدهای سال قبل تهیه شده مطلقاً خمس دارد، ولی اگر از درآمد بین سال جاری است فقط به مقداری که مؤونه سال اوست، خمس ندارد و بقیه خمس دارد: آیت الله خویی و آیت الله تبریزی.[3]

نظریه چهارم: آن مقداری از سرمایه که برای تأمین معاش (مطابق با شأن) خود و عائله اش به آن نیاز دارد، خمس ندارد و بقیه آن خمس دارد.[4] قهراً اگر تمام سرمایه برای تأمین معاش خود و عائله اش مورد نیاز است، تمام آن خمس ندارد: آیات عظام: بهجت، فاضل.

نظریه پنجم: سرمایه به قیمت فعلی خمس دارد، مگر اینکه ادای خمس سبب شود که نتواند با بقیه اش زندگی خود را اداره کند، ولی درصورتی که با دستگردان نمودن بتواند تدریجاً آن را بپردازد، ساقط نمی شود: آیت الله سیستانی و آیت الله مکارم در نظر اخیر.[5]

نظریه ششم: سرمایه خمس دارد، ولی در صورتی که سرمایه مقداری باشد که برای تهیه معاش خود و عائله اش به آن نیاز دارد، به احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد: آیت الله وحید.[6]

نظریه ششم: سرمایه ای که مورد نیاز انسان است و با کمتر از آن زندگی او در حدّ آبرو و شؤونش اداره نمی شود خمس ندارد یعنی می تواند از درآمد خود برداشته و جزء سرمایه کند ولی اگر با پرداختن خمس آن مشکلی در اداره زندگی او پدید نمی آید باید خمس آن را بدهد: آیت الله زنجانی.[7]

فهرست کامل   احکام ضروری خمس:

کلیات خمس

فصل اول: تعیین مبدأ سال خمسی

فصل دوم: لیست اموال شانزده گانه مکلف

بخش اول: حکم خمس ارث

بخش دوم: حکم خمس هدیه و بخشش

بخش سوم: حکم خمس سرمایه

بخش چهارم: حکم خمس درآمد کسب و کار مصرف شده

بخش پنجم: حکم خمس درآمد کسب و کار پس انداز شده

بخش ششم: حکم خمس قرض و وام مصرف شده

بخش هفتم: حکم خمس قرض و وام پس انداز شده

بخش هشتم: حکم خمس قرض به دیگران

بخش نهم: حکم خمس طلب از دیگران

بخش دهم: حکم خمس مهریه

بخش یازدهم: حکم خمس دیه

بخش دوازدهم: حکم خمس صدقات و وجوه شرعیه

بخش سیزدهم: حکم خمس حقوق بازنشستگی

بخش چهاردهم: حکم خمس حق بیمه

بخش پانزدهم: حکم خمس باقی مانده آذوقه در آخر سال خمسی

بخش شانزدهم: حکم خمس مال حلال مخلوط به حرام.

فصل سوم: مؤونه زندگی و حکم خمس آن

بخش اول: خرید زمین برای ساخت منزل؛

بخش دوم: پس انداز برای خرید منزل؛

بخش سوم: حکم خمس رهن منزل؛

بخش چهارم: مبلغ فروش منزل؛

بخش پنجم: پس انداز برای ازدواج؛

بخش ششم: خرید جهیزیه؛

بخش هفتم: پس انداز برای خرید جهیزیه؛

بخش هشتم: خرید وسیله نقلیه؛

بخش نهم: پیش خرید منزل و خودرو؛

بخش دهم: آذوقه زائد بر مصرف سال؛

بخش یازدهم: سپرده های حج و عمره؛

بخش دواردهم: لباس احرام و قربانی؛

بخش سیزدهم: کفن و قبر؛

فصل چهارم: بخش اول: شیوه تخمیس اموال کسی که سال خمسی ندارد

بخش دوم: موارد لزوم مصالحه با حاکم شرع

بخش سوم: مظالم و حکم آن

[1]. امام راحل، تحریر الوسیله، ج1، کتاب الخمس الخامس، 132، استفتائات امام راحل، س1، م 355؛ خامنه ای، اجوبه، س 952، نوری.

[2]. پس بنابر نظر ایشان سرمایه ای که از درآمد کسب و کار و حقوق تهیه شده، مطلقاً خمس دارد، حتی اگر مقداری باشد که درآمد کسب با آن وافی به هزینه زندگی او نباشد یا مجبور است کسبی اختیار کند که مناسب با شأن عرفی او نیست، باز هم خمس دارد. گلپایگانی، مجمع المسائل، ج1، ص289؛ صافی و جامع الاحکام، ج1، س 168، م 590ت.

[3]. منهاج الصالحین، ج1، ص 373، م 12192.

[4]. بهجت توضیح المسائل، م 1401، فاضل استفتاء.

[5]. سیستانی المسائل المنتخبه، ج1، ص 274، م 5872؛ مکارم استفتاء کتبی.

[6]. منهاج الصالحین، ج1، ص 373، م 1219، تعلیقه 695.

[7]. توضیح المسائل معظم له، م1793.